Ciężkie rzymskie pilum

Pilum ( łac. oszczep, l.mn. pila) to broń biała - oszczep najprawdopodobniej pochodzenia etruskiego lub samnickiego, udoskonalony i używany przez Rzymian w całym okresie istnienia państwa rzymskiego. Pilum było bronią specyficzną, w dużym stopniu decydującą o sukcesach rzymskich legionów ^[].

Na wyposażeniu przeciętnego legionisty były z reguły dwa pila: większe i mniejsze. Współcześnie na ich określenie ukuto terminy "pilum eminus" (łac. "pilum z daleka") i "pilum comminus" (łac. "pilum z bliska"). Długość pilum większego wynosiła ok. 2,1 m, z czego ok. 70 cm przypadało na żeleźce , a reszta na drzewce . Niewielkie ostrze osadzone na długiej szyjce miało kształt stożka lub piramidki, a czasem haka (pilum hamatum). Długa szyjka żeleźca umożliwiała po przebiciu tarczy wbicie się ostrza w korpus przeciwnika. Wyjątkowość pilum tkwiła w sposobie łączenia części metalowej i drewnianej. Żeleźce mocowano za pomocą tulei lub wbijanego sztyftu, który podczas uderzenia pękał, uniemożliwiając powtórne użycie pilum przez wroga. Ponadto po trafieniu w cel (np. w tarczę ), długa szyjka oszczepu łatwo się wyginała lub łamała, krępując ruchy lub zmuszając wroga do odrzucenia tarczy. Ostrze w kształcie piramidki, czasem z zadziorami, utrudniało oderwanie pilum po trafieniu. Skuteczny zasięg rzutu pilum wynosił ok. 20-30 m, dzięki dodatkowemu balastowi z ołowiu lub lanego brązu , który znacznie zwiększał zasięg i głębokość penetracji. Pilum mniejsze nie przekraczało 2 m. długości i ciężaru 1,5 kg, a zatem jego zasięg był nieco większy, przez co podczas bitwy było ono najpierw wyrzucane przez żołnierza.

Na początku legioniści pierwszej ( hastati ) i drugiej ( principes ) linii manipułów w legionie byli wyposażeni w wymienione dwa rodzaje pilum: lekkie i ciężkie. Po reformie Mariusza ujednoliconą wersję pilum posiadali wszyscy legioniści, ale w dalszym ciągu w dwóch egzemplarzach. Pila były używane także w bitwach morskich i w starciach ze słoniami.

Bibliografia