Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Plan Rapackiego

Plan Rapackiego

Adam Rapacki - minister spraw zagranicznych w latach 1956 - 1968 w rządach Józefa Cyrankiewicza

Plan Rapackiego – projekt dotyczący stopniowego rozbrojenia konwencjonalnego i utworzenia strefy bezatomowej zaproponowany w 1957 roku przez ówczesnego ministra spraw zagranicznych PRL Adama Rapackiego .

Spis treści

Tło

Instytucjonalizacja i rozwój dwubiegunowego podziału Europy po II wojnie światowej stwarzały zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego [1]. Od połowy lat 50. pojawiały się kolejne koncepcje na rzecz podjęcia kroków rozbrojeniowych oraz ustanowienia mechanizmów budowy zaufania pomiędzy NATO a Układem Warszawskim [1]. Na fali odwilży popaździernikowej tego rodzaju idea pojawiła się również w dyplomacji PRL-owskiej - przyjęła postać planu Rapackiego[2]. Jedną z przyczyn jego powstania były też tendencje remilitaryzacyjne w Niemczech Zachodnich , w tym ich przystąpienie do NATO (5 maja 1955 ), układ sojuszniczy z USA (27 grudnia 1955 ) oraz wypowiedź kanclerza Adenauera dotycząca wyposażenia Bundeswehry w broń jądrową [2].

Historia i założenia planu

Propozycja utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej została przedstawiona przez Adama Rapackiego w dniu 2 października 1957 na XII sesji Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych [2]. Następnie propozycja ta przybrała formę memorandum rządowego z 14 lutego 1958 [2].

Propozycją objęte miały być terytoria następujących państw[2]:

Proponowana strefa miałaby zatem obszar 796 tysięcy km2, z czego 249 tys. km2 przypadałoby na obszar NATO, a 547 tys. km2 na obszar Układu Warszawskiego[3]. Ludność na tym terytorium obejmowałaby ok. 115 mln mieszkańców[3]. Państwa strefy miałyby zobowiązać się do nieprodukowania, nieutrzymywania, niesprowadzania i nie wyrażania zgody na rozmieszczenie na swych terytoriach broni jądrowej oraz urządzeń do jej obsługi i przenoszenia[2]. Zakazane byłoby również użycie tego rodzaju broni przeciw państwom strefy[2].

Postanowienia planu objąć miałyby także cztery mocarstwa[2]:

Państwa te miałaby się zobowiązać do nieutrzymywania broni jądrowej w uzbrojeniu swoich wojsk stacjonujących na obszarze państw strefy, nieutrzymywania i nieinstalowania na obszarze państw strefy żadnego sprzętu ani urządzeń przeznaczonych do jej obsługi, w tym wyrzutni rakietowych[4]. Propozycja zakładała również utworzenie systemu kontroli międzynarodowej i inspekcji naziemnej i powietrznej[3].

Za realizacją planu opowiedziały się Czechosłowacja, NRD i ZSRR[3]. Propozycja wzbudziła również zainteresowanie wśród wielu zachodnioeuropejskich partii politycznych o profilu socjalistycznym i socjaldemokratycznym [3]. Spotkała się jednak ze sprzeciwem RFN, USA i Wielkiej Brytanii, które dostrzegły, że plan uderzałby w równowagę sił - NATO równoważyło bowiem wówczas przewagę konwencjonalną ZSRR swoim potencjałem jądrowym[3]. Skrytykował go m.in. sekretarz generalny NATO Paul-Henri Spaak , który powiedział, że plan jest pełen hipokryzji[3]. Wskazywano, że z punktu widzenia strategicznego jego przyjęcie byłoby dla Zachodu wysoce niekorzystne - armia sowiecka pozostałaby wówczas w środku Europy nienarażona na atak nuklearny, zaś zachodnie siły nuklearne pozostawałyby w odległości ok. 1000 km od terytorium ZSRR[3]. Wskazywano także na faktyczny brak realnych gwarancji postanowień planu[3].

Strona polska postanowiła nie lekceważyć w pełni postulatów państw NATO, w związku z czym dokonano dwukrotnej modyfikacji planu[3]. 4 listopada 1958 na konferencji prasowej w Warszawie Adam Rapacki zaproponował dwuetapowy proces realizacji planu[3]. Pierwsza faza miałaby objąć zakaz produkcji broni jądrowej na terenie państw strefy oraz zakaz wyposażania ich armii w tego rodzaju uzbrojenie i urządzenia do jego obsługi[5]. Drugą fazę stanowić miałyby rokowania dotyczące rozbrojenia konwencjonalnego[5]. Zapowiedziano również stosownych mechanizmów kontroli dla realizacji obu etapów propozycji[5]. 28 marca 1962 podczas forum Komitetu Rozbrojeniowego Osiemnastu Państw w Genewie przedstawiono ostateczną wersję planu - zawierała ona kolejny element w postaci propozycji poszerzenia strefy o inne państwa europejskie, które wyraziłyby wolę przystąpienia do niej[5]. W wersji tej sprecyzowano zadania, które miały być zrealizowane w dwóch etapach. W etapie I na terytorium strefy obowiązywać miał zakaz przygotowywania produkcji, sprowadzania broni jądrowej i środków jej przenoszenia oraz zakaz zakładania nowych baz służących do jej magazynowania. W etapie II nastąpić miała redukcja sił zbrojnych państw będących w strefie i likwidacja wszystkich środków przenoszenia broni jądrowej będących w ich dyspozycji. Mocarstwa atomowe, które posiadały na terenie strefy swoje bazy i środki jądrowe zobowiązane były do ich zlikwidowania. Państwa te miały też udzielić gwarancji państwom strefy, że w razie konfliktu zbrojnego nie użyją broni jądrowej na ich obszarze.

Echa planu

Ówczesna strategia obronna Zachodu z góry skazywała przyjęcie planu na porażkę - zakładała ona bowiem właśnie wykorzystanie broni jądrowej celem odstraszania przeciwnika od podjęcia ataku[5]. W warunkach przewagi sił konwencjonalnych ZSRR przyjęcie tych propozycji byłoby zatem niekorzystne dla równowagi w Europie[3]. Plan Rapackiego wywarł jednak wpływ na działania podejmowane w czasie zimnej wojny w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa międzynarodowego - przyczynił się bowiem do rozwoju myśli teoretycznej w zakresie denuklearyzacji[5]. Przyjęta w nim koncepcja strefy bezatomowej przybrała z czasem wymiar uniwersalny[5]. Plan Rapackiego uważany jest za najbardziej znaną inicjatywę rozbrojeniową polskiej dyplomacji[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Ryszard Zięba , Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek , 2009, s. 214. . 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Ryszard Zięba , Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek , 2009, s. 215. . 
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Ryszard Zięba , Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek , 2009, s. 216. . 
  4. Ryszard Zięba , Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek , 2009, ss. 215-216. . 
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Ryszard Zięba , Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek , 2009, s. 217. . 

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Plan Rapackiego":

Biskup ...

Mieszko II Lambert ...

Klasztor w Pożajściu ...

Numer kierunkowy ...

Nowa Polityka Ekonomiczna ...

Stanisław Konarski ...

Wojna jądrowa ...

Eksperyment kortowski ...

Bastylia ...

Turek (Karkonosze) ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Plan Rapackiego":

Rozprawa z rozprawką (plansza 2) ...

144 I wojna światowa. Rewolucja w Rosji (plansza 4) ...

225 Europa Środkowowschodnia w okresie zimnej wojny (plansza 13) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie