Noworodek przed odpępnieniem

Poród lotosowy

Poród (również rozwiązanie, narodziny) - zakończenie ciąży . W wyniku porodu organizm potomny ( noworodek ) przemieszczany jest z macicy matki do środowiska zewnętrznego.

Poród może być postrzegany jako przeciwieństwo śmierci , jako że stanowi początek życia poza organizmem matki . W większości kultur wiek określany jest w odniesieniu do tego właśnie wydarzenia.

Za początek porodu uważa się moment wystąpienia regularnych bolesnych skurczów macicy, którym towarzyszą zmiany zachodzące w szyjce macicy , głównie jej skrócenie i rozwarcie.

Aspekty medyczne

Wstęp

Gałąź medycyny zajmująca się porodem nosi nazwę położnictwa . Lekarz specjalizujący się w przyjmowaniu porodów to położnik . Jego zadaniem jest wykrywanie potencjalnych patologii porodu wymagających rutynowych interwencji. Prowadzenie porodu fizjologicznego przebiegającego bez powikłań leży w kompetencjach położnej .

Poród jest naturalnym aktem i w większości przypadków nie należy spodziewać się jego komplikacji. Liczba interwencji podczas porodu powinna być ograniczona do minimum.

Zobacz też: położenie płodu , ustawienie płodu , ułożenie płodu , główka ustalona, główka w próżni, główka w cieśni, poród naturalny, poród domowy , poród lotosowy .

ZWIASTUNY I OBJAWY PORODU

1. Obniżenie dna macicy.

•Mniej więcej na 3-4 tygodnie przed porodem dno macicy, które w 36 tygodniu ciąży osiąga łuki żebrowe, obniża się znacznie do wysokości z końca 32. tygodnia ciąży.

•Najczęściej jest to wyraźnie odczuwane przez ciężarne ("zmniejszył się ucisk na żołądek", "oddychanie stało się łatwiejsze i lżejsze", "czułam, jakby cały brzuch obsunął się do dołu").

•Obniżeniu macicy najczęściej towarzyszą lekkie skurcze (skurcze okresu obniżania się dna macicy).

2.Wstawianie się główki do wchodu miednicy u pierwiastek.

•W ciągu ostatnich 3-4 tygodni główka płodu u pierwiastek traci swoje swobodne ułożenie, przyjmuje ułożenie silnie przygięte (tzw. pierwszy zwrot główki) i wstawia się potylicą mniej lub bardziej głęboko we wchód miednicy.

•Często przed wystąpieniem czynności porodowej można wyczuć punkt prowadzący na wysokości linii międzykolcowej.

•Jeśli u pierwiastki główka płodu w ciągu ostatnich 3-4 tygodni przed terminem porodu nie zstąpiła do wchodu miednicy, to należy podejrzewać, że miednica jest zwężona. Jednak u 1/3 pierwiastek główka płodu nie wstawia się do wchodu miednicy, mimo że nie występuje zwężenie miednicy.

3.Skurcze przepowiadające:

•są to nieregularne skurcze macicy występujące w ciągu ostatnich dni przed porodem, najczęściej nie są odczuwane jako bolesne.

Za bliskim porodem przemawiają:

4.Przemieszczenie się długiej osi szyjki macicy w oś kanału rodnego.

5.Dojrzewanie szyjki.

•W ostatnich tygodniach przed porodem szyjka staje się miękka, bardziej podatna i bardziej rozciągliwa - staje się "dojrzała".

•Doświadczenie wykazuje, że macica jest przygotowana do skurczów, jeśli podczas badania przez pochwę stwierdzamy częściowe lub całkowite zgładzenie części pochwowej, a ujście szyjki swobodnie przepuszcza:

-u pierwiastki jeden palec,

-u wieloródki dwa palce.

•Są to także objawy bliskiego porodu.

6.Znaczenie.

•Odejście krwistego śluzu z pochwy - wydalenie czopa śluzowego zamykającego kanał szyjki (nierzadko można zaobserwować, że wypchnięty czop śluzowy ma jeszcze kształt kanału szyjki macicy - wygląd podobny do papierosa).

•Domieszka krwi pochodzi z naczyń doczesnowych, które zostają uszkodzone podczas rozciągania dolnego odcinka i odklejania przylegających tam błon płodowych.

7. Parcie na pęcherz moczowy w ostatnich tygodniach i dniach przed porodem (także podczas porodu); wynika ze ścisłego sąsiedztwa między maksymalnie przygiętą i nisko stojącą główką a pęcherzem.

OBJAWY ZBLIŻAJĄCEGO SIĘ PORODU

OBJAWY OGÓLNE:

•czasem występujące kołatania serca,

•bóle głowy,

•ogólny niepokój,

•uderzenia krwi do głowy,

•uczucie gorąca,

•nerwobóle uciskowe (najczęściej w okolicy nerwu kulszowego, ale także w obrębie miednicy mniejszej).

•Występowanie nawracających bólów okolicy krzyżowej.

•Zmniejszenie masy ciała w ciągu ostatnich dni przed porodem, wynoszące '/2 - l kg (powodem tego jest nagłe zwiększenie się diurezy, co jest oznaką zbliżającego się porodu).

OBJAWY ZE STRONY PRZEWODU POKARMOWEGO:

•wymioty,

•biegunka,

•brak łaknienia,

•wzdęcia na krótko przed porodem,

•parcie na odbytnicę.

Pierwszy etap (okres) porodu

W typowym przebiegu poród u ludzi zaczyna się od delikatnych skurczów mięśni macicy. Pierwsze skurcze pojawiają się cykliczne i dość regularnie co około 10–30 minut i trwają ok. 40 sekund każdy. Czasami już na tym etapie dochodzi do przerwania błon płodowych i wypłynięcia przez szyjkę macicy płynu owodniowego , jednak często na tym etapie błony płodowe pozostają nienaruszone.

W trakcie tego etapu skurcze coraz bardziej się nasilają i stają się coraz częstsze, powodując coraz większy ból. Zazwyczaj, choć nie zawsze, pod koniec pierwszego etapu pojawiają się one co dwie minuty i trwają przez 70–90 sekund.

W trakcie skurczów, wydłużone w czasie ciąży mięśnie macicy zaczynają się kurczyć, zmniejszając jej rozmiary. Proces obkurczania macicy zaczyna się zwykle od jej szczytu i powoli rozszerza się ku dołowi. Po każdym skurczu mięśnie macicy ulegają częściowej relaksacji, ale za każdym razem stają się coraz krótsze. Powoduje to, że szyjka macicy coraz bardziej się rozszerza. Cykliczne skurcze trwają zwykle aż do momentu, gdy średnica otworu szyjki macicy osiągnie przynajmniej 10 cm.

W trakcie tego etapu porodu typowa matka zwykle przechodzi charakterystyczną serię zmian nastroju. Na początku zwykle jest bardzo podniecona. Później, gdy skurcze stają się silniejsze i bardziej bolesne, kobieta staje się skupiona i skoncentrowana. Pod sam koniec etapu większość matek przeżywa rodzaj kryzysu psychicznego objawiającego się silnym lękiem , że poród się nie uda, albo że one go nie wytrzymają. Objaw ten jest tylko dobrym sygnałem, że kończy się już pierwszy etap porodu.

Najprostszym sposobem przyspieszania pierwszego etapu, zazwyczaj najdłuższego w całym procesie porodowym, jest utrzymywanie kobiety w ruchu tak długo jak długo jest ona jeszcze w stanie chodzić. Ruch ten polega zwykle na spacerowaniu, ćwiczeniach rozciągających na piłce lekarskiej, trenowaniu oddechu potrzebnego przy drugim etapie porodu.

Drugi etap (okres) porodu

W drugim etapie dziecko jest wypychane z brzucha matki przez kanał rodny , poprzez zarówno skurcze macicy jak i bardzo silne wypychające ruchy przepony (zwane popularnie parciem). Zazwyczaj dziecko wychodzi z brzucha najpierw głową. Czasami jednak zdarza się nieprawidłowe ułożenie płodu i jako pierwsze na świecie pojawiają się stopy lub pośladki noworodka. W polskiej praktyce położniczej, nieprawidłowe ułożenie płodu było natychmiastowym wskazaniem do cięcia cesarskiego . Obecnie jednak uważa się, że w wielu przypadkach poród nieprawidłowo ułożonego dziecka jest całkowicie możliwy w normalny sposób.

Rozróżnia się kilka typów nieprawidłowego ułożenia płodu. Najczęstsze to ułożenie pośladkami do dołu z nóżkami podwiniętymi pod brzuszek dziecka (tzw. pełne odwrócenie płodu). Ułożenie dziecka jest podobne do pełnego odwrócenia, jednak w tej pozycji nogi dziecka nie są skurczone lecz wyprostowane i skierowane w stronę głowy. Niekompletne odwrócenie ma miejsce wtedy, gdy jedna lub obie nóżki dziecka są wyprostowane ku dołowi, i to one jako pierwsze pojawiają się w kanale rodnym. Jeszcze innym położeniem jest pozycja obrócona. Dziecko jest w tej pozycji obrócone bokiem lub twarzą ku plecom matki, na skutek czego w kanale rodnym pojawiają się najpierw rączki lub ramiona dziecka. Ta ostatnia pozycja jest przeciwwskazaniem dla porodu naturalnego, gdyż istnieje tutaj duże ryzyko zawinięcia się kończyn dziecka w kanale rodnym i jego zaklinowania.

Drugi etap porodu może trwać do 2 godzin u pierworódki (kobiety, która jeszcze nie rodziła) i ok. 30 minut u wieloródki. Etap ten jest najbardziej bolesny i niebezpieczny dla matki i dziecka. Często na tym etapie podejmuje się decyzję o cięciu cesarskim, gdy np. dojdzie do zaklinowania dziecka w kanale rodnym na skutek złego ułożenia kończyn, albo gdy się okazuje, że główka dziecka jest większa od średnicy kanału rodnego.

Natychmiast po porodzie rozpoczyna się proces fizjologicznej adaptacji poporodowej dziecka, który trwa przez pierwsze 2–3 dni od urodzenia, polegający na rozpoczęciu samodzielnego oddychania, zmianach w funkcjonowaniu układu krwionośnego itp.

Stan dziecka po porodzie ocenia się wg skali Apgar , która jest oparta na pięciu parametrach. W Polsce oceny dokonuje się zwykle natychmiast po odcięciu pępowiny , a następnie po 15 minutach i po godzinie od porodu. Skala ta pomaga ocenić lekarzowi-położnikowi czy dziecko wymaga natychmiastowej interwencji pediatry , czy też można je bezpiecznie zostawić przy matce.

Trzeci etap (okres) porodu

Karmienie piersią w trzecim okresie porodu. Łożysko widoczne w misce (po prawej stronie).

Ostatni etap odbywa się około 15 minut do godziny po urodzeniu dziecka. W tym etapie macica wypycha łożysko . Zazwyczaj w tym czasie matka traci nie więcej niż 500 ml krwi . Bardzo ważne jest, aby organizm wydalił całe łożysko, gdyż fragmenty pozostające w macicy po porodzie mogą powodować krwotoki i infekcje . Dlatego położna zawsze sprawdza, czy wydalone łożysko jest kompletne.

Czasami zdarza się, że łożysko nie wychodzi w jednym kawałku, lecz zostało w trakcie wcześniejszych etapów porodu poszarpane na kilka fragmentów. W takim przypadku konieczne jest odessanie wnętrza kanału rodnego i macicy z resztek łożyska.

Dawniej uważano, że łożyska mogą być źródłem substancji leczniczych i były sprzedawane firmom zewnętrznym, głównie kosmetycznym, natomiast aktualnie takich praktyk już się nie stosuje ze względu na ryzyko zakażenia chorobami zakaźnymi (m in.wirusem HIV , HCV , HBV ), a łożysko po porodzie razem z błonami płodowymi jest spalane w spalarni odpadów medycznych szpitala.

Po porodzie

Daniel Chodowiecki , Pokój położnicy, ok. 1770

W większości polskich szpitali jeszcze do niedawna istniał zwyczaj oddzielania matki od dziecka na ok. godzinę, nawet jeśli oboje byli zdrowi po porodzie. W tym czasie matka pozostawała na izbie porodowej pod opieką lekarza położnika, zaś dziecko było transportowane na oddział noworodkowy, gdzie lekarze pediatrzy poddawali je rutynowym testom i obserwacji. Dopiero gdy oboje uznawano za w pełni zdrowych, matka była transportowana na oddział noworodkowy i dostawała dziecko do pierwszego karmienia.

Obecnie coraz częściej odchodzi się od tej procedury, zastępując ją szybką oceną stanu dziecka, przez lekarza pediatrę, który jest wzywany natychmiast po pojawieniu się dziecka na świecie (lub nawet nieco wcześniej). Po tej wstępnej ocenie dziecko jest oddawane matce tak szybko jak to tylko możliwe, zaś wszystkie testy (pobranie próbek krwi itp.) są dokonywane na dziecku przytulanym do piersi matki. W tym wariancie oboje pozostają na oddziale porodowym przez ok. godzinę, po czym, o ile nie nastąpiły żadne komplikacje, są razem transportowani na oddział noworodkowy.

Pozostawanie matki przez dwie godziny po porodzie na oddziale porodowym wynika z faktu, że pierwsze chwile po porodzie mają kluczowe znaczenie dla obserwacji prawidłowego obkurczania się macicy, tamowania ewentualnych krwotoków i kontroli bólu. W tym czasie dokonuje się również zaopatrzenia naciętego wcześniej krocza oraz ewentualnego wyłyżeczkowania jamy macicy.

Zazwyczaj krótko po porodzie rodzice nadają niemowlęciu wybrane dla niego imię . Zdarza się, że mają przygotowane dwa zestawy imion, jedno dla chłopca a drugie dla dziewczynki.

Często znajomi i rodzina składają wizyty przynosząc prezent dla dziecka.

Przy porodzie metodą naturalną, który miał przebieg bez powikłań i w którym dziecko urodziło się w pełni zdrowe, oboje są zwykle wypisywani ze szpitala po 24–48 godzinach od porodu. W Polsce kobieta i dziecko są wypisywani ze szpitala nie wcześniej niż po upływie 48 godzin od momentu narodzin dziecka. Ma to związek z przeprowadzanymi w 3 dobie życia noworodka badaniami mającymi na celu wykrycie u dziecka ewentualnej fenyloketonurii lub hipotyreozy (wrodzonej niedoczynności tarczycy). W przypadku porodu przez cięcie cesarskie, matka zazwyczaj musi pozostawać w szpitalu przez minimum 5 dni i sama decyduje, czy chce zatrzymać w tym czasie dziecko przy sobie, czy też odesłać je do domu.

W wielu kulturach istotną rolę odgrywają rytuały inicjacyjne noworodków, między innymi obrzezanie czy chrzest .

Narodziny w czepku

Jeśli worek owodniowy nie pęknie podczas porodu, dziecko może urodzić się w nienaruszonych błonach. Mówi się wtedy, że dziecko "urodziło się w czepku ." Czepek nie stanowi zagrożenia i może być łatwo usunięty przez położną. W średniowieczu czepek uznawano za zwiastun szczęścia dla dziecka. W niektórych kulturach wierzono, że chroni przed utonięciem. Często układano go na papierze i zachowywano jako pamiątkę dla dziecka. Obecnie często stosowana (i nie zawsze uzasadniona) praktyka przebijania pęcherza płodowego sprawia, że narodziny w czepku zdarzają się rzadko.

Znieczulanie

W związku ze względnie dużą wielkością ludzkiej czaszki oraz wynikającym z wyprostowanej postawy kształtem miednicy , poród jest u ludzi trudniejszy i bardziej bolesny dla matki, niż u innych ssaków . Wśród wielu metod ograniczania bólów porodowych są przygotowania psychologiczne, wsparcie emocjonalne, znieczulenie nadoponowe, znieczulenie rdzeniowe, podtlenek azotu , opioidy oraz techniki naturalne, jak technika Lamaze'a czy metoda Bradleya. Substancje chemiczne stosowane przy porodzie skutecznie eliminują ból porodowy, lecz nie pozostają bez negatywnego wpływu na organizm i psychikę noworodka.

Powikłania

Nie wszystkie porody przebiegają bez powikłań. W niektórych przypadkach pojawiają się różne komplikacje, które wymagają interwencji lekarza położnika.

Poród powolny – polega na bardzo długim przebiegu pierwszego etapu. Skurcze macicy są zbyt słabe lub występują zbyt rzadko, aby poszerzyć do odpowiednich rozmiarów kanał rodny. Poród powolny przyspiesza się poprzez stosowanie dopochwowych czopków nasączonych prostaglandyną lub stosowaniem kroplówki lub zastrzyków z oksytocyny .

Wycieńczenie porodowe – u dziecka – objawia się zwolnieniem lub wahaniami częstości akcji serca (którą monitoruje się przy pomocy aparatu KTG ) oraz charakterystycznymi zmianami składu płynu owodniowego. Wycieńczenie porodowe jest często wskazaniem do nagłego przyspieszenia porodu oksytocyną lub wykonania cięcia cesarskiego.

Brak postępu drugiego etapu porodu – powstaje na skutek zbyt słabych skurczów macicy w tym etapie w wyniku czego główka lub inne części ciała dziecka nie są w stanie przecisnąć się przez otwór rodny. Powoduje to konieczność zastosowania technik porodu próżniowego, kleszczowego lub w najtrudniejszych przypadkach porodu cesarskiego.

W przeszłości znaczny odsetek kobiet umierał na skutek zakażenia poporodowego. Współczesny rozwój antyseptyki wyeliminował to zagrożenie niemal do zera.

Niespodziewane silne krwawienie podczas lub po porodzie może być śmiertelne w skutkach, jeśli brak jest natychmiastowej fachowej opieki medycznej. Znaczna utrata krwi prowadzi do wstrząsu hipowolemicznego , niedokrwienia najważniejszych organów i do śmierci, jeśli krwawienie nie jest w porę zatamowane i nie zostanie przeprowadzona transfuzja krwi . Wtórna niedoczynność przysadki mózgowej, wywołana zakrzepem w naczyniach przysadki, w wyniku wstrząsu hipowolemicznego nazywana jest zespołem Sheehana . Obecnie ze względu na aktywne zwalczanie wstrząsu to powikłanie jest wyjątkowo rzadkie.

Pozycje przy porodzie

Poród od strony techniczno-organizacyjnej może być przeprowadzany na kilka różnych sposobów.

Tradycyjnie w polskich szpitalach poród odbywa się zwykle na specjalnej konstrukcji fotelu porodowym, na którym kobieta jest umieszczana w pozycji półleżącej z nogami uniesionymi lekko do góry i przytroczonymi do specjalnych prowadnic.

W wielu kulturach (np. w Afryce ) poród odbywa się tradycyjnie w pozycji kucznej. Kobieta w tej pozycji kurczy się z nogami na ziemi i trzyma się dłońmi żerdzi albo sznura. Taka pozycja jest naturalniejsza od pozycji na fotelu, ułatwia poród, gdyż dziecko jest w naturalny sposób wypychane z macicy przez siły grawitacji.

W coraz większej liczbie szpitali możliwy jest poród w wodzie , w którym kobieta w drugiej fazie porodu jest umieszczana w specjalnej wannie, w której może przyjmować dość dowolną pozycję. Poród w wodzie jest mniej bolesny i bardziej higieniczny.

Poród w wodzie

Aspekty społeczne

Uczestnictwo ojca przy porodzie jest w czasach dzisiejszych całkowicie normalną rzeczą. Jednakże do lat 60. XX wieku w większości kultur zarówno ojcowie jak i inni mężczyźni z wyjątkiem lekarza nie mogli przebywać w miejscu porodu.

Wyjątkiem od tej reguły byli Poleszucy z Polesia . W dawnych czasach w owej kulturze żona rodziła dziecko siedząc na kolanach męża.

Współcześnie w Polsce, olbrzymia większość szpitali zachęca do tzw. porodu rodzinnego, czyli z obecnością ojca lub innej, dowolnie wybranej bliskiej osoby. Prawo decyzji o porodzie rodzinnym, jak i wybór osoby towarzyszącej należy do rodzącej kobiety. W wielu szpitalach istnieją systemy zachęt do porodu rodzinnego (np. specjalne sale, urządzone w bardziej "ciepły" sposób niż sale ogólne), z kolei w innych, wciąż wymaga się dodatkowych opłat za prawo do porodu rodzinnego. Aktualnie jednak szpitale wymuszające opłaty za poród rodzinny należą do zdecydowanej mniejszości. Badania statystyczne dowodzą, że obecność ojca przy porodzie zmniejsza stres rodzącej kobiety, zmniejsza ryzyko wystąpienia u niej depresji poporodowej , umacnia więź psychiczną między rodzicami, a nawet zmniejsza liczbę powikłań czysto medycznych w trakcie porodu.

Bardzo często łożysko postrzegane jest jako specjalna część porodu gdyż podtrzymuje życie dziecka przez wiele miesięcy. Wielu rodziców chce zobaczyć i dotknąć ten tajemniczy organ. W niektórych kulturach przyjęty jest zwyczaj wykopywania w ziemi dołka, do którego wkłada się łożysko i sadzi w nim drzewo podczas pierwszych urodzin dziecka. W innych kulturach istnieje ceremonia zjadania łożyska przez rodzinę noworodka. Zobacz także poród lotosowy .

Najstarszą rodzącą kobietą była 70-letnia hinduska Rajo Devi. W grudniu 2008 roku urodziła dziecko poczęte w wyniku zapłodnienia in vitro .^[1]

Zagadnienia prawne

O obywatelstwie noworodka decydują przepisy prawa. W prawie różnych państw działają różne unormowania, oparte na dwu odmiennych zasadach:

• prawo ziemi ( łac. ius soli) – zasada przyznawania obywatelstwa według miejsca urodzenia; zasada ta obowiązuje głównie w krajach obu Ameryk. Zgodnie z nią dziecko urodzone w USA otrzymuje automatycznie obywatelstwo amerykańskie;
• prawo krwi (łac. ius sanguinis) – zasada przyznawania dziecku obywatelstwa rodziców; zasada ta obowiązuje w większości państw świata, m.in. w Polsce. Zgodnie z tą zasadą dziecko obywateli polskich otrzymuje automatycznie obywatelstwo polskie.

Z równoczesnego zastosowania tych reguł teoretycznie wyniknąć może automatyczne nadanie podwójnego obywatelstwa, gdy np. obywatelka Polski urodzi dziecko w USA, albo brak jakiegokolwiek obywatelstwa , gdy np. obywatelka USA urodzi dziecko w Polsce. W praktyce większość systemów prawnych (w tym polski) przewiduje instytucje zabezpieczające przed tym niepożądanym zjawiskiem.

W prawie innych państw również istnieją przepisy pozwalające uregulować podobne sytuacje.

Statystyka

Najwięcej dzieci w Polsce rodzi się w styczniu co wynika ze zwiększonej liczby poczęć w kwietniu. Następnie systematycznie spada i najmniejsza jest w grudniu. Jednak do lat 60. XX wieku w dniach 1 i 2 stycznia liczba zarejestrowanych urodzeń była trzykrotnie większa niż liczba urodzeń 30 i 31 grudnia co było prawdopodobnie skutkiem zgłaszania przez rodziców daty urodzenia różnej od rzeczywistej daty urodzenia. Pod koniec XX wieku nie obserwuje się tego gdyż większość urodzeń odnotowuje się w szpitalach, które mają obowiązek codziennego zgłaszania urodzeń. W ciągu tygodnia najmniej urodzeń odnotowuje się w niedzielę i sobotę a najwięcej w poniedziałek i piątek, co wynika z organizacji pracy szpitala tzn. zmniejszonej liczby lekarzy w soboty i niedziele. W poniedziałek występują porody farmakologicznie opóźnione z niedzieli, a w piątek porody przyspieszone przed sobotą i niedzielą.

Przypisy

Zobacz też

• Wody płodowe
• Poród lotosowy
• Poród pośmiertny

Linki zewnętrzne

• poród – artykuły i porady
• Fundacja Rodzić po Ludzku – prawa kobiet podczas porodu; wskazówki i porady dotyczące wyboru szpitala.
• Przebieg porodu siłami natury - dokładny i przystępnie napisany tekst przez położnika
• Zalecane badania przedporodowe - opracowana lista badań przedporodowych na podstawie aktualnych standardów PTG i MZ