www.szkolnictwo.pl

reformacja

reformacja - ruch religijny i społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej. Podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra położyła działalność Jana Husa na początku XV wieku – ruch husycki (husyci) odegrał ważną rolę w rozwoju reformacji.

W wyniku reformacji wyłoniły się nowe odłamy chrześcijaństwa:

• luteranizm – 1517, jego twórcą był Marcin Luter, za jedyną podstawę przyjęto Pismo Święte, dwa sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią, liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował nieomylność papieża, sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty (co przysporzyło mu wielu potężnych przeciwników w postaci np. Inkwizycji). Zniósł również celibat, który w Kościele Katolickim przestał być przestrzegany (większość księży prowadziła dość rozpustne życie i posiadała wielu nieślubnych potomków[potrzebne źródło]).
• anglikanizm – 1534, jego twórcą był Henryk VIII, na skutek buntu przeciw papieżowi, który odmówił udzielenia unieważnienia małżeństwa z Katarzyną Aragońską. Henryk VIII rozwiązał zakony, znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził liturgię w języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami.
• kalwinizm – 1536, jego twórcą był Jan Kalwin, u jego podstaw leżało przekonanie, że Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia, drugich nie (teoria predestynacji). Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z przyjemności oddalających od Boga miały świadczyć o tym, iż Bóg predestynował dane osoby do zbawienia. Człowiek sam nie mógł osiągnąć zbawienia, mógł tylko sprawiać wrażenie, że taka jest boska wola. Gmina kalwińska miała charakter demokratyczny (seniorzy, pastorzy).
• nowożytny antytrynitaryzm – 1562, jego twórcami byli m.in. Miguel Servet i Faust Socyn. Negował istnienie Trójcy Świętej oraz boskość Jezusa, jako sprzeczne z logiką oraz z przekazem biblijnym. Szczególną rolę w tym nurcie odegrali bracia polscy (tzw. arianie), którzy stworzyli filozofię religii i naukę społeczną, znacznie wyprzedzającą epokę.
• husytyzm - ruch religijny i polityczny uczniów i zwolenników czeskiego reformatora religijnego Jana Husa, istniejący na przełomie XIV i XV wieku. Podstawowe założenia tej doktryny to: odrzucenie politycznej władzy oraz autorytetu papieży, krytyka dogmatów o sakramentach i łasce, odrzucenie niektórych obrzędów i ceremonii.
• anabaptyzm

Geneza reformacji

Przyczyny religijno-ideowe

W Niemczech i ogólnie w środkowej Europie co najmniej od II poł. XIV w. rozwijały się, pod wpływem idei Wyclifa a następnie Husa, dyskusje o potrzebie reformy Kościoła, powszechne było też przekonanie o zepsuciu jego elit w szczególności dworu papieskiego. Główne żądania reformatorów dotyczyły: przyjmowania komunii świętej w dwóch postaciach, zniesienia celibatu duchownych i rezygnacji Kościoła z posiadania majątku. Przyczyną bezpośrednią było rozpowszechnienie tez Lutra dotyczących odpustów.

Przyczyny polityczne

Ówczesna elita polityczna Niemiec widziała w Kościele głównie zagrażającą im siłę polityczną, a także ewentualne źródło bogactw. Luter szybko zyskał protektora w osobie elektora Saksonii Fryderyka III, potężnym wzmocnieniem dla reformacji była sekularyzacja zakonu krzyżackiego, którego elity wobec braku wsparcia Kościoła w konfliktach z Polską postanowiły wykorzystać ruch reformatorski do zrzucenia ciężarów życia zakonnego. Luter korzystając z ochrony władz świeckich pouczony przykładem Jana Husa spalonego na stosie na soborze w Konstancji mimo uzyskania wcześniej listu żelaznego konsekwentnie odmawiał poddania się władzy papieskiej.

Tezy Lutra

Marcin Luter, augustiański mnich, całkowicie nie zgadzał się z ideą odpustów (odpust-odpuszczenie grzechów świętymi przedmiotami, na które było stać tylko bogatych), gdyż według niego zbawienie możliwe było wyłącznie dzięki łasce boskiej, a nie działaniom instytucji kościelnych. Efektem sprzeciwu Lutra było zawieszenie 31 października 1517 r., na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez, w których Luter nie zaatakował samego odpustu, lecz wyjaśniał jego znaczenie oraz istotę pokuty. Mimo zabiegów Lutra, początkowo niewielu zareagowało na jego postulaty, dopiero, gdy rozesłał tezy swoim przyjaciołom, a ci postarali się upowszechnić je za pomocą druku, nastąpił odzew. Jako pierwsi zareagowali humaniści z Erazmem z Rotterdamu i Tomaszem Morusem na czele. Ten ostatni wystąpił przeciwko nowinkom Lutra. Rzym także zareagował, wytyczając Lutrowi proces o kacerstwo. Dochodzenie przeciwko Lutrowi zaowocowało bullą papieską "Exsurge Domine", która jednak była pełna sprzeczności i dowodziła, że Rzym nie zadał sobie trudu rzetelnego zbadania sprawy. W bulli Leon X domagał się od Lutra odwołania swojej nauki i ukorzenia się przed Rzymem. Luter, rzecz jasna, zlekceważył papieża – w odwecie zakazano na niektórych uniwersytetach studiowania jego pism, on z kolei spalił bullę przy udziale publiczności. 3 stycznia 1521 roku rozpoczyna się oficjalnie kontrreformacja – Leon X bullą "Docet pontificem Romanum" wyklina Marcina Lutra. Reformator jednak nie spłonął na stosie, miał bowiem potężnego protektora w osobie Fryderyka Mądrego. Nawet cesarz Niemiec, Karol V, nie odważył się nakazać wydania Rzymowi Lutra, gdyż koronę zawdzięczał właśnie Fryderykowi Mądremu. Decyzją sejmu wormackiego skazano jednak Lutra na banicję, a jako taki został on wyjęty spod prawa, nikt nie mógł udzielić mu schronienia, ale każdy mógł bezkarnie zabić. W celu chronienia Lutra upozorowano jego porwanie i umieszczono w bezpiecznym miejscu.

Inni reformatorzy

W ślady Marcina Lutra poszli inni reformatorzy, np. Jan Kalwin we Francji. Idee reformacji, ujęte w sposób najbardziej radykalny i uzupełnione programem rewolucji społecznej, szerzyli anabaptyści i przywódcy chłopscy, jak chociażby Tomasz Münzer. W dalszych etapach rozwój reformacji kształtowany był przez uroczysty protest – stąd zdaje się wywodzić nazwa ruchu – jak chociażby ten wyrażony przez protestancką mniejszość religijną na sejmie w Spirze w roku 1529, kiedy to postanowiono wstrzymać się od wykonania edyktu wormackiego aż do czasu zwołania soboru powszechnego. Jednak już trzy lata później na sejmie w tym samym mieście zabroniono nauk reformacyjnych. Istotne z punktu widzenia reformacji było sformułowanie przez Filipa Melanchtona – przyjaciela Lutra – pierwszego protestanckiego wyznania wiary, zwanego Confessio Augustyna (wyznaniem augsburskim) w 1530 i zawarcie w 1555 pokoju religijnego w Augsburgu, uznającego prawnie podział wyznaniowy Niemiec według zasady cuius regio, eius religio (czyja władza, tego religia). Zasada wyboru religii nie obejmowała zatem niższych grup społecznych, te musiały się podporządkować władcom. Z Niemiec ruch reformacyjny przeniknął do innych krajów Europy, m.in. do krajów skandynawskich, gdzie luteranizm stał się religią panującą, Francji, Czech, Polski i na Węgry. Kalwinizm, rozwijający się w Szwajcarii obok doktryny Zwingliego, oddziaływał w znacznej mierze na Francję – stronnictwo to nazywano hugenotami, a także miał znaczący wpływ na wskrzeszenie antytrynitaryzmu. Osobny nurt reformacji – anglikanizm – powstał w Anglii w 1534, gdy król Henryk VIII, na skutek nieuznania przez papieża jego kolejnego małżeństwa – tym razem z Anną Boleyn, zerwał, uzyskawszy wcześniej zgodę parlamentu, z Rzymem i stanął na czele niezależnego od papiestwa Kościoła w Anglii.

Inne hasła zawierające informacje o "reformacja":

Adwentyzm ...

Uznam ...

1484 ...

Huldrych Zwingli ...

XVI wiek polityczny i kaznodzieja, biskup kijowski. Z Huldrych Zwingli - szwajcarski reformator religijny. Zobacz też Reformacja Kalwinizm Luteranizm Kontrreformacja Sobór trydencki ...

Wittenberga ...

Rekatolicyzacja ...

Mikołajki ...

Nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary ...

Chrześcijaństwo ...

Inne lekcje zawierające informacje o "reformacja":

009. Imperium Macedońskie (plansza 3) ...

226 Procesy integracyjne w Europie Zachodniej (plansza 12) Procesy integracyjne w Europie Zachodniej Traktat nicejski był pomyślany przede wszystkim jako reformacja UE, by mogła sprawnie działać po przyjęciu 10 nowych krajów z ...

103 Rozwój reformacji w Europie (plansza 17) ...