Pomnik Pompejusza

Gnaeus Pompeius Magnus (ur. 29 września 106 p.n.e. , zm. 28 września 48 p.n.e. ) – rzymski polityk i dowódca wojskowy, jeden z twórców I triumwiratu , zwany przez współczesnych Pompejuszem Wielkim ze względu na wielkie sukcesy polityczne i militarne oraz zasługi dla Rzymu.

Młodość

Urodził się w rodzinie senatorskiej. Pierwsze doświadczenia wojskowe i polityczne zdobywał pod okiem swojego ojca Gnejusza Pompejusza Strabona , który sprawował urząd konsula w 89 roku p.n.e. Po wylądowaniu wojsk Sulli w Brundyzjum (dzisiejsze Brindisi ) w 82 p.n.e. przyłączył się do niego wraz ze swoimi trzema legionami, które udało mu się sformować w jego rodzinnych posiadłościach w okolicach Picenum .

W 82 p.n.e. uczestniczył w zdobyciu Rzymu , a następnie z woli Sulli objął dowództwo nad oddziałami walczącymi ze stronnikami Mariusza na Sycylii i w Afryce. W 81 p.n.e. ostatecznie pokonał wojska popularów . Po zwycięstwie, za zgodą Sulli , odbył w Rzymie triumf, ale w 78 p.n.e. wbrew jego woli poparł kandydaturę Marka Emiliusza Lepidusa na stanowisko konsula. Kiedy ten jednak podjął próbę obalenia ustroju sullańskiego, Pompejusz wystąpił przeciwko niemu, co przyczyniło się do klęski Lepidusa i wzmocniło pozycję Pompejusza w Rzymie.

Kariera wojskowa

Popiersie Pompejusza

Pompejusz stanął na czele wojsk walczących ze zwolennikami Mariusza w Hiszpanii , którym przewodził Sertoriusz . Po śmierci Sertoriusza w wyniku spisku i ostatecznym pokonaniu oddziałów przeciwnika Pompejusz wrócił do Italii i wziął udział w walce z powstańcami Spartakusa . Wspólnie z Markiem Krassusem , za zgodą senatu, objęli konsulat w 70 p.n.e. Pompejusz objął konsulat, mimo że nie osiągnął przewidzianego prawem wieku ani nie sprawował wcześniej innych urzędów wymaganych przez tzw. cursus honorum . Nowi konsulowie odwołali najbardziej restrykcyjną część ustaw wprowadzonych podczas dyktatury Sulli , przywracając m.in. władzę trybuńską .

W 67 p.n.e. na mocy lex Gabinia otrzymał specjalne uprawnienia na terenie Morza Śródziemnego, dzięki czemu przeprowadził szybką, zwycięską kampanię przeciwko piratom, a w 66 p.n.e. pokonał ostatecznie wojska Mitrydatesa VI Eupatora i narzucił Pontowi zwierzchnictwo rzymskie. Następnie zajął Syrię , kładąc kres panowaniu Seleucydów , i wkroczył do Judei , opanowując Jerozolimę w 63 p.n.e. Z zajętych terytoriów utworzył nową rzymską prowincję Syrię. Stworzył cały system państw zależnych politycznie i finansowo od Rzymu, do którego włączone zostały Kapadocja , Armenia i Królestwo Bosporańskie . Można powiedzieć, że w latach 66-62 Pompejusz był faktycznym panem imperium rzymskiego.

Po uregulowaniu spraw na Wschodzie w 62 p.n.e. powrócił do Rzymu. Senat jednak, obawiając się wciąż rosnącego autorytetu Pompejusza, odmówił mu zatwierdzenia jego zarządzeń na Wschodzie i nadania ziemi weteranom.

I Triumwirat

W tej sytuacji w 60 p.n.e. Pompejusz zawarł umowę z Krassusem i Cezarem , tworząc nieformalny I triumwirat , zapewniając wszystkim trzem faktyczną władzę nad państwem, co pozwoliło Pompejuszowi przeforsować swoje żądania. W 56 p.n.e. triumwirowie odnowili porozumienie w Lukce. W 55 p.n.e. sprawował funkcję konsula z Krassusem po raz drugi. W tym samym roku, w celu zwiększenia poparcia swojej osoby wśród ludności Rzymu, wybudował pierwszy teatr z kamienia . Na rok 52 p.n.e. w obliczu fali zamieszek wywołanych walką Milona i Klodiusza został wybrany na konsula bez kolegi na urzędzie (sine collegae). Doprowadził później do wyboru na ostatnie pięć miesięcy swojego teścia Metellusa Scypiona na konsula.

Wojna domowa z Cezarem

W styczniu 49 p.n.e. konflikt między Pompejuszem i Cezarem przerodził się w otwartą wojnę. Nie mając dość sił do przeciwstawienia się legionom Cezara w Italii, Pompejusz przedostał się do Grecji , gdzie udało mu się zgromadzić znaczną armię. Po zwycięstwie pod Dyrrachium , którego nie wykorzystał, w miesiąc później, 9 sierpnia 48 p.n.e. , doszło do bitwy pod Farsalos w Tesalii . Wojska Pompejusza poniosły druzgocącą klęskę mimo dwukrotnej przewagi liczebnej, w tym siedmiokrotnej w kawalerii. Sam Pompejusz umknął do Egiptu , licząc na poparcie swojego przyjaciela Ptolemeusza XIII . Ten jednak, pod wpływem swoich, obawiających się Cezara doradców, zwłaszcza Achillasa , rozkazał zamordować Pompejusza zaraz po jego zejściu na ląd, a jego głowę odesłał Cezarowi. Majątek Pompejusza po jego śmierci wynosił podobno siedemset milionów sestercji^[].

Małżeństwa i dzieci

Moneta z podobizną Pompejusza Wielkiego

1. Antistia
2. Emilia Skaura
3. Mucja Tercja , dzieci:
   • Gnejusz Pompejusz
   • Sekstus Pompejusz
   • Pompeja
4. Julia córka Cezara
5. Cecylia Metella Kornelia

Bibliografia

• Southern P, Pompejusz Wielki, tłum. B. Mierzejewska, Warszawa 2004.

Zobacz też

• drzewo genealogiczne Pompejuszów