|
Pierre Joseph Proudhon
Pierre-Joseph Proudhon - (ur. 15 stycznia 1809 w Besançon, zm. 19 stycznia 1865 w Passy) – francuski polityk, ekonomista, socjolog i dziennikarz.
Uważany za ojca anarchizmu, jako pierwszy proponowany przez siebie system nazwał anarchią a siebie samego anarchistą (Je suis anarchiste). Jego mizoginizm jest dziś uważany za niespójny z koncepcją wolności jednostki.[potrzebne źródło]
Stworzył podwaliny pod anarchistyczny indywidualizm, gwałtownie atakował państwo, Kościół oraz system kapitalistyczny.
Postulował zmiany społeczne za pomocą reform, nie poprzez rewolucję, Miałyby one stopniowo prowadzić do społeczeństwa bezklasowego i bezpaństwowego. Proudhon zwalczał własność, którą utożsamiał z kradzieżą, co wyraził w eseju Co to jest własność? (Qu`est-ce que c`est la propriété ?) – "Własność to kradzież". W książce Wyznania rewolucjonisty (Les confessions d`un révolutionnaire), ogłasza, między innymi: "Anarchia to porządek".
Proudhon podjął próbę stworzenia banku o zerowym oprocentowaniu. Zbudował podstawy systemu pomocy wzajemnej, którego zasady są do dziś stosowane w zakładach ubezpieczeń wzajemnych.
Na jego esej Filozofia nędzy Karol Marks odpowiedział słynnym: Nędza filozofii.
Biografia
Urodził się 15 stycznia 1809 r. w Besançon, jako syn rzemieślnika. Nie udało mu się ukończyć liceum z powodu złej sytuacji finansowej rodziny (jego ojciec zbankrutował). Młody Proudhon znalazł pracę w firmie wydawniczej, gdzie zdobył zawód zecera. Później próbował znaleźć pracę w swoim wyuczonym zawodzie m.in. w Paryżu, Marsylii i Lyonie, jednak ostatecznie wraz z przyjaciółmi kupił niewielką drukarnię w Besançon, która jednak szybko zbankrutowała, a jeden z jego wspólników popełnił samobójstwo. Sam jednak Proudhon uzyskał stypendium Akademii Francuskiej, co owocuje pracą naukową z zakresu językoznawstwa, którą Akademia oceni pozytywnie. Dało mu to możliwość podjęcia studiów w Paryżu. W 1839 r. pisze rozprawę polityczno – społeczną pt. O pożytku ze świętowania niedzieli... (De l’utilité de la célébration du dimanche...), która zresztą pomimo jej opublikowania przez Akademię, stała się obiektem protestów niektórych jej członków. W rok później powstała broszura Co to jest własność?, a także Przestroga dla właścicieli (Avertissement aux propriétaires) – ta ostatnia spowodowała, że oskarżono go o podżeganie do buntu przeciwko porządkowi publicznemu. Wytoczono mu proces, który jednak zakończył się uniewinnieniem autora. Zamieszanie wokół jego osoby sprawiło jednak, że nie mógł znaleźć pracy w swoim rodzinnym mieście, zamieszkanym głównie przez nieufnie nastawionych do niego mieszczan. Zamieszkał w Lyonie, skąd często podróżował do Paryża, gdzie nawiązał kontakty ze środowiskiem niemieckich i rosyjskich emigrantów politycznych, a także zwolennikami filozofii Hegla, m.in. Michaiłem Bakuninem i Karolem Marksem. Szczególnie z dwoma ostatnimi prowadził często bardzo długie dysputy. Kiedy w 1845 r. Marks otrzymał nakaz opuszczenia Francji, nawiązał kontakt listowny z Proudhonem, proponując mu współpracę przy tworzeniu międzynarodowego ruchu socjalistycznego, Proudhon odmówił, co spowodowało zerwanie znajomości. Rok później, gdy opublikował swoją kolejną pracę – System sprzeczności ekonomicznych, czyli filozofia nędzy (Systéme des contradictions économique ou la philosophie de la misére), Marks ustosunkował się do niej bardzo negatywnie. W 1848 r., mieszkając już w Paryżu, Proudhon opowiedział się po stronie rewolucji, pomagając wznosić barykady i pisząc odezwy rewolucyjne, ale czynił to raczej bez entuzjazmu. Postulował bowiem rewolucję nie polityczną, ale ekonomiczną – rozwiązującą konflikty społeczne bez krzywdzenia żadnej z klas. Tworzy wówczas ideę darmowego kredytu. Według niego kryzys o podłożu handlowo-ekonomicznym, a także bezrobocie i ucieczkę kapitałów będzie można zlikwidować tym sposobem – darmowy kredyt byłby dostępny dla każdego, kto może wnieść wkład w postaci własnej pracy w uruchomienie pożyczonej części kapitału. Proudhon nie wierzył, że rozwiązanie powyższych problemów uda się powołanym przez Rząd Tymczasowy Warsztatom Narodowym, a gdy w odpowiedzi na ogłoszony przez Rząd pobór części robotników do wojska i nakaz udania się na prowincję wydany pozostałym, wybuchło powstanie (wkrótce krwawo stłumione), myśliciel solidaryzuje się z ludźmi pracy. Od czerwca 1848 r. był posłem Zgromadzenia Narodowego, gdzie przedstawił własny projekt rozwiązania kryzysu społecznego – postulował, by w celu redukcji cen, umorzono długi, a przede wszystkim zmniejszono podatki, a posiadacze nieruchomości, akcjonariusze i właściciele ziemscy zrzekli się 1/3 renty lub procentu na rzecz dłużników lub państwa. Wystąpienie w tej sprawie wywołało nagłą, wrogą reakcję Zgromadzenia, które odrzuciło propozycję Proudhona przytłaczającą większością głosów. Zrezygnowany nastawieniem posłów, próbował przeciągnąć na swą stronę Ludwika Napoleona, przyszłego prezydenta a później i cesarza, z którym wiązał nadzieje realizacji socjalistycznych postulatów rewolucji i rozwój nowo powstałego Banku Ludowego. Kiedy tak się nie dzieje, Proudhon wielokrotnie publicznie atakuje prezydenta, za co został pozbawiony immunitetu politycznego i skazany na trzy lata więzienia. Tam bierze ślub. Po wyjściu na wolność zaangażował się w projekt zorganizowania w Paryżu handlowo-przemysłowej Wystawy Powszechnej, którą jednak szybko zamknięto. Wkrótce potem otrzymał propozycję ponownego kandydowania do Zgromadzenia, którą jednak odrzuca, nie widząc sensu pracy opozycji demokratycznej w parlamencie, który nie jest w stanie wyrazić woli ludu. W 1858 r. ukazało się drukiem dzieło Proudhona, uważane za najdojrzalsze: O sprawiedliwości w rewolucji i Kościele (De la justice dans la révolution et dans l’Ẻglise), za które autor został ponownie skazany na karę więzienia, przed którym ucieka do Belgii. Tam żyje pod przybranym nazwiskiem, jako profesor matematyki, jednocześnie pisząc na tematy polityczne i społeczne (powstały wówczas m.in. Wojna i pokój (La guerre et la paix) oraz O zasadzie federacji (Du principe fédératif). Po czterech latach wrócił do Paryża. W 1864 r. poparł wydany przez grupę robotników z H.L. Tolainem na czele Manifest Sześćdziesięciu, choć z rezerwą odniósł się do ich politycznych planów. Jako nonsens określił wchodzenie do rządu, którego nic nie obchodzi los robotników. Według niego najlepszą metodą protestu jest absencja wyborcza, nie zaś wysuwanie własnych kandydatów. Tak postawione twierdzenia zawarte są w ostatniej jego publikacji – O zdolności politycznej klas pracujących (De la capacité politique des classes ouvriéres), która korygowała i uzupełniała Manifest Sześćdziesięciu. W zimie 1863 r. Proudhon zaczął chorować na astmę. Nieco później pozytywnie ustosunkował się do tworzonej I Międzynarodówki. Wkrótce potem, 19 stycznia 1865 r. Pierre Joseph Proudhon umarł.
Można stwierdzić, że Proudhon nie wywarł znacznego ani trwałego wpływu na ruch robotniczy. Doktryna jego była zbyt wewnętrznie sprzeczna, aby mogła stać się masową ideologią. Ponadto nie można odnaleźć w proudhonizmie interpretacji procesów społeczno – ekonomicznych dziewiętnastowiecznego kapitalizmu i ich historycznych tendencji. Przez pewien jednak okres idee Proudhona, zanim ustąpiły miejsca marksizmowi, oddziaływały na ruchy rewolucyjne. Francuski ruch robotniczy lat 60. i 70 XIX wieku zdominowany był przez proudhonistów, którzy nawet chcieli usunąć z Międzynarodówki Marksa, twierdząc że jako zawodowy intelektualista, nie powinien zasiadać w stowarzyszeniu robotniczym. Od kongresu w Lozannie w 1867 r. zwolennicy Proudhona zaczęli jednak tracić wpływy, choć idee podobne do proudhonistowskich głosił jeszcze Bakunin. Powodzeniem cieszyły się także dwa wątki doktryny Proudhona: anarchizm i federalizm, które znalazły podatny grunt do rozwoju w Szwajcarii, Włoszech i Hiszpanii (powstały tam rewolucyjne organizacje, które ogłosiły się sekcjami Międzynarodówki), a także w Rosji (P.A. Kropotkin). W samej Francji proudhonizm utrzymał się niedługo, ponieważ wkrótce przytłaczającą przewagę w ruchu socjalistycznym uzyskali marksiści pod przywództwem J. Guesde’a. Należy jednak zauważyć, że wpływy ideologii Proudhona zachowały się w Powszechnej Konfederacji Pracy (CGT) nawet do I wojny światowej.
Inne hasła zawierające informacje o "Pierre Joseph Proudhon":
Biegun północny
...
Adwentyzm
...
Grenoble
...
XVI wiek
...
1972
...
1749
...
1884
...
Klemens Maria Hofbauer
...
Nowa Anglia
...
Ekranizacje dzieł Williama Szekspira
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pierre Joseph Proudhon":
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14)
...
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 4)
...
039. Wiedeń - część 2 (plansza 11)
...
|
