Makowate
Mak lekarski Mak lekarski
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Rząd :	jaskrowce
Rodzina :	makowate
Nazwa systematyczna
Papaveraceae Juss. Gen. Pl.: 235. 4 Aug 1789, nom. cons.

Kokorycz pełna

Kwiat eszolcji kalifornijskiej

Glistnik jaskółcze ziele

Makowate (Papaveraceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych , występujących głównie w strefie umiarkowanej i subtropikalnej na półkuli północnej.

Charakterystyka

Pokrój

Rośliny zielne, rzadko krzewy i niewysokie drzewa .

Liście

Skrętoległe, o blaszce liściowej zazwyczaj podzielonej (pierzastodzielnej), ogonkowe, brak przylistków.

Kwiaty

Obupłciowe, promieniste, bezwonne. Kielich dwudziałkowy, z reguły szybko opadający. Barwna korona dwukrotna, dwuokółkowa, również często prędko opadająca. Pręciki parzyste lub liczne wielookółkowe. Słupek górny, 2-18-krotny. Kwiaty większości przedstawicieli makowców są owadopylne, wyjątkowo wiatropylne, pojedyncze lub rzadko u niektórych przedstawicieli tworzą kwiatostany.

Owoc

Przeważnie wielonasienna torebka otwierająca się po dojrzeniu lub niełupka . Nasiona zawierają bielmo , obfitują w substancje oleiste.

Anatomia

Wszystkie części roślin z podrodziny Papaveroideae posiadają kanały mleczne, które wytwarzają sok mleczny o różnej barwie (biała, żółta, czerwona).

Systematyka

Pozycja systematyczna wg systemu APG II i APweb

W systemie APG II (podobnie jak we wcześniejszej jego wersji APG I ) rodzina makowatych zaliczona jest do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Makowce są grupą siostrzaną dla niemal wszelkich pozostałych przedstawicieli rzędu jaskrowców z wyjątkiem Eupteleaceae .

Podział rodziny

Rodzina makowatych obejmuje dwie linie rozwojowe w randze podrodzin, które przez niektórych autorów wyróżniane są w randze rodzin (np. system Cronquista z 1981). Podział na podrodziny i plemiona^[1]:

• podrodzina Papaveroideae Eaton (rodzina Papveraceae sensu stricto)
  • plemię Papavereae Dumortier – 8 rodzajów na półkuli północnej, w Ameryce Południowej i na południowym krańcu Afryki,
  • plemię Chelidonieae Dumortier – 9 rodzajów na półkuli północnej i w Ameryce Południowej,
  • plemię Eschscholtzieae Baillon – 3 rodzaje w zachodniej części Ameryki Północnej,
  • plemię Platystemoneae Spach – 3 rodzaje w zachodniej części Ameryki Północnej,
• podrodzina Fumarioideae Eaton (rodzina dymnicowate Fumariaceae sensu stricto)
  • plemię Hypecoeae Dumortier ( syn. Pteridophyllaceae Reveal & Hoogland) – 2 rodzaje w Europie i Azji,
  • plemię Fumarieae Dumortier – 19 rodzajów na półkuli północnej i w Afryce, głównie na obszarze Chin .

Wykaz rodzajów^[2]

Do rodziny należą 42 rodzaje.

Pozycja rodziny w systemie Reveala (1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal, rząd makowce (Papaverales Dumort.), rodzina makowate (Papaveraceae Juss.)^[3]. Rodzina makowatych w ujęciu APweb w systemie Reveala z lat 1994-1999 rozdzielona była na dwie rodziny – Papaveraceae i Pteridophyllaceae. System Reveala z roku 2007 rozdzielał makowate w szerokim ujęciu na trzy rodziny^[4]:

• rodzina: Pteridophyllaceae Nakai ex Reveal & Hoogland in Bull. Mus. Natl. Hist. Nat., sér. 4, B Adansonia 13: 91. 4 Oct 1991.
• rodzina: Papaveraceae Juss., Gen. Pl.: 235. 4 Aug 1789, nom. cons.
• rodzina: Fumariaceae Marquis, Esq. Règne Vég.: 50. 15-22 Jul 1820, nom. cons.

Zastosowanie

• Wiele gatunków makowatych charakteryzuje się właściwościami leczniczymi lub trującymi. Jest to spowodowane powszechnym występowaniem w tej rodzinie alkaloidów takich jak tebaina , narkotyna , narceina itp. Ze względu na efektowne kwiaty o dużych rozmiarach wiele gatunków to rośliny ozdobne , np. eszolcja kalifornijska .
• Mak lekarski (Papaver somniferum) jest źródłem opium i opiatów , również nasiona maków są używane do gotowania i pieczenia .

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Papaveraceae Juss. [w:] Watson L. & M.J. Dallwitz. 1992. The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval na http://delta-intkey.com ( ang. )