|
pokój westfalski
.jpg)
pokój westfalski - wielostronny układ kończący wojnę trzydziestoletnią 1618-1648, zawarty 24 października 1648 między Habsburgami austriackimi (cesarz Ferdynand III) a Francją (Ludwik XIV, kardynał Jules Mazarin) i jej sojusznikami w Münsterze oraz między Habsburgami a Szwecją w Osnabrück. Jeden z najbardziej znaczących traktatów międzynarodowych w historii nowożytnej Europy.
Postanowienia
Kwestie terytoriów i granic -
Święte Cesarstwo Rzymskie i Habsburgowie rezygnują na rzecz Francji z: Górnej i Dolnej Alzacji, twierdz Breisach i Phillipsburg oraz Sundgau
- Święte Cesarstwo Rzymskie rezygnuje na rzecz Francji z tzw. trzech biskupstw (Metz, Toul, Verdun) w Lotaryngii (Francja uzyskała je już w 1559 r., ale pozostały formalnie częścią Rzeszy do 1648 r.)
- Święte Cesarstwo Rzymskie uznaje niepodległość i pełną suwerenność Związku Szwajcarskiego
- Święte Cesarstwo Rzymskie i Hiszpania uznają pełną suwerenność Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów
- książę-elektor Bawarii zwraca Habsburgom austriackim Górną Austrię
- król szwedzki otrzymuje Pomorze Przednie (Vorpommern), wyspę Rugię, arcybiskupstwo Bremy (bez samego miasta Brema) i biskupstwo Verden oraz prowincje Thedinghausen i Wildeshausen, tym samym król szwedzki zostaje członkiem Rzeszy Niemieckiej (ale głosy w Sejmie Cesarstwa przysługujące biskupom Bremy i Verden otrzymał książę Brunszwika-Lüneburga, czyli Hanoweru)
- margrabia-elektor Brandenburgii otrzymuje Pomorze Tylne i biskupstwo kamieńskie (Kamień Pomorski), a także arcybiskupstwo magdeburskie, biskupstwo Halberstadt i biskupstwo Minden - jako rekompensatę za utratę Pomorza Przedniego
- zarówno król szwedzki jak i elektor brandenburski otrzymali prawo posługiwania się insygniami książęcymi władców Pomorza
- książę Meklemburgii otrzymał biskupstwo Schwerin
Kwestie pokoju religijnego w Rzeszy -
uznanie kalwinizmu trzecim, obok katolicyzmu i luteranizmu, legalnym wyznaniem w Rzeszy Niemieckiej
- ustanowienie, że w przypadku konwersji księcia Rzeszy, która nastąpiła po 1624 r., poddani owego władcy zachowują stare wyznanie
- luterańscy i kalwinistyczni administratorzy zsekularyzowanych państw kościelnych otrzymali prawo głosu w Sejmie Cesarstwa (w "ławie skośnej" - Querbank)
- potwierdzenie postanowień pokoju religijnego z 1555 r., unieważnienie edyktu restytucyjnego Ferdynanda II oraz pokoju praskiego z 1635 r.
Kwestie ustroju Rzeszy -
potwierdzenie aktu Ferdynanda III z 1644 r. - stany Rzeszy otrzymują prawo do samodzielnego zawierania sojuszy i wypowiadania wojen bez zgody cesarza rzymskiego, ale pod warunkiem, że ich działania nie będą wymierzone przeciw cesarzowi i Cesarstwu
- podział Palatynatu i godności elektorskiej palatyna reńskiego - Palatynat Górny zachował książę Bawarii, Palatynat Dolny otrzymał Karol Ludwik Wittelsbach, syn Fryderyka V (jako elektor otrzymał tytuł arcyskarbnika Świętego Cesarstwa Rzymskiego)
- zakaz dziedziczenia Palatynatu Dolnego przez elektorów Bawarii w razie wymarcia linii palatynackiej
- wolne miasta cesarskie (miasta Rzeszy) uzyskały równe z książętami prawo głosu w Sejmie Cesarstwa
- ustalenie, że wszelkie traktaty, umowy i układy wymuszone na stanach Rzeszy siłą stają się nieważne
- potwierdzono prawa i przywileje cesarza, elektorów, książąt i innych stanów Rzeszy, potwierdzono wyłączne prawo Sejmu Cesarstwa do wypowiadania wojny i zawierania pokoju w imieniu całej Rzeszy, stanowieniu i interpretacji ogólnoniemieckich aktów prawnych, budowie zamków i twierdz, zarządzaniu poboru do armii cesarskiej (armii Rzeszy, nie armii Habsburgów jako władców Austrii), uchwalania podatków na rzecz cesarza i Cesarstwa
- traktat westfalski postulował także zwołanie Sejmu Cesarstwa w celu ustalenia reguł elekcji cesarza rzymskiego, reguł tworzenia nowych stanów Rzeszy, ustalenia stałej kapitulacji wyborczej cesarza i uregulowania innych bieżących spornych kwestii ustrojowych
Kwestie polityczne-
- król Francji otrzymał prawo do posyłania swojego przedstawiciela na obrady Sejmu Cesarstwa
- król Francji i król Szwecji zostali uznani gwarantami postanowień pokoju
Skutki -
Pokój westfalski w 1648 r. był wielkim zwycięstwem Francji w jej wielowiekowej rywalizacji z dynastią Habsburgów. Król francuski stał się gwarantem pokoju, a więc także stanu ustrojowego w Rzeszy Niemieckiej, gwarantem słabości władzy cesarskiej. Podobnie w XVIII w. car Rosji będzie gwarantem słabości władzy królewskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
- Pokój westfalski właściwie przekreślił możliwość konsolidacji Rzeszy i wzmocnienia centralnej władzy cesarskiej, do czego dążyli Habsburgowie austriaccy.
- Ostateczne fiasko walki Habsburgów z niemieckim protestantyzmem.
- Habsburgowie hiszpańscy musieli ostatecznie przyzwolić na istnienie protestanckich, wolnych i niepodległych Niderlandów Północnych. W II połowie XVII w. głównym wrogiem Holandii stanie się Francja, a Hiszpania będzie nawet holenderskim sprzymierzeńcem.
- Widząc upadek swoich planów wobec Rzeszy Niemieckiej Habsburgowie austriaccy główną uwagę skupili na budowie scentralizowanego państwa absolutnego w Austrii, Czechach i na Węgrzech.
- Francja uzyskała Alzację, krainę germańskojęzyczną (dialekt alemański). Alzacja i Lotaryngia będą punktem zapalnym konfliktów francusko-niemieckich aż do 1945 r.
- Wzrosło znaczenie elektorów saskiego i brandenburskiego. Mimo anulowania pokoju praskiego Wettynowie zachowali Łużyce uzyskane w 1635 r., a Hohenzollernowie przejęli Pomorze. Będą teraz dążyć do połączenia go z posiadłościami w Prusach.
- Pomimo podziału Palatynatu katolicy zachowali większość głosów w Kurii Elektorów Rzeszy, co gwarantowało Habsburgom następne elekcje na tron niemiecki.
Znaczenie wojny trzydziestoletniej i pokoju westfalskiego -
- Zwycięstwo monarchii absolutnych: największym zwycięzcą okazała się Francja. Upadła monarchia stanowa w Czechach. Rozpoczął się proces budowy monarchii absolutnych w Niemczech.
- Dowód na polityczne podłoże wojen religijnych.
- Dowód na nietrwałość pokoju augsburskiego, który wprowadzał wzajemną tolerancję tylko pomiędzy katolikami a luteranami, pomijał kalwinistów.
- Koniec wielkich konfliktów religijnych w Rzeszy.
- Wzrost znaczenia armii zawodowych.
Inne hasła zawierające informacje o "pokój westfalski":
II wiek
...
Mieszko II Lambert
...
1499
...
Wittenberga
...
1398
...
1411
...
Pokój toruński 1411
...
Klemens Maria Hofbauer
...
Pokój
...
Adam Naruszewicz
...
Inne lekcje zawierające informacje o "pokój westfalski":
008b. Grecja (plansza 2)
...
144 I wojna światowa. Rewolucja w Rosji (plansza 8)
...
11 LISTOPADA (plansza 1)
...
|
