Pomoc społeczna - "instytucja polityki społecznej państwa, mająca na celu umozliwienie osobom i rodzinom przezwycięzenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, mozliwości i uprawnienia"^[1].

Historia

Źródła państwowej pomocy społecznej należy szukać w ustanowionym w Anglii "prawie ubogich" w 1601 r., zgodnie z którym na gminy (hrabstwa) nałożono obowiązek przyjścia z pomocą osobom pozbawionym opieki ze strony rodziny. Znaczenie pomocy społecznej wzrosło w okresie rozwoju przemysłu i rodzenia się kapitalizmu. Zaowocowało to nowymi regulacjami: w Anglii (zreformowane prawo ubogich) w 1834 r. Danii 1849 ] r. na na terenach Polski w 1817 r.^[2]

Zadania pomocy społecznej

Pomoc społeczna polega w szczególności na :

1. przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń (np.: zasiłek celowy, zasiłek okresowy ),
2. pracy socjalnej ,
3. prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
4. analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
5. realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,
6. rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Pomoc społeczna w Polsce

W Polsce wg ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz.U. z 2008 r. Nr 115 poz. 728, z późn. zm.) [1] - instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych i doprowadzenie do usamodzielnienia.

Rodzaje

W ramach systemu pomocy społecznej wyróżnia się:

• pomoc w instytucjach opiekuńczych typu domy pomocy społecznej , placówki opiekuńczo-wychowawcze
• pomoc środowiskowa, m.in. świetlice środowiskowe , ośrodki wsparcia (tj. domy dziennego pobytu, noclegownie, schroniska dla bezdomnych, środowiskowe domy samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi),
• pomoc pieniężną, usługową i rzeczową świadczoną przez ośrodki pomocy społecznej (i w kilku przypadkach przez powiatowe centra pomocy rodzinie).

Struktura

Struktura pomocy społecznej w Polsce:

• ośrodki pomocy społecznej działające w każdej gminie, udzielające pomocy pieniężnej, usługowej i rzeczowej oraz kierujące do domów pomocy społecznej

• powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu - miejskie centra pomocy rodzinie); powiaty prowadzą domy pomocy społecznej, zapewniają opiekę nad dziećmi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (tj. domach dziecka, pogotowiach opiekuńczych) i w rodzinach zastępczych;

• regionalne ośrodki polityki społecznej (przy urzędach marszałkowskich) - zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych;

• w urzędach wojewódzkich wydziały polityki społecznej - kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (jednak tylko w zakresie zadań zleconych);

• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - zajmuje się koordynacją polityki społecznej na obszarze całej Polski oraz przygotowywaniem zmian w obowiązującym prawie.

Pomoc społeczną w Polsce organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

W zasięgu zainteresowań systemu pomocy społecznej znajdują się następujące kwestie społeczne: ubóstwo , wykluczenie społeczne ( marginalizacja ), bezdomność , bezrobocie , niepełnosprawność oraz wiele innych kształtujących trudną życiowo sytuację jednostki, w szczególności ekonomiczną .

Oceny

Według GUS , niezmieniana od dawna struktura pomocy społecznej w niektórych przypadkach raczej utrwala biedę niż pomaga z niej wyjść^[3].

Głównymi odbiorcami pomocy społecznej w Polsce są osoby mieszkające w małych miastach i wsiach, głównie na północy i wschodzie kraju. W obszarach tych występuje silna nadreprezentacja odbiorców pomocy społecznej (40% ludności stanowi 60% klientów pomocy społecznej). Ponad 80% pobiera zasiłki dłużej niż 10 lat. Ok. 20% z nich pracuje, ok. 30% jest zarejestrowana jako bezrobotna, szukaniem pracy nie jest zainteresowane 44%. Dla 75% rodzin objętych pomocą społeczną głównym źródłem dochodów są różnorakie świadczenia pomocowe oraz praca w szarej strefie ^[4]. Kolejnym czynnikiem zwiększającym poziom bezrobocia jest utrata świadczeń socjalnych w razie podjęcia pracy - w badaniu Diagnoza Społeczna 2007 powód ten podało 18% badanych^[5].

Polski system pomocy społecznej jest oceniany jako nieefektywny przede wszystkim ze względu na niewystarczającą liczbę oraz niskie zarobki pracowników socjalnych. W nikłym stopniu są także wykorzystywane bardziej skuteczne metody pomocy społecznej takie jak pomoc warunkowa, aktywna i kontrakty socjalne - w 2009 roku na 3,7 mln osób objętych pomocą kontraktami objęte było zaledwie 105 tys^[4].

Zobacz też

• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

Linki zewnętrzne

• Serwis o pomocy społecznej
• Pierwszy Polski Portal Pomocy Społecznej
• Tekst ustawy, źródło nieoficjalne
• Informacja NIK o wynikach kontroli realizacji zadań w 2000 r. w zakresie pomocy społecznej w warunkach reformy administracji publicznej PDF (2001)
• Internetowe Centrum Pomocy - Serwis z darmowymi ogłoszeniami o pomoc

Przypisy