Populizm - współcześnie tym terminem najczęściej określa się zachowanie polityczne polegające na głoszeniu tych poglądów , które są aktualnie najbardziej popularne w danej grupie społecznej , w celu łatwego zdobycia popularności, bez analizowania sensu tych poglądów oraz zastanawiania się nad realnymi możliwościami i rzeczywistymi skutkami wprowadzenia głoszonych poglądów w czyn. Często populizm przybiera formę schlebiania masom poprzez krytykowanie ekipy rządzącej. Natomiast będąc u władzy populiści rządzą reagując na krótkotrwałe nastroje społeczne i nie czując się zobowiązanymi osiąganiu nadrzędnych celów oraz realizacji programów politycznych.

Populiści do głoszenia swoich poglądów wykorzystują też niejednokrotnie poglądy przeciwników politycznych, niekiedy przekręcając niektóre elementy, często przedstawiając je w czarnych barwach. Wykorzystuje się tutaj psychologiczny aspekt oddziaływania na ludzi poprzez wzbudzanie u nich strachu przed jakimś nieszczęściem, które miałoby jakoby spowodować zrealizowanie programu owych przeciwników politycznych. Rozbudzając w ten sposób emocje populista może zdobyć, przynajmniej na pewien okres, miano charyzmatycznego lidera .

Wielu badaczy^[] społecznych wskazuje, że popularność populistów i populistycznych poglądów w dużej mierze zależy od rozkładu wykształcenia wśród społeczeństwa danego państwa , ale także „jakości” demokracji – m.in. chęci uczestniczenia obywateli w życiu publicznym. Tym tłumaczą fakt, że w państwach , w których obywatele aktywnie uczestniczą w życiu politycznym, populiści mają zazwyczaj niewielki wpływ na politykę , choć trzeba podkreślić, że w ostatnich latach nierzadko uzyskiwali dobre wyniki wyborcze także w krajach o ugruntowanej demokracji, jak choćby Holandia . Tłumaczy się to tym, że populiści często trafnie identyfikują bolączki „zwykłych ludzi” (choć bardzo często proponują błędne lub uproszczone rozwiązania tych problemów), a także sprawnie komunikują się z wyborcami, z czym tradycyjne elity polityczne mają nieraz duży problem.

Typowym przykładem populizmu jest np.: jednoczesne głoszenie konieczności zmniejszenia podatków i wzrostu wydatków na opiekę socjalną, bez zastanawiania się jak w tej sytuacji zrównoważyć wydatki budżetowe .

Różne znaczenia i zastosowania słowa "populizm"

Obecnie w debacie politycznej "populizm" jest często używanym epitetem mającym zdyskredytować poglądy i działania przeciwników politycznych, stąd w zależności od poglądów i sympatii jako "populistyczne" mogą być zakwalifikowane różne, często zupełnie odmienne poglądy i ugrupowania. Ponadto, wielu zwolenników egalitaryzmu zwraca uwagę, że postulaty określane w ramach dominującego dyskursu jako "populistyczne", choć w sferze konkretnych propozycji mogą być nieracjonalne lub przesadzone, nierzadko są wyrazem rzeczywistych problemów i uprawnionych, zbiorowych interesów szerokich rzeszy ludzi. W takich przypadkach używanie epitetów takich jak „populistyczny” może być nieraz wykorzystywane przez grupy uprzywilejowane jako jeden ze sposobów dyskredytowania żądań grup upośledzonych społecznie czy materialnie, w celu obrony status quo .

Warto wspomnieć, że przymiotnik "populistyczny" swojego raczej pejoratywnego znaczenia nabrał stosunkowo niedawno - początkowo był wykorzystywany dla samookreślenia się wielu ruchów ludowych. Samo słowo pochodzi z końca XIX w. W 1892 roku w Stanach Zjednoczonych ze stowarzyszeń farmerskich powstała Partia Populistyczna, której założenie było reakcją chłopów na przywiązanie kursu dolara do ceny złota , co spowodowało wolniejszy wzrost cen produktów rolnych od przemysłowych i zagroziło farmerom znacznym obniżeniem standardu życia.