Przemilczenie – jedna z instytucji dawności . Jest jednym ze sposobów pierwotnego nabycia własności na skutek upływu czasu i ma na celu likwidację stanu polegającego na tym, że właściciel nie wykazuje zainteresowania swoją rzeczą. Przyczyna owego "niezainteresowania" nie jest istotna. Wystarczy określony przez ustawodawcę upływ czasu.

Dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich

Najbardziej drastycznym i moralnie wątpliwym przykładem zastosowania tej instytucji prawnej w polskim prawie było przemilczenie ustanowione w dekrecie z dnia 8 marca 1946 o majątkach opuszczonych i poniemieckich ^[1] Dekret ten, już nie obowiązujący, uznawał za opuszczony wszelki majątek ruchomy i nieruchomy osób, które w związku z II wojną światową utraciły jego posiadanie a następnie go nie odzyskały, a także majątek znajdujący się w wyniku umów (wyjątkiem niektóre umowy najmu) w rękach osób trzecich. Ze względu na fakt, że dekret o przemilczeniu wspomina jedynie urywkowo i w dodatku nieprecyzyjnie w art. 34^[2], konieczne stało się szersze zdefiniowanie tejże instytucji w drodze wykładni. Na wniosek Ministra Sprawiedliwości cała Izba Cywilna Sądu Najwyższego podjęła uchwałę ^[3], w której uznano między innymi, że:

• Do nabycia przez Państwo własności nieruchomości z mocy art. 34 przedmiotowego dekretu konieczne jest aby nieruchomość stanowiła majątek opuszczony w rozumieniu ustawy oraz upłynięcie 10-letniego terminu.
• Nie jest konieczne do nabycia własności posiadanie takiej nieruchomości przez Skarb Państwa.
• Jeśli w dniu upłynięcia terminu nieruchomość znajduje się w posiadaniu właściciela, do nabycie własności przez Skarb Państwa nie dochodzi.
• Do terminu 10 lat stosuje się odpowiednio przepisy o przerwie zasiedzenia.
• Stwierdzenie nabycia własności nieruchomości opuszczonej następuje w drodze sądowej w trybie postępowania niespornego.
• Sposób nabycia własności nie jest zasiedzeniem (wbrew użytemu wprost przez ustawodawcę określeniu), ale w zakresie nieuregulowanym w dekrecie odpowiednio stosuje się przepisy o zasiedzeniu,
• Fakt odzyskania posiadania przez właściciela oznacza, ze majątek przestał być opuszczony w rozumieniu dekretu i art. 34 nie ma już zastosowania.
• Wystarczy, że właściciel uzewnętrzni swoją wolę odzyskania przedmiotu własności w sposób nie budzący wątpliwości organowi, na rzecz którego przemilczenie biegnie, by uznać, że doszło do zaprzeczenia bezczynności i bieg przemilczenia został wyłączony.

W drodze dalszych orzeczeń ustalono między innymi, że:

• każda część współwłasności podlega odrębnemu wypływowi przemilczenia, co oznacza, że odzyskanie posiadania przez jednego ze współwłaścicieli, albo skierowanego przez niego żądanie wydania rzeczy, nie oddziałuje na pozostałe udziały w rzeczy, które mogą stać się w drodze przemilczenia własnością Skarbu Państwa (por. orzeczenie z dnia 21.01.1960 – II CR 1100/58 – OSNCK 1960/4/115 oraz orzeczenie z dnia 09.05.1967 r. – II CR 17/67 – OSNPG 1967/12/46),
• nabycie własności nieruchomości w drodze przemilczenia nie powoduje samo przez się wygaśnięcia ustanowionej na tej nieruchomości służebności (por. wyrok z dnia 29.12.1967 – III CR 59/67 – OSNC 1968/7/128)
• prawo własności nabyte w drodze przemilczenia uregulowanego przez dekret z roku 1946 pozostaje w mocy i może być stwierdzone także po uchyleniu tego dekretu (por. uchwała SN z dnia 1987 – III CZP 2/87 – OSNC 1988/4/46)
• Sąd nie jest władny obalić prawa własności ustalonego dekretem z roku 1946, bez względu na to jakie zastrzeżenia z punktu widzenia ocen moralnych budzi akt prawny je ustalający. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie – I ACr 36/94 – Wokanda 1994/8/46)

Dekret został uchylony na mocy przepisu art. 100 pkt 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. ( Dz. U. z 1985 r. Nr 22, poz. 99 )

Przemilczenie w aktualnym stanie prawnym

W aktualnym stanie prawnym z przemilczeniem mamy do czynienia jedynie w przypadku uregulowanym w art. 187 kc. W zależności od charakteru rzeczy wyróżnia się dwie sytuacje, w których dochodzi do nabycia rzeczy znalezionych:

• pieniądze, papiery wartościowe , kosztowności oraz rzeczy mających wartość naukową lub artystyczną mogą stać się własnością Skarbu Państwa. Okres przemilczenia został określony na rok od wezwania do odebrania ich przez właściwy organ lub, w razie niemożności wezwania, na dwa lata od ich znalezienia.
• pozostałe rzeczy stają się po upływie powołanych wyżej terminów własnością znalazcy, jeżeli uczynił on zadość obowiązkom określonym w art. 183 kc – m.in. zawiadomić o znalezieniu właściwy organ państwowy ^[4]

Przemilczenie takie nie zachodzi jednak, jeśli rzecz została znaleziona:

• w budynku publicznym,
• w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności,
• w wagonie kolejowym, na statku lub w innym środku transportu publicznego.

Zobacz też

• dawność
• przedawnienie

Linki zewnętrzne

• Dekret z dnia 8 marca 1946 o majątkach opuszczonych i poniemieckich ( Dz. U. z 1946 r. Nr 13, poz. 87 )
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny ( Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 )

Przypisy