Posiadanie jest instytucją prawa rzeczowego oznaczającą stan faktyczny, polegający na władaniu określoną rzeczą przez osobę posiadacza. Stan ten pozostaje pod ochroną prawa, jak również niesie za sobą szereg skutków o zróżnicowanym charakterze prawnym. Może się wiązać, ale nie musi, z przysługującym posiadaczowi tytułem prawnym do rzeczy.

Patrząc na posiadanie z pozaprawnego punktu widzenia jest ono pojęciem oznaczającym władzę osoby nad rzeczą w najbardziej "naturalnym" tego słowa znaczeniu.

Elementy stanu posiadania

Zgodnie z powszechnie panującym poglądem przesłankami do stwierdzenia stanu posiadania są:

• fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (łac. corpus possesionis),
• manifestowany przez posiadacza zamiar władania rzeczą dla siebie (łac. animus rem sibi habendi).

Brak drugiej z wymienionych przesłanek oznacza, iż mamy do czynienia z innym istotnym prawnie stanem faktycznym, a mianowicie dzierżeniem (władaniem rzeczą za kogoś innego).

Rys historyczny

Jako pierwsze oddzieliło posiadanie od własności prawo rzymskie . W epoce feudalizmu zwane dzierżeniem (w terminologii staropolskiej), gewere (z niemieckiego; oznaczało faktyczne władanie rzeczą), seisin (saisine; termin pochodził od obejmowania spadku), possessio (od łacińskiego sedere - siedzieć).

Skutki prawne posiadania

Z posiadaniem jako zjawiskiem prawnym Kodeks cywilny łączy skutki prawne, które można podzielić na cztery grupy:

• domniemania związane z posiadaniem, których celem jest usunięcie trudności w ustaleniu stanu faktycznego i prawnego:
  • domniemanie posiadania samoistnego
  • domniemanie ciągłości posiadania
  • domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym
  • domniemanie posiadania w dobrej wierze
• ochrona posiadania w drodze przymusu państwowego albo pomocy własnej.
• możliwość nabycia wykonywanego prawa przez zasiedzenie .
• korzyści, przypadające posiadaczowi w dobrej wierze będące naturalnym następstwem faktycznego władania rzeczą. Dotyczy to w szczególności korzystania z rzeczy i czerpania z niej pożytków.

Posiadanie samoistne i zależne

Kodeks cywilny dzieli posiadanie na samoistne i zależne. Posiadaczem samoistnym jest ten, który włada rzeczą jak właściciel, ale niekoniecznie musi nim być, natomiast posiadacz zależny włada rzeczą tak jak wykonujący inne prawo niż własność np. prawo dzierżawy , użytkowania , najmu .

Ochrona posiadania

W polskim prawie istnieje bezwzględny zakaz naruszania posiadania bez względu na to czy jest w dobrej czy złej wierze, samoistne czy zależne, prawne czy bezprawne, wadliwe czy niewadliwe. Ochrona posiadania przybiera dwojaką postać:

• ochrony siłami samego posiadacza
  • obrona konieczna
  • dozwolona samopomoc
• ochrony na drodze sądowej
  • roszczenia o przywrócenie posiadania ( roszczenia posesoryjne )

Roszczenia posesoryjne wygasają, jeśli nie będą dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia posiadania.

Zobacz też: