Pop-art, popart (z ang. popular art = sztuka popularna) – prąd artystyczny w sztuce po II wojnie światowej , wywodzący się z ekspresjonizmu abstrakcyjnego . Termin pop-art został po raz pierwszy użyty przez angielskiego krytyka sztuki Lawrence’a Allowaya w „Przeglądzie Architektonicznym” („Architectural Digest”) z 1952 ^[1] roku do opisania tych obrazów, które ilustrowały powojenny konsumpcjonizm i czerpały z dóbr materializmu .

Geneza i program

Na ukształtowanie się pop-artu miał wpływ konsumpcyjny charakter zachodniej cywilizacji, zwłaszcza mechanizmy reklamy . Styl ten czerpał z surrealizmu , co widać m.in. w paradoksalnych zestawieniach, komiksów , przenosząc je na płótna, jak i naturalizmu , przedstawiając niekiedy przedmioty codziennego użytku z werystyczną dokładnością. Wyróżniał się nieograniczoną swobodą twórczą, dążącą do zobrazowania cywilizacji wielkomiejskiej i jej kultury masowej . Początkowo wyrażał się za pomocą malarstwa , z czasem zaczął wykorzystywać inne środki plastyczne tworząc aranżacje przestrzenne, instalacje itd.

Opisując pop-art należy pamiętać o jego dwutorowości: europejskiej, przede wszystkim angielskiej, oraz amerykańskiej historii.

Pop-art w Wielkiej Brytanii

Początki pop-artu sięgają londyńskiej grupy Independent Group, którą tworzyli między innymi Richard Hamilton i Eduardo Paolozzi (połowa lat 50. XX wieku ). Lansowali oni nowy kierunek w sztuce, bliski dadaizmowi . Charakteryzował go eklektyzm , mieszanie różnych gatunków sztuki, tworzenie kompozycji z przedmiotów codziennego użytku, przesiąknięcie wielkomiejskim charakterem.

Przedstawiciele pop-artu w Wielkiej Brytanii, obok R. Hamiltona i E. Paolozziego: Peter Blake , David Hockney , Patrick Caulfield, Allen Jones, Peter Phillips .

Pop-art w Stanach Zjednoczonych

W Stanach Zjednoczonych pop-art zaczął rozkwitać na początku lat 60. XX wieku , kiedy w Anglii właściwie wygasał. Cechy amerykańskiego pop-artu – obok wspomnianych wcześniej – to szczególnie widoczna gigantyczność formatów, używanie jaskrawych lub mdłych kolorytów, wirtuozeria rysunku, a przede wszystkim wyraźny zwrot ku figuracji. Wbrew różnym upodobaniom było to zdecydowanie najważniejsze zjawisko artystyczne w latach 1960 - 1970 . W czasie gdy wszelkie artystyczne skandale były już – jak się wydawało – przeszłością, pojawiający się nurt sztuki pop-art odrażał i budził gwałtowne protesty.

Przedstawiciele pop-artu w Stanach Zjednoczonych: Jasper Johns , Roy Lichtenstein , Claes Oldenburg , Tom Wesselmann , Robert Rauschenberg , Andy Warhol , Jim Dine, Robert Indiana, Mel Ramos, James Rosenquist, Ed Ruscha.

Pop-art w Polsce

Pop-art nie przyjął się w Polsce tak jak w Stanach Zjednoczonych czy zachodniej Europie, gdyż nie istniały tu wówczas odpowiednie warunki polityczne, ekonomiczne i kulturowe. Kierunek ten zwrócił jednak uwagę polskich artystów ponownie na sztukę figuratywną, nowy sposób wykorzystania przedmiotów pospolitych.
Pewien wyjątek stanowi twórczość takich artystów jak Benon Liberski czy Jerzy Krawczyk , którzy zaadaptowali styl pop-artu dając fotograficznie przedstawionym przedmiotom główną rolę w swoich dziełach. Ważną rolę w dobie polskiego pop-art odegrali twórcy polskiego plakatu, tacy jak Roman Cieślewicz, czy Jan Młodożeniec.

Za polską odmianę pop artu uważa się sztukę tworzących w latach 70. jako grupa Neo Neo Neo Jana Dobkowskiego i Jerzego "Jurry" Zielińskiego. W kategoriach pop artu można także patrzeć na sztukę Natalii LL - szczególnie jej prace Sztuka konsumpcyjna i Sztuka postkonsumpcyjna oraz na prace artystów z kręgu warszawskiej Galerii Współczesnej, m.in Teresy Tyszkiewicz i Zdzisława Sosnowskiego , solowe realizacje Zdzisława Sosnowskiego czy prace Janusza Haki.

Chronologia

Chronologicznie uszeregowane wydarzenia związane z rozwojem pop artu^[2]:

1956 

Krytyk Lawrence Alloway, autor terminu pop art, zorganizował wystawę zatytułowaną This Is Tomorrow w Whitechapel Art Gallery w Londynie. Prezentowane prace łączyły w sobie elementy kultury masowej takie jak wizerunki Marilyn Monroe czy reklamy filmu Zakazana planeta .

1957 

Leo Castelli, jeden z najbardziej aktywnych popularyzatorów pop artu, otworzył w Nowym Jorku swoją galerię.

1958 

Pierwsze indywidualne wystawy Jaspera Johnsa i Roberta Rauschenberga w galerii Lea Castelli.

1960 

Andy Warhol stworzył swoje pierwsze prace malarskie wykorzystujące kreskówki (Dick Tracy, Superman, Popeye i inne).

1961 

Pierwsza indywidualna wystawa R. Rauschenberga w Paryżu (Galerie Daniel Cordier). Claes Oldenburg otworzył The Store ( ang. sklep), gdzie wystawiał swoje tzw. Happeningi . W następnych latach to przedsięwzięcie przekształciło się w Ray Gun Theater.

1962 

Roy Lichtenstein po raz pierwszy pokazał swoje prace bazujące na komiksach (Leo Castelli Gallery). W sierpniu umarła Marilyn Monroe, w związku z czym jej wizerunki pojawiały się w każdym czasopiśmie. Andy Warhol zaczął wtedy tworzyć serię jej portretów. W październiku w Sydney Janis Gallery w Nowym Jorku odbyła sie wystawa Nowych Realistów , na której europejscy artyści przedstawiani byli jako prekursorzy prądu myślowego, który rozwinęli potem artyści pop artu. Ileana Sonnabend (pierwsza żona Lea Castelli) otworzyła galerię w Paryżu, gdzie prezentowała twórczość artystów amerykańskich. W 1962 odbyła się tam wystawa Jaspera Johnsa, w 1963 R. Rauschenberga, a w 1964 - A. Warhola.

1963 

W listopadzie A. Warhol przekształcił pomieszczenia przemysłowe w pracownię artystyczną i nazwał ją The Factory ( ang. fabryka). Stała się ona potem legendarnym miejscem dla pop kultury. Spotykali się tam wszyscy wpływowi ludzie ówczesnego nowojorskiego undergroundu . Tam też, A. Warhol zrealizował swoje pierwsze filmy: Eat i Kiss.

1964 

R. Rauschenberg otrzymał główną nagrodę na 34. Biennale w Wenecji .

1965 

Warhol zaczął współpracę z zespołem Velvet Underground .

1967 

Sydney Janis Gallery w Nowym Jorku zorganizowała wystawę pt. Hołd dla Marilyn Monroe, w której zaprezentowała dzieła artystów amerykańskich i europejskich tworzących w stylistyce pop artu.

1968 

Warhol został poważnie ranny, kiedy aktorka Valerie Solanas, feministka i założycielka SCUM (ang. the Society for Cutting up Men), strzeliła do niego kilka razy z rewolweru. Tragedia rozegrała się w Fabryce.

1969 

Museum of Modern Art w Nowym Jorku otworzyło dużą wystawę retrospektywną Claesa Oldenburga.

1971 

Warhol zaprojektował okładkę albumu Sticky Fingers zespołu The Rolling Stones . Stanowi to przykład współpracy pomiędzy różnymi sferami popkultury .

1974 

Lawrence Alloway zorganizował w Whitney Museum of American Art w Nowym Jorku retrospektywną wystawę poświęconą pop artowi.

Bibliografia

• Wojciechowski Aleksander, Młode malarstwo polskie 1944-1974, Zakład narodowy im. Ossolińskich - wydawnictwo, Wrocław 1975.
• Urszula Czartoryska, Od pop artu do sztuki konceptualnej, Warszawa 1973.
• Pierwszy krok... w stronę kolekcji zachodniej sztuki współczesnej, kat. wyst. Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2008.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Livepopart - Popartowy Portal Spolecznościowy ( pol. ) - portal dla miłośników pop artu.
• Centre Pompidou: Pop Art ( ang. ) ( fr. ) - artykuł wraz z prezentacją kilku dzieł.
• Guggenheim Museum: Pop Art ( ang. ) - notatka i prezentacja 21 prac.
• Pop art ( ang. ) na stronach Tate Collection.