Poemat dygresyjny – odmiana poematu epickiego powstała w epoce romantyzmu . Utwór wierszowany , o charakterze fabularnym, o luźnej, fragmentarycznej kompozycji, najczęściej związanej prowadzącym cały tekst motywem podróży bohatera, a czasem również wątkiem romansowym.

Szczątkowa, epizodyczna fabuła poematu dygresyjnego jest pretekstem do licznych wypowiedzi narratora, ( dygresji ) na tematy aktualne, związane z literaturą (w tym autotematyczne , sztuką, polityką, historią oraz na tematy osobiste. Narrator często odchodzi od opowiadania głównej fabuły , na rzecz snucia refleksji na różnorodne tematy, np. natury społecznej, politycznej, artystycznej, zdawania relacji z własnych wspomnień, opisywania uwag, anegdot, rozważań, obaw, przypuszczeń. Narrator często posługuje się ironią , żartem, bywa złośliwy, subiektywny, zachowuje dystans do utworu i jego bohaterów. Celowo akcentowana jest sztuczność i literackość fabuły, co służy uwypukleniu kreacyjności, jako podstawowej właściwości sztuki.

Pierwszymi poematami dygresyjnymi były utwory Georga Byrona Wędrówki Childe Harolda oraz Don Juan. Kolejne to m.in. Eugeniusz Oniegin Aleksandra Puszkina , Deutschland. Ein Wintermärchen Heinricha Heine oraz El estudiante de Salamanca i El diabolo mundo José de Espronceda . W literaturze polskiej poematy dygresyjne tworzyli m.in. Juliusz Słowacki ( Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu , Grób Agamemnona , Beniowski ), Józef Korzeniowski (Pan Fortunat), Włodzimierz Stebelski (Roman Zero) i Maria Konopnicka (Imagina).

Bibliografia

• Jacek Brzozowski Dygresyjny poemat. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. .