Północne Alpy Wapienne (
niem.
Nördliche Kalkalpen) –
pasmo górskie
, a raczej rozciągnięty w kierunku wschód - zachód ciąg masywów górskich zbudowanych ze skał osadowych (głównie wapieni mezozoicznych), tworzący północną część
Alp Wschodnich
, rozciągający się od
Lasu Bregenckiego
w austriackim
landzie
Vorarlberg
na
zachodzie
do
Lasu Wiedeńskiego
w
landzie
Dolna Austria
i
Wiednia
na
wschodzie
.
Północne Alpy Wapienne różnią się zarówno pod względem budowy geologicznej jak i krajobrazu od leżących na południe od nich
Centralnych Alpy Wschodnich
. Granicę między nimi tworzy wąska, miejscami nieciągła
strefa szarogłazowa
.
Najwyższymi szczytami Północnych Alp Wapiennych są
Parseierspitze
(3036
m n.p.m.
) i
Hoher Dachstein
(2995
m n.p.m.
).
Grupy górskie Północnych Alp Wapiennych (od wschodu do zachodu)
-
Las Wiedeński
-
Alpy Gutensteinskie
-
Rax-Schneeberg-Gruppe
-
Alpy Mürzstegskie
-
Alpy Türnitzkie
-
Alpy Ybbstalskie
-
Grupa Hochschwab
-
Alpy Anizyjskie
-
Alpy Górnoaustriackie
-
Góry Martwe
-
Dachstein
-
Salzkammergut-Berge
-
Tennengebirge
-
Alpy Salzburskie
-
Loferer Steinberge
i
Leoganger Steinberge
-
Alpy Chiemgawskie
-
Kaisergebirge
-
Rofan
(Brandenberger Alpen)
-
Alpy Bawarskie
-
Karwendel
-
Wettersteingebirge
-
Alpy Ammergawskie
-
Alpy Algawskie
-
Alpy Lechtalskie
-
Lechquellengebirge
-
Las Bregencki
Geologia
Północne Alpy Wapienne zbudowane są ze skał osadowych - głównie wapieni i dolomitów. Wapienie reprezentują fację głębokomorską. Wiek tych skał określa się w zdecydowanej większości jako
Trias
(dolny
mezozoik
). Nad triasem leżeć powinny wapienie
jurajskie
, jednakże zostały one w znacznej mierze zerodowane i zachowały się głównie na północnych obrzeżach całego łańcucha. Formacje
kredowe
występują jedynie epizodycznie. Następstwo warstw nie jest jednak często zachowane ze względu na istnienie licznych nasunięć i płaszczowin.
Na północnym skraju Północnych Alp Wapiennych znajduje się wąski pas sfałdowanych skał typu fliszowego, powstałych w trzeciorzędzie. Jest to odpowiednik molasy budującej tzw. 'jednostki helweckie' w Alpach Zachodnich.
Północne Alpy Wapienne powstały na skutek ruchów górotwórczych
orogenezy alpejskiej
. Ich największe natężenie przypada na
miocen
. Na skutek nacisku sztywnego kontynentu afrykańskiego na ukształtowaną w paleozoiku platformę zachodnioeuropejską nastąpiło wówczas fałdowanie utwardzonych mezozoicznych osadów morskich i znaczne przesunięcie ich w kierunku północnym. Doszło wówczas do licznych nasunięć z wytworzeniem skomplikowanego systemu rozległych płaszczowin. Wielu geologów jest zdania, że w związku z wielkimi przesunięciami mas skalnych w kierunku północnym strefa korzeniowa płaszczowin i obalonych na północ fałdów znajduje się daleko na południu, nawet poza
Alpami Centralnymi
, mniej więcej w rejonie południowej
strefy szarogłazowej
.
Wspomniane płaszczowiny wchodzą w skład wielkiej jednostki tektonicznej, zwanej jednostką austryjską. Badania wykazały, że osadowe skały okruchowe (zlepieńce) w obrębie jednostek austryjskich zawierają materiał (ziarna) pochodzące z niszczenia położonej daleko na południe od Alp platformy aupulijskiej.
Północne Alpy Wapienne nasunięte są na leżące pod nimi młodsze utwory, wchodzące w skład jednostek helweckich. Ich skład litologiczny i facjalny różni się znacznie od jednostek austryjskich. Są to formacje, przeważnie o charakterze fliszu, wieku
kredowego
i
paleogeńskiego
. Wychodnie tych utworów znajdują się na północ od Północnych Alp Wapiennych i budują one tzw. Prelapy. Mają one charakter wąskiego lecz długiego pasa ułożonego równoleżnikowo. Ze względu na niezbyt dużą odporność na wietrzenie formacje fliszowe tworzą niewysokie wzgórza o obłych, łagodnie nachylonych kształtach.
Południową granicę Północnych Alp Wapiennych stanowi wąska, lecz rozciągająca się równoleżnikowo na dużej długości tzw. północna
strefa szarogłazowa
, oddzielająca je od
Centralnych Alp Wschodnich
.
W plejstocenie Północne Alpy Wapienne uległy zlodowaceniu. Obecny kształt gór jest w dużej mierze wynikiem działania lodowców. Występują formy rzeźby lodowcowej, z ostrymi niekiedy graniami, głębokimi dolinami i wysokimi ścianami skalnymi. Rzeźba lodowcowa nie jest jednak na ogół tak wyraźnie zaznaczona w terenie jak w Alpach Centralnych. Wyjątki stanowią masyw
Dachstein
, Alpy Salzburskie i Alpy Bawarskie o ostrych, typowo alpejskich formach. Obecnie lodowce zachowały się jedynie na Dachsteinie i w masywie
Hochkönig
.
Ze względu na formacje wapienne występują liczne zjawiska krasowe, jak jaskinie, zapadliska, ponory, wywierzyska.
Literatura
- Gwinner M.P., (1978): Geologie der Alpen. Stratigraphie, Paläogeographie, Tektonik, Schweizerbart, .
- Möbus G., (1997): Geologie der Alpen, Loga, .
- Pfiffner A.O., (2009): Geologie der Alpen, Uni-Taschenbücher, .
-
Ostalpen im Alpenvereins-Jahrbuch