Platonizm – to potężny nurt filozoficzny , rozwinięty przez Platona (427-347 p.n.e.). Uważał on świat realny, rzeczywisty, w jakim żyjemy za ułomne odbicie świata doskonałego, nazwanego światem idei. Zasada ta jest generalna – dotyczy wszelkich przedmiotów. W szczególności duszy: Człowiek oprócz materialnego ciała podlegającego procesowi zniszczenia posiada niematerialną część – duszę, która w chwili śmierci zmierza w kierunku świata idealnego. Dusza nadaje ciału życie, powoduje ruch, jednakże ciało ogranicza ją i stanowi tylko tymczasowe miejsce pobytu. Filozofia ma ułatwić duszy żyjącej w ciele odnalezienie swoich związków ze światem idei. Platonizm wywarł silny wpływ na myśl europejską, a szczególnie na chrześcijańskie myślenie religijne.

Szkoły filozoficzne zaliczane do platonizmu:

• Akademia Platońska
• Platonicy średniowieczni
• Platonicy renesansowi
  • Gemistos Plethon ( 1355 - 1450 ) – uczony bizantyjski, odnowiciel badań nad Platonem, utworzył Akademię Platońską we Florencji
  • Jan Bessarion ( 1403 - 1427 ) – patriarcha konstantynopolitański , humanista, protektor studiów platońskich
  • Marsilio Ficino ( 1433 - 1499 ) – kierownik Akademii Platońskiej, tłumacz pism Platona oraz Plotyna na język łaciński
  • Giovanni Pico della Mirandola ( 1463 - 1494

Kierunki platonizmu w starożytności

Platon (ur. 427 r. p.n.e., zm. 347 r. p.n.e.)

Pisma Platona według podziału gramatyka Trazyllosa:

• Pierwsza tetralogia
  • Eutyfron, Obrona Sokratesa, Kriton,Fedon
• Druga tetralogia
  • Kratyl, Teajtet, Sofista, Polityk
• Trzecia tetralogia
  • Parmenides, Fileb, Uczta,Fajdros
• Czwarta tetralogia
  • Alkibiades I, Alkibiades II, Hipparch, Rywale
• Piąta tetralogia
  • Teages, Charmides, Laches, Lysis
• Szósta tetralogia
  • Eutydem, Protagoras, Gorgiasz, Menon
• Siódma tetralogia
  • Hippiasz Większy, Hippiasz Mniejszy, Ion, Meneksenos
• Ósma tetralogia
  • Klejtofon, Państwo, Timajos, Kritiasz
• Dziewiąta tetralogia
  • Minos, Prawa, Epinomis, Listy
• Dzieła które nie wchodzą w skład tetralogii
  • Definicje
  • O tym co sprawiedliwe
  • O cnocie
  • Demodokos
  • Syzyf
  • Eryksjas
  • Aksjochos

Pierwsza Akademia (zagubienie "drugiego żeglowania")

• Heraklides z Pontu – kierownik Akademii w czasie nieobecności Platona
• Dior z Syrakuz – szwagier tyrana Dionizjosa Młodszego, odegrał ważną rolę w życiu Platona i jego projektach politycznych
• Erostos z Skepsis
• Eudoksos z Knidos – astronom i matematyk, możliwe że kierował szkołą w czasie podróży Platona na Sycylię
• Arystoteles ze Stagiry – założył swoją szkołę – Perypat
• Eudemos z Cypru – wielki przyjaciel i współpracownik Arystotelesa
• Hermodoros z Syrakuz – matematyk i biograf Platona
• Filip z Opuntu – znany z tego że opublikował Prawa Platona
• Hestiajos z Perintu – znany z tego że opublikował wykłady Platona O Dobru
• Speuzyp z Aten – siostrzeniec i pierwszy następca Platona, kierował akademią w latach 347-339/338 p.n.e.
• Ksenokrates z Chalcedonu (IV w. p.n.e.) – drugi następca Platona
• Pamfilos z Samos – jego wykładów słuchał Epikur
• Polemon z Aten – jako trzeci kierował Akademią w latach 314/313 do 276/275 p.n.e., uczeń Ksenokratesa)
• Krates z Aten – czwarty scholarcha po Platonie
• Krantor z Soloi

Mediaplatonizm

Medioplatonizm (ponowne odkrycie tego co niecielesne)

• Derkylides (II poł. I w. p.n.e.)
• Eudoros z Aleksandrii (II poł. I w. p.n.e.)
• Trazyllos (I poł. I w. n.e.) – podzielił dialogi Platona na tetralogie
• Onasandros (I w. n.e.)
  • Strategikos
• Plutarch z Cheronei (I-II w. n.e.)
  • Żywoty sławnych mężów
  • Moralia
• Ammonios z Egiptu (I-II w. n.e.) – nauczyciel Plutarcha
• Kalvisios Tauros (I-II w. n.e.)
• Gaios (II w. n.e.)
• Celsus (II w. n.e.)
  • Słowo prawdy (Alethes logos)
• Herodes Attikos (żył między 101 a 177 r. n.e.)
• Teon ze Smyrny (II w. n.e.) – medioplatonik pitagoryzujący
  • Przygotowanie matematyczne do lektury Platona
• Albinos ze Smyrny (II w. n.e.)
  • Prolog
  • Didaskalikos
• Apulejusz z Madaury (ur. 125 r. n.e.)
  • De Platone et eius dogmate (O Platonie i jego nauce) (o metafizyce i etyce)
  • De dea Socratis (O bóstwie opiekuńczym Sokratesa) (o demonologii)
  • De mundo (O wszechświecie)
• Nigrinos (II w. n.e.)
• Nikostratos Claudius (II w. n.e.)
• Attikos (II w. n.e.)
  • Przeciw tym, którzy obiecują interpretować Platona za pomocą Arystotelesa (frag.)
• Harpokration z Argos (II w. n.e.) – uczeń Attikosa
• Maksymos z Tyru (II w. n.e.)
  • Mowy
• Sewerus (II w. n.e.)
• Hieraks (II w. n.e.)
  • O sprawiedliwości (zach. fragmenty)
• Iunkos
• Lucius (Lucjusz) (II w. n.e.)
• Nigrinos (II w. n.e.)

Neoplatonizm

Szkoła w Aleksandrii (rozwijała się w I poł. III w. n.e.)

• Ammonios Sakkas (II-III w. n.e.) – założyciel szkoły
• Longinos (Cassius Longinus)
• Herenniusz
• Orygenes Poganin
• Orygenes Chrześcijanin
• Plotyn z Lykopolis – założył własną szkołę w Rzymie

Szkoła w Rzymie (rozwijała się w II poł. III w. n.e.)

• Plotyn z Lykopolis (ur. 205 r., zm. 270 r. n.e.) - założyciel szkoły
  • Enneady
• Ameliusz Gentilianus z Etrurii – najwierniejszy naśladowca Plotyna
• Porfiriusz z Tyru (ur. 233/234 r., zm. 305 r. n.e.)
  • Żywot Pitagorasa
  • O życiu Plotyna
  • Grota nimf
  • Isagoga
  • Komentarz do Kategorii Arystotelesa w pytaniach i odpowiedziach
  • Sentencje o inteligibiliach
  • O ożywieniu embrionu
  • O powstrzymywaniu się od spożywania zwierząt
  • List do Marcelli
  • Komentarz do hermonika Ptolemeusza
  • Wprowadzenie do Apotelesmatike Ptolemeusza
• Gedalios – uczeń Porfiliusza
• Chrysaor – uczeń Porfiliusza
• Jamblich z Chalkis – uczeń Porfiliusza, założył własną szkołę w Syrii

Szkoła syryjska (rozwijała się na początku IV w. n.e.)

• Jamblich z Chalkis (ur. 250/280 r. n.e.) – założyciel szkoły
  • Zbiór nauk pitagorejskich
  • Misteria egipskie
• Sopatros z Apamei – najważniejszy uczeń Jamblicha
• Teodoros z Assiny
• Deksippos (I poł. IV w. n.e.)
  • Aporie i rozwiązania dotyczące Arystetelowskich Kategorii (zach. fragm.)
• Aidesios z Kapadocji – uczeń Jamblicha, założyciel szkoły w Pergamonie

Szkoła pergamońska (rozwijała się w latach 325-363 n.e.)

• Aidesios z Kapadocji – założyciel szkoły
• Maksymos – nauczyciel cesarza Juliana
• Chrysanthios z Sardes – nauczyciel cesarza Juliana
• Priskos z Myndos
• Euzebiusz z Myndos
• Eunapios
  • Żywoty (Vitae)
• Julian Apostata (ur. 332 r. n.e.) – cesarz rzymski, próbował stworzyć religię uniwersalną, popierał kulty pogańskie, zwalczał chrześcijaństwo
  • Listy
  • Mowy
  • Biesiada czyli święto Kronosa (dzieło satyryczne)
  • Nieprzyjaciel brody (dzieło satyryczne)
  • Przeciw Galilejczykom (zach. fragm.)
• Salustios
  • O bogach i świecie
• Eunapios z Sardes – uczeń Chrysanthosa, historyk szkoły
  • Vitae
• Libanios z Antiochii (IV w. n.e.)
  • Mowy
• Himerios z Prusy
• Eustatios z Kapadocji – kierował szkołą w Kapadocji
• Sosipatra z Kapadocji – żona Eustatiosa
• Antoninos z Kapadocji – syn Sosipatry i Eustatiosa, założył swoją szkołę w delcie Nilu, koło Kanobos

Szkoła ateńska (rozwijała się od IV do 529 r. n.e.)

• Plutarch z Aten (IV-V w. n.e.) – syn Nestoriusza, założyciel szkoły
• Syrianos z Aleksandrii (V w. n.e.) – współtworzył z Plutarchem szkołę i objął po nim kierownictwo ok. 431/432 r. n.e.
  • Komentarz do Metafizyki Arystotelesa
  • Komentarz do Hermogenesa
  • Komentarz do Organonu (zach. fragm.)
• Domninos z Laryssy – objął kierownictwo szkoły po Syrianosie
  • Podręcznik wprowadzający do arytmetyki
  • Jak można wyprowadzić wywód z wywodu
• Proklos z Konstantynopola (ur. 412 r., zm. 485 r. n.e.) – uczeń Plutarcha i Syrianosa, objął kierownictwo szkoły po Domninosie i kierował nią do 485 r. n.e.
  • Hymny
  • Elementy teologii
  • Elementy fizyki
  • Teologia Platońska (w 6 księgach)
  • Komentarz do Timajosa Platona
  • Komentarz do Rzeczypospolitej Platona
  • Komentarz do Parmenidesa Platona
  • Komentarz do Alkibiadesa I Platona
  • Komentarz do Kratylosa Platona
  • Dziesięć pytań dotyczących opatrzności
  • O opatrzności, fatum i wolności
  • Zarys teorii astronomicznych
  • Parafraza czterech ksiąg Ptolemeusza
  • O zaćmieniach
  • O realności rzeczy złych
• Marinos z Neapolis w Samarii – kierował szkołą po Proklosie
  • Żywot Proklosa
  • Komentarz do Danych Euklidesa
• Hegias – uczeń Proklosa, scholarcha
• Zenodotos – uczeń Proklosa, przejął kierownictwo szkołą po Hegiasie
• Agapios – uczeń Proklosa i Marinosa
• Izydor z Aleksandrii – uczeń Marinosa, scholarcha szkoły ok. 490 r. n.e.
• Damaskios z Damaszku (ur. 470 r., zm. 544 r. n.e.) - kierował szkołą do 529 r. n.e., wyemigrował do Persji
  • Problemy i rozwiązania dotyczące pierwszych zasad
  • Żywot Izydora (zach. fragm.)
  • Komentarz do Parmenidesa
• Eulamios Frygijczyk – należał do grupy filozofów, którzy przenieśli się do Persji
• Hermejas Fenicjanin – przeniósł się do Persji
• Diogenes Fenicjanin – przeniósł się do Persji
• Izydor z Gazy – przeniósł się do Persji
• Priskianos z Lidii – przeniósł się do Persji
  • Parafraza Teofrasta
  • Rozwiązanie pytań króla perskiego Chosroesa
• Simplikios z Cylicji (VI w. n.e.) – przeniósł się do Persji
  • Komentarz do Kategorii Arystotelesa
  • Komentarz do Fizyki Arystotelesa
  • Komentarz do traktatu Arystotelesa O Duszy
  • Komentarz do Podręcznika Epikteta

Druga szkoła aleksandryjska (IV-VII w. n.e.) – wpływy chrześcijańskie

• Hypatia córka Teona – założycielka szkoły, w 415 r. zabita przez chrześcijan
• Synesios z Cyreny – uczeń Hypatii, biskup chrześcijański zm. ok. 413 r. n.e.
  • O władzy królewskiej
  • O opatrzności
  • O darze
  • O snach
  • Pochwała łysiny
  • Dion
  • Dwie Mowy
  • Dwie Homilie
  • Hymny
  • Listy
• Hierokles z Aleksandrii (V w. n.e.)
  • Komentarz do świętego poematu
• Teosebios – uczeń Hieroklesa
• Eneosz z Gazy
  • Teofrast albo o nieśmiertelności duszy i zmartwychwstaniu ciał
  • Listy
• Aleksander z Likopolis (IV w. n.e.)
• Hermiasz (Hermejas) z Aleksandrii
• Ammonios – syn Hermiasza
• Asklepios z Tralles
  • Komentarz do Metafizyki Arystotelesa
  • Komentarz do Wprowadzenia do arytmetyki Nikomachosa
• Olimpiodor z Aleksandrii (Młodszy) (VI w. n.e.)
  • Komentarz do Fedona
  • Komentarz do Alkibiadesa większego
  • Komentarz do Gorgiasza
  • Prolegomena do Kategorii Arystotelesa
  • Komentarz do Kategorii Arystotelesa
  • Komentarz do Meteorologów Arystotelesa
• Eliasz (II poł. VI w. n.e.) – uczeń Olimpiodora
  • Komentarz do Isagogi Porfiliusza
  • Komentarz do Kategorii Arystotelesa
  • Prolegomena do logiki
  • Fragmenty
• Dawid Armeńczyk – uczeń Olimpiodora
  • Prolegomena philosophiae
  • In Porphyrii Isagogen
• Asklepiadotos z Aleksandrii (V w. n.e.)
• Nemesios (Nemezjusz) z Emezy (V w. n.e.)
  • O naturze ludzkiej
• Jan Filoponos (VI w. n.e.)
  • O wieczności świata przeciw Proklosowi (napisane w. 529 r. n.e.)
  • O stworzeniu świata
• Jan Lydos (VI w. n.e.) – chrześcijanin
• Stefan z Aleksandrii (VI-VII w. n.e.)
  • Komentarz do Hermeneutyki Arystotelesa
  • Komentarz do Retoryki Arystotelesa

Neoplatonicy łacińskiego zachodu (IV-V w. n.e.)

• Kornelius Labeon (III w. n.e.)
• Chalcydiusz (IV w. n.e.)
• Mariusz Wiktoryn (IV w. n.e.)
• Vettius Agorius Praetextatus (zm. 384 r. n.e.)
• Makrobiusz (IV/V w. n.e.)
  • Komentarz do snu Scypiona
  • Saturnalia
• Fawoniusz Eulogius – uczeń Augustyna
• Martianus Capella (IV/V w. n.e.)
  • De nuptiis philologiae et Mercurii – dzieło w 10 księgach, które wywarło ogromny wpływ na średniowiecze
• Boecjusz (V/VI w. n.e.)
  • O pocieszeniu jakie daje filozofia
  • Traktaty teologiczne

Źródła

• Dodatkowe informacje za zgodą autora ze strony http://www.religieifilozofie.prv.pl
• Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, tom I-V, Lublin, RW KUL, 1999
• Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, tom I-III, Warszawa, PWN, 1999

Zobacz też

• neoplatonizm
• neoplatonizm renesansowy