Pogromy lwowskie, 1941 to dwa pogromy ludności żydowskiej Lwowa ^[1], jakie miały miejsce latem 1941 ( 30 czerwca - 2 lipca 1941 i 25 - 27 lipca 1941), po ataku Niemiec na ZSRR i rozpoczęciu okupacji miasta przez III Rzeszę .

Akcja więzienna

Pierwsze zajścia antyżydowskie 1941 - tzw. akcja więzienna, zaczęły się we Lwowie wraz z ucieczką władz sowieckich. 27 czerwca 1941 nacjonaliści ukraińscy z OUN bezskutecznie próbowali opanować miasto, spacyfikowane następnie przez nagły powrót wojsk sowieckich. NKWD wymordowało wówczas w dniach 28-29 czerwca ponad 7 000 więźniów (głównie Polaków i Ukraińców ) w więzieniu Brygidki , więzieniu przy ulicy Łąckiego i więzieniu śledczym NKWD na Zamarstynowie .

Pogrom rozpoczął się 30 czerwca , po wkroczeniu do Lwowa Wehrmachtu . Żydzi obwiniani za kolaborację z okupantem sowieckim i zbrodnie NKWD stali się celem zemsty części ludności miasta Lwowa, podburzanej przez Niemców .

Pojmanych mężczyzn zmuszano do wynoszenia zwłok ofiar zamordowanych w więzieniach i pochówku zamordowanych, wielu bito na śmierć lub zastrzelono. Specjalna ekipa filmowa Wehrmachtu filmowała pogrom, filmy były pokazywane później w oficjalnej kronice filmowej Ministerstwa Propagandy Rzeszy: Die Deutsche Wochenschau . 1 lipca , kiedy pogrom osiągnął apogeum, pojedynczy żołnierze niemieccy dołączali na ulicach do mordujących. 2 lipca na rozkaz komendanta Lwowa, płk. Wintergasta przywrócono w mieście porządek.

Dyskusyjna pozostaje kwestia udziału w tzw. pogromie więziennym żołnierzy batalionu "Nachtigall" , zwolnionych na przepustki. Zdaniem niemieckiej dziennikarki i publicystki^[5] Gabriele Lesser , żołnierze "Nachtigall" wzięli udział we Lwowie w mordowaniu Żydów w więzieniu Brygidki^[6].. Kwestia ta wymaga jednak dalszych badań, a pamięć o tym, że żołnierzy tej jednostki wskutek prowokacji KGB obciążano winą za zamordowanie grupy polskich profesorów z lwowskich uczelni (w rzeczywistości dokonało tego niemieckie komando SS), nakazuje badaczowi zachować wstrzemięźliwość^[7].

7 lipca 1941 batalion opuścił Lwów wraz z 1 Dywizją Strzelców Górskich Wehrmachtu udając się na front wojny niemiecko-sowieckiej . Batalion rozwiązano w sierpniu 1941.

W mieście działała Einsatzgruppe SS-Brigadeführera Otto Rascha i grupa Schöngartha , które zamordowały^[8] do 16 lipca ok. 7 000 Żydów (na ok. 120.000 żydowskich mieszkańców Lwowa).

W sumie ilość ofiar tej akcji ocenia się na co najmniej 4 tysiące (być może nawet do 7 tysięcy) ofiar^[9].

Dni Petlury

Drugi pogrom we Lwowie 25 - 27 lipca 1941 był zaplanowaną akcją niemieckich władz okupacyjnych. Dużą rolę odegrała propaganda OUN-B , która podsycała antysemickie nastroje^[10]. Zwana kolokwialnie przez ludność Lwowa dniami Petlury (od Petlury ^[11]) była zorganizowaną akcją niemieckich władz okupacyjnych z ich przyzwoleniem na bicie, grabież i mordowanie Żydów przez przygotowane w tym celu grupy Ukraińców. Część Żydów, przedstawicieli inteligencji, została zamordowana na podstawie przygotowanych list proskrypcyjnych. Zamordowano od 1500 do 2000 ludzi^[12]. W aresztowaniach Żydów dokonywanych w mieszkaniach uczestniczyła milicja ukraińska i bojówkarze ukraińscy złożeni z chłopów z okolicznych wsi, których Niemcy karmili i poili wódką, a następnie o godzinie 5.00 rano dali sygnał do rozpoczęcia pogromu - bicia i grabieży ludności żydowskiej w mieszkaniach, jej wypędzania na ulicę i zapędzania do więzienia przy ul. Łąckiego^[13].

Zachowała się część fotografii i kronik filmowych wykonanych przez Niemców w czasie pogromów 1941 .

Bibliografia

• Grzegorz Hryciuk , Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne., Warszawa 2000, Wyd. Książka i Wiedza , ;
• Jarosław Hrycak , Zbyt wiele świadectw: Ukraińcy w akcjach antyżydowskich w: Nowa Europa Wschodnia , 3/4 2009 wersja elektroniczna
• Grzegorz Mazur , Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski , Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939- 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ;
• Grzegorz Motyka "Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza "Rytm", (ISP PAN,) (Rytm), ;
• Eliyahu Jones, Żydzi Lwowa w czasie okupacji 1939-1945, Łódź 1999, wyd. Oficyna Bibliofilów,
• Witold Mędykowski, ‘Pogromy 1941 roku na terenie byłej okupacji sowieckiej w relacjach żydowskich’, w: Świat nie pożegnany: Żydzi na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej w XVIII-XX wieku, red. Krzysztof Jasiewicz, Instytut Studiów Politycznych PAN – Oficyna Wydawnicza "Rytm", Polonia Aid Foundation Trust, Warszawa-Londyn, 2004, ss. 778-784, ,

Linki zewnętrzne

• Strona United States Holocaust Memorial Museum: Pogroms - zawiera m.in. film z pogromu we Lwowie 1 lipca '41
• United States Holocaust Memorial Museum, zdjęcia i opis pogromu
• Filip Friedman - Zagłada Żydów lwowskich
• Kurt I. Lewin Przeżyłem. Saga Świętego Jura... (fragment)
• Jerzy Węgierski Lwów pod okupacją sowiecką

Przypisy