| Organiczne zaburzenie osobowości |
|
|
Zespół czołowy (łac. syndroma frontale, ang. frontal lobe syndrome) –
zespół objawów psychoorganicznych
związanych z uszkodzeniem
okolicy czołowej
mózgu, najczęściej przez
guz
. W czystej postaci wiąże się z uszkodzeniem
kory
płatów czołowych. Towarzyszyć mu mogą objawy niezwiązane z uszkodzeniem kory i niewchodzące w skład obrazu klinicznego zespołu, np. związane ze
wzrostem ciśnienia śródczaszkowego
lub uszkodzeniem innych części mózgowia przez proces rozrostowy.
Objawy i podział
Obraz
glejaka wielopostaciowego
w MRI w lewym płacie czołowym u 66-letniego pacjenta. Chory prezentował spowolnienie napędu psychoruchowego i niekiedy niedostosowane zachowanie
[1]Objawy psychopatologiczne guzów okolicy czołowej wyprzedzają objawy neurologiczne. Przebieg choroby zależy od charakteru guza: oponiaki rosną powoli, i okres objawów psychiatrycznych jest dłuższy; guzy złośliwe, głównie glejaki, cechuje krótki wywiad, objawy neurologiczne pojawiają się wcześniej. Większość autorów jest zdania, że nieistotne jest który płat, lewy czy prawy, objęty jest procesem rozrostowym[2]. W klinice wypadnięcia funkcji płatów czołowych istotne znaczenie ma natomiast fakt, czy proces lokalizuje się w górnej części płatu (od strony sklepistości) czy w części przypodstawnej (nadoczodołowej)[3].
Zespół czołowy ze sklepistości (zespół przedczołowy grzbietowo-boczny, zespół wypukłości czołowej, łac. syndroma convexofrontale, ang. frontal convexity syndrome)[2][4]
- zaburzenia
napędu psychoruchowego
(niem. Mangel an Antrieb[5])
- zanik inicjatywy, spontaniczności
- hipopatia lub
apatia
-
abulia
-
dysforia
- nastrój tępy i mrukliwy
-
labilność uczuciowa
- obniżenie uczuciowości wyższej: utrata uczuć społecznych, poczucia odpowiedzialności, ambicji
- deficyty uwagi, przypominania, myślenia abstrakcyjnego, myślenia przyczynowo-logicznego.
Zespół czołowy z części nadoczodołowej (zespół oczodołowy, zespół oczodołowo-czołowy, łac. syndroma baseofrontale, ang. orbitofrontal syndrome)[2][4]:
- obniżenie lub zanik uczuciowości wyższej
- odhamowanie
-
niedostosowany afekt
- osłabiony krytycyzm
- brak
wglądu
- nastrój labilny, waha się między beztroskim a gniewliwym
- skłonność do opowiadania niemądrych żartów i często niewybrednych historyjek o treści erotycznej (
moria
, wiłość, nastrój moriatyczny; niem. Witzelsucht)
Podstawowe umiejętności językowe, pamięć i procesy poznawcze zwykle są niezaburzone[6].
Niektórzy autorzy wyróżniają dodatkowo zespół czołowy przyśrodkowy (zespół przyśrodkowo-czołowy, ang. medial frontal syndrome), w którym uszkodzenie dotyczy przedniej części obręczy[6].
Głównym objawem tego uszkodzenia jest apatia, z utratą motywacji i zmniejszoną aktywnością celową. Występuje osłabienie kończyn dolnych i brak kontroli nad zwieraczami, wytwory werbalne są rzadkie[7].
Zespół czołowy jatrogenny
Szczególną postacią zespołu czołowego jest zespół czołowy jatrogenny po
leukotomii przedczołowej
, czyli lobotomii (charakteropatia leukotomizowanych). W tej metodzie leukotomii w różny sposób oddzielano struktury korowe płata czołowego od struktur podkorowych, czego psychiczne następstwa zbliżone były obrazem klinicznym do charakteropatii pourazowych. U zdrowych ludzi poddanych leukotomii dokonywała się zmiana charakteru, na którą składały się[4]:
- bezwolność
- potulność
- bezpretensjonalność
- brak zainteresowania światem zewnętrznym
- uproszczenie życia wzruszeniowego
- zmniejszenie roszczeń życiowych
- monotonia uczuciowa
- zanik inicjatywy
- brak zainteresowania przyszłością.
Phineas Gage
Jednym z pierwszych opisanych i bardziej znanych przypadków zespołu czołowego był przypadek
Phineasa Gage'a
, 25-letniego, zdrowego rzemieślnika, który w 1848 roku wskutek nieszczęśliwego wypadku został uderzony w głowę metalowym prętem. Pręt przebił na wylot czaszkę, przez lewą szczękę, oczodół, płat skroniowy i sklepienie czaszki. Gage przeżył, ale wystąpiły diametralne zmiany w jego charakterze[8].
Przypisy
- ↑ Schmitt R, Kettritz U, Luft FC, Kettritz R. Posttransplantation malignancy in a patient presenting with weight loss and changed bowel habits: a case report. „BMC nephrology”, s. 9 (styczeń 2006).
doi:10.1186/1471-2369-7-9
.
PMID 16674825
.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Adam Bilikiewicz, Stefan Smoczyński: Psychopatologia guzów śródczaszkowych. Wydanie II zmienione i uzupełnione. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1989 s. 50-56
- ↑ Psychiatria : podręcznik dla studentów medycyny.
Adam Bilikiewicz
(red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 735. .
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Bilikiewicz A: 2.6. Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu. W: Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J (red.): Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2002, ss. 160-161. .
- ↑ Hauptmann. Der "Mangel an Antrieb" – von innen gesehen. Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie 66 (1) (1922) DOI:
10.1007/BF01910516
- ↑ 6,0 6,1 Jeffrey L. Cummings, Michael S. Mega: Neuropsychiatria. Michał Rydzewski (red. polskiego wydania). Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2005, s. 143-161. .
- ↑ Amerykański słownik psychiatryczny. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009 s. 234
- ↑ Harlow JM. Passage of an iron rod through the head. Boston Medical and Surgical Journal 39: 389-393 (1848)
