Rotmistrz chorągwi pancernej, Juliusz Kossak , 1886

Rotmistrz - stopień wojskowy w kawalerii odpowiadający kapitanowi oraz nazwa dowódcy szwadronu . W dawnym wojsku dowódca roty albo chorągwi .

Nazwa wywodzi się od "mistrz roty".

W Polsce nazwa rotmistrza pojawiła się w XV wieku , gdy po raz pierwszy w polskich dziejach użyte zostało wojsko zaciężne . Rotmistrz zaciągał na postawie listu przypowiedniego rotę konną lub pieszą, nad którą obejmował dowództwo. W XVI wieku nazwę rotmistrza piechoty zaczęła wypierać nazwa kapitan. Odtąd rotmistrz występował już tylko w piechocie węgierskiej i wybranieckiej , dlatego zaczął być kojarzony tylko z jazdą.

W XVII wieku rotmistrzami chorągwi husarskich i kozackich (później pancernych) byli cywilni dygnitarze, a nie zawodowi oficerowie. W pierwszej połowie XVIII wieku stało się to regułą, toteż w imieniu takiego tytularnego rotmistrza chorągwią bezpośrednio dowodzili porucznicy lub namiestnicy .

W końcu XVIII wieku rotmistrze stali się dowódcami szwadronów . Istniał podział na rotmistrzów ze szwadronem, utrzymujących się dzięki prowadzeniu spraw gospodarczych oddziału, oraz na sztabsrotmistrzów, pozbawionych tego typu dochodu.

W XIX wieku rotmistrz był stopniem oficerskim w kawalerii i żandarmerii odpowiadającym stopniowi kapitana w innych rodzajach wojsk.

W okresie międzywojennym oraz w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie stopień rotmistrza istniał w kawalerii oraz w oddziałach pancernych o kawaleryjskim rodowodzie.

W WP stopień rotmistrza używany był do końca II wojny światowej , a także po wojnie - do 1947 r. Obecnie używany jest nieformalnie w Reprezentacyjnym Szwadronie Kawalerii Wojska Polskiego .

• Sławni polscy wojskowi w stopniu rotmistrza:

Pagon rotmistrza 1939

• Stanisław Stadnicki - brał udział w wojnie przeciwko Moskwie oraz Turkom.
• Mikołaj Chlewicki - rotmistrz powiatu chęcińskiego w bitwie pod Beresteczkiem
• Witold Pilecki - organizator ruchu oporu w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu .
• Michał Holländer - zainicjował rejestrację klaczy rodnych oraz powstanie Związku Hodowców Koni Rasy Huculskiej
• Jan III Sobieski - hetman a później król Rzeczypospolitej
• August Krasicki - botanik, właściciel Leska
• Zdzisław Peszkowski - kapelan "Rodzin Katyńskich" i pomordowanych na Wschodzie

Źródło

• Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I, Tom 3