Powszechna Organizacja „Służba Polsce” (SP) - polska państwowa młodzieżowa organizacja paramilitarna, utworzona 25 lutego 1948 . Przeznaczona była dla młodzieży w wieku 16 – 21 lat^[1].

Utworzona została ustawą z 25 lutego 1948 o powszechnym obowiązku przysposobienia zawodowego, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego młodzieży oraz o organizacji spraw kultury fizycznej i sportu (Dz. U. z 12. 3. 1948). Artykuł 1 tej ustawy wprowadził obowiązek powszechnego przysposobienia zawodowego, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego młodzieży celem włączenia twórczego zapału młodego pokolenia do pracy nad rozwojem sił i bogactwa Narodu oraz celem rozszerzenia systemu wychowania narodowego, przedłużenia kształcenia i wychowania młodzieży poza okres obowiązku szkolnego. Dla bezpośredniego kierownictwa powszechnym przysposobieniem młodzieży utworzono powszechną organizację przysposobienia zawodowego, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego młodzieży "Służba Polsce". Powszechny obowiązek przysposobienia zawodowego obejmował naukę, wykonywanie pracy okresowej (do 6 miesięcy) oraz wykonywanie pracy dorywczej, do 3 dni w ciągu miesiąca. Zwolnione od tego obowiązku były m.in. osoby uznane za niezdolne do pracy fizycznej, kobiety zamężne lub ciężarne, osoby, które odbyły zasadniczą służbę wojskową, jedyni żywiciele rodzin i duchowni; komendant główny mógł nadto zwolnić inne osoby.

Organizacja politycznie kontrolowana była przez PPR (później PZPR ) za pośrednictwem Związku Walki Młodych (ZWM), później ZMP , organizacyjnie powiązana z wojskiem. Organizacja prowadziła obowiązkowe przysposobienie zawodowe, wojskowe, wychowanie fizyczne oraz indoktrynację polityczno-ideologiczną. Art. 52 ustawy przewidywał, że kierownicy i instruktorzy: obowiązani są organizować naukę, pracę, ćwiczenia i spędzanie wolnego czasu młodzieży w taki sposób, by wyrobić w niej zamiłowanie do pracy nad odbudową kraju i zwiększeniem jego mocy, wpoić jej poczucie obowiązków obywatelskich i miłości Ojczyzny.

W 1949 do "Służby Polsce" należało około 1,2 mln osób.

Jednostkami organizacji były brygady, bataliony, hufce i drużyny. Młodzież organizowano w jednostkach tworzonych w miejscach zamieszkania lub zatrudnienia - hufcach (miejskie, wiejskie, szkolne, zakładowe) oraz w ramach skoszarowanych oddziałów, w których dziewczęta i chłopcy pracowali z dala od domów - brygadach (operacyjne, inwestycyjne, rolne,i in.). Brygady SP pracowały między innymi przy:

• odbudowie Warszawy
• budowie ośrodków przemysłowych (m.in. Nowa Huta )
• osuszaniu Żuław
• w kopalniach i kamieniołomach

Do specjalnych brygad, tzw. „nadkontyngentowych” pracujących w kopalniach i kamieniołomach wcielano przymusowo młodzież z grup społecznych uznawanych przez władze za wrogie politycznie (zamożni rolnicy, przedwojenni kupcy, przemysłowcy, urzędnicy państwowi, mniejszość ukraińska). W 1953 ograniczono liczbę hufców i brygad oraz pracowników oraz wprowadzono zaciąg ochotniczy.

Zgodnie z art. 18 ustawy, organami "Służby Polsce" była główna komenda oraz wojewódzkie, powiatowe (miejskie) i gminne komendy. Komendant główny był powoływany przez Prezydenta RP na wniosek Ministra Obrony Narodowej, zatwierdzony przez Radę Ministrów (art. 20 ust.1). W części ministerstw utworzono biura lub wydziały dla współdziałania z organizacją. Obsada komend składała się według ustawy m.in. z żołnierzy służby czynnej oraz rezerwy, a także instruktorów, kierowników robót i specjalistów, delegowanych przez właściwych ministrów. Powiatowym (miejskim) komendantom "Służby Polsce" powierzono m.in. prowadzenie ewidencji młodzieży, podlegającej powszechnemu obowiązkowi przysposobienia zawodowego, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Koszty działania organizacji pokrywane były przez Radę Ministrów i poszczególne ministerstwa.

"Służba Polsce" została rozwiązana 17 grudnia 1955 . Jej następcą zostały Ochotnicze Hufce Pracy , powołane w 1958 .

Źródła i bibliografia

• Ustawa z 25 lutego 1948 o powszechnym obowiązku przysposobienia zawodowego, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego młodzieży oraz o organizacji spraw kultury fizycznej i sportu (Dz.U.48.12.90 z 12 marca 1948).
• Jan Hellwig, Powszechna Organizacja Służba Polsce, Warszawa 1977, wyd. Iskry.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• List Jacka Taylora