Pierwouste
Pijawka
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	tkankowce właściwe
(bez rangi)	dwubocznie symetryczne
(bez rangi)	pierwouste
Nazwa systematyczna
Protostomia
Grobben, 1908
Synonimy
Gastroneuralia

Pierwouste, pragębowce, pierwogębe (Protostomia) – klad zwierząt dwubocznie symetrycznych , u których w rozwoju embrionalnym nie wytwarza się wtórny otwór gębowy, a otwór prowadzący do jamy gastruli ( pragęba ) staje się w rozwoju osobniczym właściwym otworem gębowym^[1]. Grupa przeciwstawiana wtóroustym (Deuterostomia), z którymi tworzą dwie ewolucyjne linie wielokomórkowych zwierząt trójwarstwowych (Triploblastica) i dwubocznie symetrycznych (Bilateria). Podział zwierząt zaliczanych do Bilateria na pierwouste i wtórouste wprowadził Karl Grobben w 1908 roku.

Rozwój zarodkowy

U pierwoustych wrzeciono podziałowe trzeciego podziału podczas bruzdkowania ustawia się skośnie do długiej osi blastomerów , na skutek czego małe blastomery leżą na granicach dużych. Pragęba przemieszcza się na płaszczyznę równikową zarodka i powstaje z niej otwór gębowy, a po przeciwnej stronie przez zagłębienie ektodermy powstaje odbyt . Mezoderma tworzy się w wyniku podziału komórek, które migrują i ustawiają się między ektodermą i endodermą .

Systematyka

W tradycyjnej klasyfikacji biologicznej do pierwoustych zaliczana była większość typów zwierząt bezkręgowych ^[2]:

• płazińce (Platyhelminthes)
• wstężnice (Nemertea)
• szczękogębe (Gnathostomulida)
• wrotki (Rotifera)
• brzuchorzęski (Gastrotricha)
• ryjkogłowy (Kinorhyncha)
• kolczugowce (Loricifera)
• nicienie (Nematoda)
• nitnikowce (Nematomorpha)
• kolcogłowy (Acanthocephala)
• kielichowate (Kamptozoa)
• pierścienice (Annelida)
• niezmogowce (Priapulida)
• sikwiaki (Sipuncula)
• szczetnice (Echiura)
• stawonogi (Arthropoda)
• pazurnice (Onychophora)
• wrzęchy (Pentastomida)
• niesporczaki (Tardigrada)
• mięczaki (Mollusca)
• kryzelnice (Phoronida)
• mszywioły (Bryozoa)
• ramienionogi (Brachiopoda)

Pod koniec XX w. przedstawiono hipotezy podziału pierwoustych na:

• Lophotrochozoa – lofotrochorowce
• Ecdysozoa – wylinkowce

Przypisy