Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Brzoza

Brzoza

Brzoza
Brzoza brodawkowata Betula pendula

Brzoza brodawkowata Betula pendula
Systematyka [1]
Domena : eukarionty
Królestwo : rośliny
Gromada : okrytonasienne
Klad : rośliny naczyniowe
Klad : rośliny nasienne
Rząd : bukowce
Rodzina : brzozowate
Rodzaj :brzoza
Nazwa systematyczna
Betula L.
Sp. Pl. 982. 1 Mai 1753
Brzoza omszona, pokrój

Brzoza (Betula L. ) – rodzaj drzew i krzewów należący do rodziny brzozowatych . Obejmuje około 35-60 gatunków – różnica w ocenie liczby gatunków jest m.in. wynikiem łatwego tworzenia mieszańców międzygatunkowych o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Gatunkiem typowym jest Betula alba L.[2].

Kora brzozy brodawkowatej
Liść brzozy

Spis treści

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w stanie dzikim w strefach umiarkowanej , borealnej i arktycznej Europy , Azji i Ameryce Północnej . Centrum różnorodności gatunkowej i prawdopodobne miejsce powstania rodzaju znajduje się w północnej Eurazji. W Polsce najpospolitszym gatunkiem jest brzoza brodawkowata (Betula pendula Ehrh.) występująca w lasach zarówno na niżu jak i w górach.

Morfologia

Pień
Korowina na pniach zazwyczaj gładka, łuszcząca się poziomo cienkimi płatami; biała (najczęściej), żółtawa, ciemnowiśniowa lub czarna. Młode gałązki okrągławe. Pączki okryte 5-6 łuskami.
Drewno
Zwane czeczota , nie jest zbyt trwałe, ale posiada wysokie własności mechaniczne. Bardzo dobrze daje się obrabiać na tokarce do drewna. Pali się nawet mokra.
Liście
Zielone długość do 10 cm. Opadające na zimę, skrętoległe, pojedyncze, ogonkowe, zwykle jajowate, rzadziej okrągławe, piłkowane, wyjątkowo słabo klapowane. Zazwyczaj nagie, tylko wiosną nieco lepkie. Jesienią pięknie żółto-złociste.
Kwiaty
Kwiaty w kotkach . Kwiaty męskie siedzące, wykształcone już jesienią i zimujące, nie okryte łuskami. Pylniki bez włosków na szczycie. Kwiaty żeńskie na szypułkach, umieszczone na bocznych krótkopędach, przez zimę ukryte w pąkach.
Owoce
Drobne orzeszki opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami (czasem niepozornymi), osadzone w kątach trójklapowych łusek, które odpadają wraz z dojrzałymi owocami – cały kwiatostan rozsypuje się.
Rodzaje podobne
Od grabu i leszczyny różni się kwiatami żeńskimi zebranymi w kotki, a nie występującymi w luźnych gronach ( grab ) lub po 2 ( leszczyna ); od olszy zaś nie drewniejącymi i odpadającymi z owocami łuskami kwiatów żeńskich i okrągłymi w przekroju młodymi gałązkami.

Biologia i ekologia

Rozwój
Roślina wieloletnia , jednopienna . Kwiaty rozwijają się na wiosnę wraz z liśćmi. Kwitnie od kwietnia do maja. Owoce dojrzewają zazwyczaj w lipcu-początku września. Brzoza produkuje ogromne ilości nasion – około 50 mln / ha. Zdolność kiełkowania jest jednak niewielka (ok. 15%) i utrzymuje się krótko – najdalej do wiosny następnego roku.Brzozę cechuje szybkie rozprzestrzenianie się. Ponadto brzoza wytwarza odrośla z pnia, utrzymujące się do ok. 80 lat.
Wymagania
Drzewa światłolubne, pionierskie, zazwyczaj o małych wymaganiach pokarmowych i wilgotnościowych. Występują zazwyczaj na gorszych, piaszczystych glebach, a także na północnej granicy lasu.

Systematyka

Pozycja systematyczna wg Angiosperm Phylogeny Website (2001...)

Rodzaj z rodziny brzozowate z rzędu bukowców , należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych . W obrębie rodziny zaliczany do podrodziny Betuloideae Arnott, jako takson siostrzany rodzaju olsza Alnus[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd leszczynowce (Corylales Dumort.), rodzina brzozowate (Betulaceae Gray), podrodzina Betuloideae Rich. ex Arn., plemię Betuleae Dumort., podplemię Betulinae DC. ex Duby, rodzaj brzoza (Betula L.)[3].

Gatunki flory Polski [4]
Podział rodzaju brzoza[]
  • Sekcja: Acuminatae Regel – liście duże, do 14 cm, o ponad 7 nerwach bocznych. Owocostany cylindryczne, długie do 11 cm, zwisające, pojedynczo lub po kilka. Skrzydełka owoców do 3 razy szersze od samych orzeszków i wystające poza łuski owocu.
  • Sekcja: Costatae Regel – owocostany krótsze (2-5 cm) i szersze, okrągławe lub cylindryczne, zazwyczaj wzniesione, występujące pojedynczo. Skrzydełka owoców zazwyczaj węższe, czasem tylko nieco szersze niż orzeszki.
  • Sekcja: Betula (syn. Albae Regel ) – liście z 3-7, wyjątkowo 2 lub 8 parami wyraźnie wystających ponad płaszczyznę blaszki nerwów bocznych. Owocostany cylindryczne, wydłużone. Skrzydełka owoców szersze niż orzeszki. Drzewa, rzadziej wysokie krzewy.
    • Betula davurica Pallas – brzoza dahurska
    • Betula japonica Siebold – brzoza japońska
    • Betula obscura Kotula – brzoza czarna lub ciemna – dawniej wyróżniana jako odrębny gatunek, obecnie traktowana jest tylko jako forma botaniczna w obrębie B. pendula
    • Betula oycoviensis Besser – brzoza ojcowska , takson pochodzenia mieszańcowego, formami rodzicielskimi są B. pendula i B. szaferi
    • Betula pendula Roth. – brzoza brodawkowata , brzoza zwisła
    • Betula papyrifera Marshall – brzoza papierowa
    • Betula pubescens Ehrh. – brzoza omszona
    • Betula szaferi Jentys-Szaferowa ex Staszk – brzoza Szafera, takson wymarły w stanie dzikim, pojawia się wśród potomstwa brzozy ojcowskiej, w 1965 jeden okaz w Dolinie Kobylańskiej
  • Sekcja: Humiles Koch – liście o 2-5 parach nerwów, małe – do 3, wyjątkowo 5 cm długości. Skrzydełka owoców znacznie węższe od orzeszków. Krzewy.

Zastosowanie

Larwy płasta brzozowca żerujące na liściu brzozy

Roślina uprawna – metody rozmnażania:

  • Z siewu , natychmiast po zbiorze nasion lub wczesną wiosną. W wypadku gatunków obcych wskazany siew w szklarni w skrzynkach. Kiełkowanie szybkie.
  • Odmiany przez szczepienie lub okulizację na 2-3 letnich siewkach.
  • Stosowana jako drzewo leśne (często jako tzw. przedplon przy zalesianiu).
  • Drewno wykorzystywane jest w meblarstwie, przemyśle papierniczym oraz drzewnym. Jest średnio twarde, ciężkie, i niezbyt trwałe. Wykonuje się z niego sklejki, wykładziny, meble , dawniej robiono z niego koła. Używane jest także do suchej destylacji i do produkcji węgla drzewnego .
  • Kora – otrzymuje się z niej garbnik oraz dziegieć .
  • Sok brzozy (pobrany wiosną), nazywany oskołą , zawiera dużo cukrów i stosuje się go do produkcji napoju, a także w kosmetyce do produkcji tzw. wody brzozowej.
  • Kilkanaście gatunków stosowanych szerzej jako drzewa ozdobne , ze względu na białą korę u wielu gatunków, wczesne zazielenianie się wiosną i ażurową budowę korony.

Roślina lecznicza – liście brzozy mają działanie moczopędne, przeciwreumatyczne i napotne. Poprawiają także przemianę materii i działają odtruwająco na układ krwionośny. W Polsce w celach leczniczych wykorzystywane są liście tylko b. omszonej i b. brodawkowatej [5]. Wiosną ponadto zbierany jest sok, zawierający wiele cukrów i minerałów, cennych dla zdrowia i urody.

Znaczenie kulturowe i symboliczne

  • Wg wierzeń Słowian zasadzona przy grobie brzoza miała chronić przed duchami, wg chrześcijan podobny cel miał spełniać krzyż brzozowy. Słowianie, którzy grzebali zmarłych nogami na wschód, sadzili ją zawsze od strony północnej grobu. Przypisywano jej magiczne działanie – z jej pomocą można było pozbyć się wycieńczenia i dreszczy[6].
  • Gałązek brzozowych używano na wianki i do zdobienia domów czasie Zielonych Świątek , na palmy w czasie Niedzieli Palmowej by budzić nimi śpiochów, oraz w śmigus do smagania dziewcząt[6].
  • Wg współczesnych radiestetów brzoza ma pozytywną energię i dotykanie jej i przebywanie w bliskim jej sąsiedztwie jest korzystne. Wg horoskopów urodzeni w znaku brzozy (24 czerwca) są pracowici, zgodni, oszczędni, skromni i wierni w przyjaźni, pozbawieni są niestety słuchu muzycznego[6].

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website ( ang. ). 2001–. [dostęp 2009-10-29].
  2. Index Nominum Genericorum . [dostęp 2009-01-22].
  3. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Betula ( ang. ). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-22].
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski . Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. . 
  5. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. . 
  6. 6,0 6,1 6,2 Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. . 


Inne hasła zawierające informacje o "Brzoza":

Torfowisko wysokie wysokim odsetkiem gatunków reliktowych, głównie z okresu ostatniego zlodowacenia. Należą tu m.in. Brzoza karłowata Betula nana i malina moroszka Rubus chamaemorus. Zobacz też torfowisko torfowisko niskie torfowisko ...

Bór świeży ...

Wielki Staw (jezioro w Karkonoszach) wynosi 1540 m . Brzegi stawu otoczone są roślinnością subalpejską wierzba lapońska , Brzoza karłowata , kosodrzewina . W wodach rośnie relikt epoki polodowcowej poryblin jeziorny , żyje ...

Duma przy czym każda frakcja lub grupa deputowanych może wysunąć zastępcę przewodniczącego. Bibliografia Czesław Brzoza , Kamil Stepan Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906-1917, Słownik biograficzny, Wydawnictwo ...

Torfowisko ...

Polska Czerwona Księga Roślin stopowata turzyca żytowata wełnianka delikatna widlicz (widłak) Isslera zmienka górska żmijowiec czerwony EN (endangered) - zagrożone (59) brzeżyca jednokwiatowa Brzoza karłowata Brzoza niska buławnik czerwony cebulica dwulistna chamedafne północna dąb omszony dziurawiec wytworny dzwonek brodaty dzwonek karkonoski elisma wodna głodek mroźny gnidosz ...

Toruń Czarne Błoto Łysomice , Papowo Toruńskie , Lulkowo , Różankowo Grębocin Lubicz , Krobia Brzozówka , Głogowo , Obrowo Złotoria , Grabowiec , Kopanino Lewobrzeżna część Wisły: Brzoza Mała Nieszawka i Wielka Nieszawka Cierpice , Cierpiszewo , Kąkol Gminy podmiejskieOd początku lat 90. ...

Język czeski 'e > o, w czeskim więc występują postaci sestra, bříza, viděl (siostra, Brzoza, widział). W gwarze branickiej jest przegłos e > o po š, ...

Pobrzeże Kaszubskie ...

Bór sosnowy ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Brzoza":

Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13) tereny bagienne, z wysokim poziomem wód gruntowych - gatunki roślin to: olsza czarna, Brzoza, sosna pospolita, kalina kolorowa, wierzby, chmiel zwyczajny, rzęsa drobna, turzyce, kaganiec ...

032. Ekologia biosfery (plansza 3) ...

005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 14) e height=380 width=770 > Okrytozalążkowe dwuliścienne Brzoza, pokrój Oczarowe (Hamameelididae) to niewielka grupa obejmująca prawie wyłącznie formy drzewiaste ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie