Rybnicki Okręg Węglowy (ROW) – duży polski okręg przemysłowy skupiający kilka dużych polskich miast oraz mniejszych miejscowości na terenie Górnego Śląska , zamieszkanych łącznie przez ok. 650 tysięcy mieszkańców. Powierzchnia ROW-u zajmuje 1300 km². Centralnym miastem regionu jest Rybnik . Inne duże miasta to Jastrzębie-Zdrój , Żory , Racibórz ^[], Wodzisław Śląski . Na terenie Rybnickiego Okręgu Węglowego działa Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. skupiająca w sobie kopalnie Jas-Mos, Borynia, Zofiówka, Pniówek i Krupiński. Istniała także mniejsza Rybnicka Spółka Węglowa S.A. , w której skład wchodziły kopalnie Marcel , Chwałowice , Jankowice oraz Rydułtowy-Anna . Po zamknięciu RSW, kopalnie przejęła Kompania Węglowa S.A.

Geografia

Położenie

Widok na Beskid Śląski z Ruptawy

Rybnicki Okręg Węglowy znajduje się na Płaskowyżu Rybnickim , w południowej części województwa śląskiego , w dorzeczu Odry . Ze względu na stopień przekształcenia środowiska jest traktowany jako odrębna jednostka geograficzna. Pod względem geologicznym ROW położony jest w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym obejmującym cały Górnośląski Okręg Przemysłowy oraz Rybnicki Okręg Węglowy. ROW graniczy z Czechami od południa i z aglomeracją katowicką od północy.

Podział administracyjny

Składa się z następujących miast: Rybnik , Jastrzębie-Zdrój , Żory , Racibórz , Wodzisław Śląski , Czerwionka-Leszczyny , Rydułtowy , Radlin , Pszów oraz mniejszych miejscowości.

Gospodarka

Przemysł Rybnickiego Okręgu Węglowego jest rozwinięty dosyć jednokierunkowo (górnictwo węgla kamiennego). Towarzyszy temu znacznie słabszy, niż w GOP stopień rozwoju innych dziedzin przemysłu paliwowo-energetycznego, bazujących na węglu kamiennym. Relacje między wielkością wydobycia węgla a jego ilościami przetwarzanymi na miejscu na różne formy energii są tu o wiele gorsze. Wykorzystuje go bowiem tylko elektrownia w Rybniku oraz trzy zakłady koksownicze, z których jedynie znajdujący się w Radlinie należy do większych. Przemysł elektromaszynowy jest reprezentowany zaledwie przez kilka większych zakładów. Należą do nich zakłady budowy i remontu maszyn górniczych w Rybniku (RYFAMA S.A.), fabryka kotłów w Raciborzu (Rafako S.A.) i obrabiarek ciężkich w Kuźni Raciborskiej (Rafamet S.A.). W ostatnich latach wiele fabryk i hut zostało zamkniętych (m.in. Huta Silesia w Rybniku), niektóre tereny po tych zakładach zajęły sklepy wielkopowierzchniowe i galerie handlowo-usługowe. Negatywne zjawiska z tym związane najbardziej odczuło peryferyjne Jastrzębie-Zdrój (wzrost bezrobocia oraz znaczny spadek liczby ludności). Na drugim biegunie znalazł się Rybnik, który w udany sposób przekształcił się w ośrodek edukacyjno-handlowo-usługowy okręgu (powstanie Zespołu Szkół Wyższych, centra handlowo-rozrywkowe), sprzyjało temu centralne położenie w regionie oraz istniejące już wcześniej ośrodki (m.in. filia Politechniki Śląskiej).

Górnictwo

Elektrownia Rybnik

Zasoby węgla szacowane są na ok. 13,5 mld ton, a soli kamiennej na 3 mld ton. Dominuje tu przemysł wydobywczy (2 koncerny węglowe) oraz metalurgiczny, maszynowy, chemiczny, koksowniczy, materiałów budowlanych i energetyczny (w 1972 otwarto elektrownię w Rybniku o mocy 1600 MW ).

Działa również Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. Powstała 1 kwietnia 1993 r. jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa z siedzibą w Jastrzębiu-Zdroju . W skład JSW wchodzi 5 kopalń: Borynia , Jas-Mos , Krupiński , Pniówek i Zofiówka . Istniała także mniejsza Rybnicka Spółka Węglowa S.A. , w której skład wchodziły kopalnie: KWK Marcel , KWK Chwałowice , KWK Jankowice oraz KWK Rydułtowy-Anna , lecz w 2003 roku Rybnicka Spółka Węglowa S.A. została włączona do utworzonej w tym samym roku Kompanii Węglowej S.A.

Energetyka

W ROW istnieje jedna elektrownia w Rybniku o mocy ponad 1700 MW powstała w 1972 roku, jedna z największych w kraju. Pierwsze bloki energetyczne uruchomiono w latach 1972 - 1974 , kolejne w roku 1978 . Jest największą elektrownią na Górnym Śląsku, wytwarza ponad 7% krajowej produkcji energii elektrycznej.

Dane techniczne elektrowni:

Dodatkowo elektrownia posiada dwie chłodnie kominowe (po 120 metrów) oraz dwa kominy, o wysokościach 260 i 300 metrów. Jeden komin przypada na cztery bloki. Układ chłodzenia zakładu oparty jest o sztuczny zbiornik wody ( Jezioro Rybnickie ) o powierzchni 550 ha.

W kwietniu 2006 r. rozpoczęto budowę Instalacji Mokrego Odsiarczania Spalin (IMOS), a 12 maja 2008 r. o godzinie 17.42 uruchomiony został jeden z dwóch absorberów instalacji mokrego odsiarczania spalin, którego zadaniem jest oczyszczanie spalin z dwóch bloków energetycznych – efektem tego procesu jest biały dym (obłok pary wodnej) unoszący się znad nowego komina o wysokości 120 m.

Handel

Sektor handlowo-usługowy gwałtownie rozwinął się w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku, szczególnie w centralnym mieście regionu – Rybniku, a także w Żorach. W Rybniku znajdują się m.in.: Real , Tesco , Carrefour , OBI , Praktiker i Makro w Żorach i Raciborzu – Auchan , Leroy Merlin i Castorama . W okręgu istnieją też cztery sklepy Kaufland , 4 sklepy Lidl , kilka sklepów Biedronka i Tesco. W Rybniku powstały ostatnio dwa centra rozrywkowo-handlowe Rybnik Plaza oraz Focus Mall , położone w samym centrum miasta. Ich lokalizacja okazała się jednak bardzo udana – centralnie położony między nimi rynek jeszcze bardziej ożywił się, dodatnio wpłynęła też na kondycję i rozwój sieci mniejszych placówek handlowo-usługowych zlokalizowanych pomiędzy nimi.

Komunikacja

Komunikacja miejska

Na terenie ROW działa tylko komunikacja autobusowa. Miejski transport publiczny w ROW organizują: MZK Jastrzębie , ZTZ Rybnik , PK Racibórz oraz jedną linię KZK GOP (linia 194 Gliwice Zajezdnia - Leszczyny Osiedle wahadłowo przez Czerwionkę/Rybnik) oraz jedną MZK Tychy (linia 69 Mikołów Dworzec PKP - Żory Dworzec PKS przez Łaziska Górne ). Autobusy MZK Jastrzębie spotkamy prawie w całym okręgu – w Jastrzębiu-Zdroju , Żorach , Pawłowicach , Suszcu , Rybniku , Czerwionce-Leszczynach , Pszowie , Radlinie , Rydułtowach , Wodzisławiu Śląskim i okolicznych wioskach. Głównym zadaniem rybnickiego ZTZ-u jest organizacja komunikacji w Rybniku, choć rybnickie autobusy spotkamy również w Żorach, Marklowicach, Pszowie, Radlinie, Rydułtowach, Rudach a nawet w Kuźni Raciborskiej. PK Racibórz to przede wszystkim wewnątrzmiejska komunikacja Raciborza i do najbliższych wiosek tym niemniej autobusy PK spotkamy na linii 14 w Pszowie i Rydułtowach. Oprócz tego po ROW kursuje wiele autobusów PKS obsługujących lokalne kursy jak np. Rybnik – Żory przez Świerklany .

Na liniach ZTZ Rybnik spotkamy autobusy rybnickich przewoźników – PKS-u i Transgóru . Linie jastrzębskiego MZK obsługują: PKM Jastrzębie , PKS Rybnik i V-bus Żory. PK Racibórz natomiast posiada własne autobusy (głównie wysłużone Jelcze i małe Kapeny), którymi obsługuje własne linie.

Kolej

Ważniejsze dworce kolejowe znajdują się w Rybniku (tutaj także duża stacja Rybnik Towarowy), Raciborzu , Żorach , Wodzisławiu Śląskim oraz Rydułtowach , Nędzy , Chałupkach . Z Jastrzębia-Zdroju kolej usunięto w latach 90. Istnieje koncepcja przywrócenia tam kolei. Wówczas najważniejsze miasta połączyłaby linia szybkiej kolei miejskiej .

Tranzyt

Autostrada

• A1 E75 Autostrada A1 ( Gorzyczki – Gorzyce – Mszana – Świerklany – Żory-Rowień – Bełk - Dębieńsko – Gliwice-Sośnica – Częstochowa – Tuszyn – Stryków – Toruń – Grudziądz – Rusocin ).

Drogi krajowe

• 45 Droga krajowa nr 45 ( Zabełków – Racibórz – Większyce – Dąbrówka Górna – Opole – Kluczbork – Wieluń – Złoczew )
• 78 Droga krajowa nr 78 ( Chałupki – Wodzisław Śląski – Rybnik – Gliwice – Tarnowskie Góry – Wieszowa – Siewierz – Zawiercie – Jędrzejów – Chmielnik )
• 81 Droga krajowa nr 81 ( Katowice – Mikołów – Żory – Pawłowice – Skoczów – Harbutowice )

Drogi wojewódzkie

• 416 Droga wojewódzka nr 416 ( Racibórz )
• 417 Droga wojewódzka nr 417
• 421 Droga wojewódzka nr 421
• 425 Droga wojewódzka nr 425 ( Kuźnia Raciborska )
• 915 Droga wojewódzka nr 915 ( Racibórz )
• 916 Droga wojewódzka nr 916 ( Racibórz )
• 917 Droga wojewódzka nr 917 ( Racibórz )
• 919 Droga wojewódzka nr 919 ( Racibórz )
• 920 Droga wojewódzka nr 920 ( Rybnik )
• 922 Droga wojewódzka nr 922 ( Kuźnia Raciborska )
• 924 Droga wojewódzka nr 924 ( Żory )
• 925 Droga wojewódzka nr 925 ( Rybnik )
• 926 Droga wojewódzka nr 926
• 929 Droga wojewódzka nr 929 ( Rybnik )
• 930 Droga wojewódzka nr 930
• 932 Droga wojewódzka nr 932 ( Wodzisław Śląski , Żory )
• 933 Droga wojewódzka nr 933 ( Racibórz , Pszów , Wodzisław Śląski , Jastrzębie-Zdrój )
• 935 Droga wojewódzka nr 935 ( Racibórz , Rydułtowy , Rybnik , Żory )
• 936 Droga wojewódzka nr 936 ( Wodzisław Śląski )
• 937 Droga wojewódzka nr 937 ( Jastrzębie-Zdrój )
• 938 Droga wojewódzka nr 938

Turystyka

Baza noclegowa i rozrywkowa

Hotel Amadeus w Wodzisławiu Śl.

Sport

Mecz o mistrzostwo Ekstraklasy pomiędzy Odrą Wodzisław a Dyskobolią Grodzisk Wlp. Wodzisław Śl. maj 2008 r.

W ROW-ie istnieją kluby piłkarskie: Odra Wodzisław Śląski , GKS Jastrzębie , Energetyk ROW Rybnik , LKS Żory Rój, TS Górnik Pszów , KS Naprzód Rydułtowy czy Górnik Radlin . Istnieją także kluby baseballowe (Silesia Rybnik) oraz jastrzębski klub hokejowy Czarni Jastrzębie. Najbardziej znaną siatkarską drużyną ROW-u jest KS Jastrzębski Węgiel , który jeszcze jako Ivett Jastrzębie Borynia zdobył mistrzostwo Polski w siatkówce. Rybnicki ROW wielokrotnie zdobywał żużlowe mistrzostwo Polski. W Jastrzębiu-Zdroju odbywają (odbywały) się różne zawody takie jak:

• Rajd Kolarski i Pieszy im. Żwirki i Wigury,
• Rajd Pieszy "Szlakiem Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich",
• Mistrzostwa Górnego Śląska w Siatkówce Plażowej.

W Rybniku znajduje się Aeroklub ROW , który zajmuje się sportami lotniczymi. Ostatnimi czasy duże sukcesy zaczął odnosić klub koszykówki żeńskiej (KK ROW Rybnik) obecnie grający w ekstraklasie koszykówki.

Edukacja

Od 2000 r. w Rybniku obok Centrum Kształcenia Inżynierów (filia Politechniki Śląskiej, utworzona w 1962 r.) funkcjonuje Zespół Szkół Wyższych, skupiający: filie Uniwersytetu Śląskiego, Politechniki Śląskiej i katowickiej Akademii Ekonomicznej oraz Laboratorium Nowoczesnych Technologii Przemysłowych i Centrum Upowszechniania Technologii Informatycznych.

Uczelnie wyższe

• Uniwersytet Śląski w Katowicach (filia Rybnik i Jastrzębie-Zdrój )
• Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie (filia Jastrzębie-Zdrój i Wodzisław Śląski )
• Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach (filia Jastrzębie-Zdrój )
• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu
• Politechnika Śląska w Gliwicach (filia Rybnik i Żory )
• Akademia Ekonomiczna w Katowicach (filia Rybnik )
• Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna (filia Wodzisław Śląski )

Bibliografia

• "Rybnicki Okręg Węglowy : problemy i perspektywy" – Marek Grabania
• "Rybnicki Okręg Węglowy w świetle dotychczasowych opracowań" – Władysław Iwan
• "Rybnicki Okręg Węglowy : ocena sytuacji regionu na tle rozwoju województwa w latach 1976-1980"

Zobacz też

• Górnośląski Okręg Przemysłowy
• Częstochowski Obszar Metropolitarny
• Jastrzębie-Zdrój
• Rybnik
• Wodzisław Śląski
• Żory

Linki zewnętrzne

• Jastrzębska Spółka Węglowa