Widok na Przełęcz Użocką z punktu widokowego po polskiej stronie

Ukraiński punkt kontrolny na Przełęczy Użockiej

Pomnik poległych żołnierzy armii austro-węgierskiej i rosyjskiej z I wojny światowej znajdujący się na cmentarzu na przełęczy

Przełęcz Użocka ( ukr. Ужоцький перевал – Użoćkyj perewał, węg. Uzsoki-hágo, niem. Uzsoker-Pass, ang. Ushok Pass) – przełęcz w Bieszczadach ( Karpaty Wschodnie ), na obszarze Ukrainy , u południowo-wschodniego krańca Polski (dokładnie sama przełęcz znajduje się ok. 200 m poza granicami Polski). Wysokość 853 m n.p.m. (niektóre ukraińskie źródła podają 889 m n.p.m.).

Przełęcz Użocka oddziela Bieszczady Zachodnie od Wschodnich . Po północnej stronie przełęczy znajdują się źródła Sanu , a po południowej – Użu . Od strony północnej podejście na przełęcz jest (względnie) łagodne, natomiast od strony południowej zbocza stromo opadają w dolinę Użu. Z przełęczy rozpościera się panorama polskich i ukraińskich Bieszczadów.

Przez Przełęcz Użocką przebiega mało uczęszczana droga regionalna H13 ze Lwowa przez Użok do Użhorodu . W 1905 władze Austro-Węgier przeprowadziły przez przełęcz strategiczną linię kolejową łączącą Użhorod z Samborem i dalej ze Lwowem i Przemyślem . Jest to do dziś jedna z najpiękniej położonych linii kolejowych w Karpatach. Droga i linia kolejowa schodzą w dolinę ostrymi serpentynami. Linia kolejowa pokonuje cały szereg wiaduktów i tuneli.

Biegnie stąd ukraiński szlak turystyczny na Opołonek i Kińczyk Bukowski – szczyty leżące na granicy polsko-ukraińskiej, niedostępne dla turystów ze strony polskiej ze względu na położenie na terenie Bieszczadzkiego PN  :

• Przełęcz Użocka (853 m n.p.m.) – Opołonek (1028 m n.p.m.) – Kińczyk Bukowski (1251 m n.p.m.) – Przełęcz Bukowska (1107 m n.p.m.)

Na przełęczy toczyły się ciężkie walki w czasie I i II wojny światowej . Przed Przełęczą Użocką stworzono potężny węzeł obrony tzw. Linię Arpada . Na zboczach gór zbudowano w tym celu wiele kilometrów okopów oraz rozmieszczono 30 betonowych і 60 drewniano-ziemnych bunkrów, użytych podczas operacji karpackiej. Ich pamiątką są cmentarz wojenny z I wojny, pomnik Strzelców Siczowych i pomnik żołnierzy radzieckich poległych przy forsowaniu Karpat w październiku 1944 . 20 marca 1939 na Przełęczy Użockiej miała miejsce uroczystość z okazji ustanowienia granicy polsko-węgierskiej po zajęciu Zakarpacia przez Węgry . Wojska radzieckie przekroczyły przełęcz 18 października 1944^[1].

Poprzednią (patrząc od zachodu) przełęczą w głównym grzbiecie Karpat jest Żydowski Beskid , a następną – Ruski Put .

Przypisy