|
Pieśń nad pieśniami
Pieśń nad pieśniamiPieśń nad pieśniami [PnP lub Pnp], Pieśń Salomona, (
hebr.
שיר השירים Szir Haszirim,
gr
. Ἆισμα ᾀσμάτων Asma asmaton,
łac.
Canticum Canticorum) – jedna z ksiąg dydaktycznych (mądrościowych)
Starego Testamentu
. Utwór o charakterze miłosnym, najczęściej interpretowany alegorycznie. Autorstwo i czas powstaniaNie istnieją żadne pewne informacje co do autorstwa księgi, gdyż przypisanie utworu
Salomonowi
w tytule (
Pnp 1,1
) i jeszcze kilku innych fragmentach (
Pnp 3,7
;
Pnp 3,9
;
Pnp 3,11
;
Pnp 8,11-12
; być może też
Pnp 1,5
) jest prawdopodobnie zabiegiem literackim, popularnym wśród ksiąg biblijnych (Salomonowi przypisywano również
Księgę Koheleta
oraz
Mądrości
). W treści księgi ponadto jego imię zawsze pojawia się w trzeciej osobie. Za autorstwem króla Salomona opowiadają się wciąż niektóre
Kościoły protestanckie
. Powstanie księgi datuje się według różnych źródeł na czas od VI do III wieku p.n.e., a ostateczną redakcję nawet na II wiek przed
Chrystusem
. Świadczą o tym argumenty filologiczne – język pieśni zawiera dużo arameizmów, jak też pojedyncze słowa perskie oraz jedno greckie. Prawdopodobne jest, że powstała ona na początku IV wieku p.n.e. albo jako zbiór pieśni weselnych śpiewanych na cześć młodej pary, albo jako utwór metaforyczny opierający się na tychże pieśniach weselnych. Erotyzm pieśni jest zakorzeniony w folklorze żydowskim, podobnie jak nazywanie pana młodego "królem", a panny młodej "królową", zastosowane w Pieśni nad pieśniami. W utworze znajdują się jednak liczne aluzje (terminy, obrazy, porównania) do miłosnych pieśni egipskich z czasów
Ramzesa II
(1298-1232 p.n.e), co może świadczyć o tym, że podstawa pieśni jest jednak o wiele starsza niż jej ostateczna redakcja. TreśćKsięga składa się z sześciu pieśni, opisujących miłość Oblubieńca i Oblubienicy (którzy nazywają się nawzajem Salomonem i Sulamitką) w formie ich dialogu, komentowanego przez chór. Oblubienica opowiada o tym, jak na wpół śpiąc czekała na przyjście ukochanego. Gdy usłyszała pukanie i miłosne słowa zachęty udała, że szkoda jej znów ubierać się w suknię i brudzić umyte stopy. Gdy Oblubieniec włożył rękę przez otwór w drzwiach, by dotknąć jej ręki, ona podeszła do niego wkładając w gest podania dłoni całą swą miłość do niego. Jednak jej umiłowany źle ją zrozumiał i odszedł. Zaczęła go szukać, krzyczała w ciemność. Napotkana straż wzięła ją za uliczną prostytutkę, zaczęła ją bić, odarła z płaszcza i pokaleczyła. Zrozpaczona, prosiła jerozolimskie kobiety, by powiedziały jej ukochanemu o wielkości jej uczucia do niego. Oblubieniec w tym czasie zachwycał się urodą Oblubienicy. Na koniec stwierdził, że jest ona ideałem piękności, w utworze mówi: Cała piękna jesteś, przyjaciółko moja, i nie ma w tobie skazy (Pnp 4,7). Pieśń trzecia przedstawiająca dzień wystawnego królewskiego wesela sprawia, że dwie początkowe pieśni mogą być postrzegane jako obraz narzeczeństwa. Oprócz wzajemnych zapewnień o miłości i zmysłowych porównań ukazany jest pewien rozwój bohaterów od przyjaźni i namiętności poprzez świąteczną ceremonię do prób i rozterek małżeńskich pieśni czwartej. Przesłania i interpretacje Myśli teologicznePieśń nad pieśniami uznawana jest za jedną z najbardziej niezwykłych ksiąg w kanonie biblijnym, gdyż nie ma w niej niemal żadnej wzmianki o
Bogu
[1], o narodzie wybranym, ani w ogóle o
religii
. Odczytywana dosłownie jest ona po prostu
lirycznym
poematem
miłosnym, a konkretnie dialogiem dwojga bohaterów, którzy są nam znani jako Oblubieniec i Oblubienica. Wraz z rozwojem analizy
Biblii
zaczęły pojawiać się teorie, że jest to
metaforyczne
przedstawienie
miłości
Boga do narodu żydowskiego oraz o powrocie do łask ukazanego pod postacią Oblubienicy narodu wybranego po wielu latach niewierności wobec Boga – ukazanego pod postacią Oblubieńca (patrz podobieństwa w
Ps 45
). Często Pieśń nad pieśniami uznawana jest także za metaforyczne przedstawienie doskonalszej formy myśli teologicznej proroków:
Ozeasza
,
Jeremiasza
,
Ezechiela
,
Deutero-Izajasza
.
Chrześcijańska
interpretacja utworu uznaje wielopłaszczyznowość Pieśni nad pieśniami i jej istotne znaczenia w odniesieniu zarówno do treści Starego jak i do
Nowego Testamentu
. Szczególnie często interpretowana jest oblubieńcza miłość w relacjach: Interpretacja alegoryczna kolejnych pieśni- Pieśń pierwsza (
Pnp 1,2-17
i
Pnp 2,1-7
)
- Izrael
- modlitwa o wyzwolenie (okres niewoli babilońskiej), o wprowadzenie do świątyni w Jerozolimie oraz o odnowienie przymierza z Bogiem (
Pnp 1,4
)
- mimo wielu win oraz nacisków ze strony Chaldejczyków, naród Izraela nie przestał być wybranym (
Pnp 1,5
)
- modlitwa o wskazanie drogi wolności i powrotu (
Pnp 1,7
)
- odnowienie poczucia bliskości i miłości (
Pnp 2,3-7
)
- Kościół
- chęć zjednoczenia się z Bogiem jako z Dobrem Najwyższym (
Pnp 1,2
)
- tylko Mesjasz może pociągnąć i wprowadzić w "komnaty" życia (
Pnp 1,4
)
- ludzkość nigdy nie utraciła swojego piękna (
Pnp 1,5
)
- Mesjasz ozdobi i wynagrodzi ludzkości (
Pnp 1,11
)
- transcendentne piękno Kościoła (Oblubienicy)
- Pieśń druga (
Pnp 2,8-17
i
Pnp 3,1-5
)
- Izrael
- dobra nowina o końcu niewoli (
Pnp 2,8-13
)
- wiosna symbolem nowego życia w wolnej, odzyskanej Ziemi Obiecanej (
Pnp 2,11
), gdzie wciąż pasożytują obce nacje (
Pnp 2,15
)
- przylgnięcie do Oblubieńca po poszukiwaniach w nocnym mieście (
Pnp 3,4
) być może symbolizuje nagłe nawrócenie po powrocie z niewoli (w czasach
Ezdrasza
i
Nehemiasza
)
- wprowadzenie Boga do świątyni, zjednoczenie i pojednanie (
Pnp 3,4
)
- Kościół
- nawiedzenie ludzkości przez Wcielenie Boże (
Pnp 2,8-9
)
- Mesjasz przybywa, aby wyciągnąć człowieka z krainy grzechu i śmierci i wprowadzić do życia wiecznego (
Pnp 2,10
)
- wiosna jako symbol życia wiecznego (
Pnp 2,11-13
)
- Kościół musi przejść próbę wierności i wytrwałości w poszukiwaniu Boga (
Pnp 3,1-3
)
- Pieśń trzecia (
Pnp 3,6-11
,
Pnp 4,1-16
i
Pnp 5,1
)
- Izrael
- wizja powracających z niewoli i wznowienie władzy teokratycznej (
Pnp 3,6-11
)
- aluzja do powrotu z niewoli egipskiej (
Pnp 3,6
)
- wizja szczęścia w Ziemi Obiecanej (
Pnp 4,1-16
)
- Bóg na powrót bierze w posiadanie Ziemię Izraela (
Pnp 4,16
i
Pnp 5,1
)
- Kościół
- ludzkość powraca do Boga nie o własnych siłach (
Pnp 3,6-7
)
- Chrystus-Król – proroctwo przyjścia Mesjasza, który zostanie Królem Żydowskim (
Pnp 3,9-11
)
- Ludzkość odrodzona
- Pieśń czwarta (
Pnp 5,2-16
i
Pnp 6,1-10
)
- Izrael
- wezwanie, aby ci, którzy przyzwyczaili się już do niewoli, otrząsnęli się z letargu (
Pnp 5,2
)
- bolesny powrót do Ziemi Obiecanej (
Pnp 5,7
)
- opis Oblubieńca opisem świątyni jerozolimskiej (
Pnp 5,10-16
)
- proroctwo zjednoczenia w jedno królestwo w czasach Chrystusa (
Pnp 6,4
)
- potwierdzenie wybraństwa Izraela i jego wyższości nad innymi narodami (
Pnp 6,8
)
- Kościół
- problem przyjęcia Boga w jego nawiedzeniach (
Pnp 5,2-8
)
- motyw czuwania (
Pnp 5,2
) – późniejsza postawa uczniów Chrystusa (porównaj
Mt 25,6
i
Łk 12,35-40
)
- Bóg nie wchodzi do ludzkiego życia na siłę, lecz "puka" i prosi o otworzenie swego serca i swej duszy (
Pnp 5,2
; porównaj z
Ap 3,20
)
- na pytanie świata (
Pnp 5,9
), Kościół odpowiada Ewangelią Jezusa, którego wspaniałość głosi (
Pnp 5,10-16
)
- transcendencja Kościoła w stosunku do różnych narodów (
Pnp 6,8
; porównaj z
Ap 21,24-27
)
- Pieśń piąta (
Pnp 6,11-12
,
Pnp 7,1-14
i
Pnp 8,1-4
)
- Izrael
- opis Oblubienicy w odwrotnym do (
Pnp 4,1-7
) porządku (od stóp ku górze) – opis Ziemi Obiecanej od południa do północy
- Kościół
- pragnienie Boga zarówno jako Oblubieńca jak i brata (
Pnp 8,1
)
- Izrael i Kościół
- dobra mesjańskie:
- urodzaj, płodność (
Pnp 7,3
)
- siła oporu w walce przeciw wrogom (
Pnp 7,5
)
- powrót miłości Jahwe lub przyjście miłości Mesjasza (
Pnp 7,9
)
- Pieśń szósta (
Pnp 8,5-14
)
- Izrael
- kolejna wizja powrotu z niewoli (
Pnp 8,5
)
- lekceważenie Izraela przez inne narody (
Pnp 8,8
), tylko dzięki Bogu był ponad nimi (
Pnp 8,10
)
- Jahwe reinkasuje swe wyłączne prawa przeciw władcom Babilonu (
Pnp 8,12
)
- wprowadzenie do Ziemi Obiecanej (
Pnp 8,14
)
- Kościół
- proroctwo zbawienia Chrystusowego (
Pnp 8,5
)
- miłość doskonała (
Pnp 8,6
)
- Chrystus płaci wysoką cenę za ludzkość (
Pnp 8,12
)
- zgoda Oblubienicy na wprowadzenie jej przez Oblubieńca w "krainę górską", czyli do nieba, skąd przyszedł (
Pnp 8,13-14
)
- bieg historii świata dąży ostatecznie do spotkania dwojga "jedynych" i w tym tkwi cały głęboki sens dziejów
- zakończenie Pieśni nad pieśniami przypomina zakończenie
Apokalipsy św. Jana
Rola miłości w utworzeCały utwór jest tekstem o charakterze miłosnym, składa się bowiem z pieśni miłosnych o charakterze weselnym. Nie brak więc w nim tekstów wychwalających miłość, jej niepokonaną siłę i wartość. Pod tym względem można zauważyć w tekście Pieśni nad pieśniami dwa swoiste "Hymny do miłości", które mają swoje odpowiedniki w Nowym Testamencie, w listach apostolskich św. Pawła: Połóż mię jak pieczęć na twoim sercu,
jak pieczęć na twoim ramieniu,
bo jak śmierć potężna jest miłość,
a zazdrość jej nieprzejednana jak Szeol,
żar jej to żar ognia,
płomień Pański. (...) nie zatopią jej rzeki.
i przypomina
Rz 8,35-39
, jego tematem jest siła miłości Jeśliby kto oddał za miłość całe bogactwo swego domu,
pogardzą nim tylko.
i odpowiada
1 Kor 13,1
, jego tematem jest wartość miłości. Interpretacja w zakresie dziejów narodu wybranegoWiele
egzegez
zarówno
żydowskich
jak i chrześcijańskich doszukuje się w Pieśni nad pieśniami fragmentów dotyczących dziejów narodu żydowskiego. Utwór zawiera bowiem fragmenty, w których można doszukać się mglistych analogii (np.
Pnp 4,8
;
Pnp 8,5
). Proroctwa i powiązania z Nowym TestamentemNiektóre egzegezy chrześcijańskie podtrzymują, że Oblubienica nie symbolizuje Izraela takiego, jaki istniał w czasach, gdy powstał utwór, lecz raczej Izrael taki, jaki był wtedy marzeniem, Izrael proroczy, najbliższy temu, który występuje w Nowym Testamencie. Taka interpretacja powoduje, iż Pieśń nad pieśniami przestaje być księgą jednoznacznie starotestamentalną, lecz staje się jakby połączeniem pomiędzy Starym a Nowym Testamentem. Przesłania w relacjach Bóg – człowiekW utworze Oblubieniec jako
uosobienie
Boga okazuje swą miłość od samego początku, Oblubienica zaś jako uosobienie ludzi, Kościoła dopiero z czasem zaczyna dojrzewać, rozwija się, by wreszcie w pełni odwzajemnić uczucie Oblubieńca. Na tym motywie opierają się główne przesłania w relacjach Boga z ludźmi; m.in.: - nieograniczona miłość Boga do człowieka
- zmienne poczucie miłości człowieka do Boga, które wypełnia się wtedy, gdy człowiek pozwala Bogu prowadzić się do nieba
- mimo licznych wątpliwości ze strony ludzi, Bóg nigdy nie zaprzestaje wierzyć w nawrócenie się człowieka.
Jedną z najgłębszych interpretacji mistycznych tego utworu w kulturze
chrześcijańskiej
napisał św.
Bernard z Clairvaux
, w postaci zbioru 86 homilii. Położył w niej nacisk na relację Bóg-oblubieniec i dusza ludzka-oblubienica. Charakterystyczna symbolikaZarówno Oblubieniec jak i Oblubienica są przyrównywani do wielu symbolów biblijnych. Najważniejsze spośród nich: - Oblubieniec (Bóg, Chrystus) – Król (patrz
J 18,37
);
- Oblubieniec (Bóg, Chrystus) – Pasterz (patrz
J 10,11
);
- Oblubienica (Kościół, naród wybrany) – winnica (patrz
Mt 20,1
;
Mt 21,33-46
W Nowym Testamencie pojawia się też motyw czekania na oblubieńca (patrz
Mt 25,1-13
). KanonicznośćPieśń nad pieśniami jest jedną z ksiąg, której obecność w kanonie biblijnym budziła kontrowersje. Jej adwersarze zarzucali jej m.in. - całkowicie niereligijną treść,
- brak konkretów w treści przesłania,
- wpływy literackie asyryjsko-babilońskich lub egipskie.
Charakter księgi sprawiał, że pewne fragmenty pieśni traktowane dosłownie śpiewano w szynkach i gospodach starożytnego Izraela[2]. O kanoniczności księgi w judaizmie ostatecznie zadecydował synod w Jabne (ok. 90 n.e.). Żyjący wówczas Rabbi Akiba twierdził nawet: - Cały świat bowiem nie ma takiej wartości jak dzień, w którym Pieśń nad pieśniami dana została narodowi. Wszystkie
Kethubim
(Pisma) są święte, Pieśń nad pieśniami jest jednak naświętsza.[3]
W chrześcijaństwie kanoniczność Pieśni nie była powodem wielu dysput. Żyjący w latach 350 – 428
Teodor z Mopsuestii
, zakwestionował interpretację alegoryczną Pieśni, porównując księgę do Uczty
Platona
. Utrzymywał, że jest to księga świecka, opiewająca miłość Salomona i córki faraona egipskiego. Teodora potępił jednak
Sobór konstantynopolitański II
. Erotyka w Pieśni nad pieśniamiGłównym zarzutem kierowanym wobec Pieśni nad pieśniami jest jej silny erotyzm.
Święty Hieronim
ucząc jak należy zapoznawać młode dziewczęta z treścią Pisma Świętego, dopiero na końcu w swych rozważaniach wymienił Pieśń nad pieśniami, jednocześnie dodając, że "tej w ogóle dziewica mogłaby nie czytać". Odzwierciedla to trudności, na jakie napotykano przy wiązaniu tej księgi z resztą
kanonu biblijnego
. Jej czytanie bywało ograniczane w kościołach chrześcijańskich. Nigdy studiowania Pieśni nad pieśniami nie ograniczali natomiast swym wyznawcom
rabini
żydowscy. Wykorzystanie Rola w judaizmiePieśń nad pieśniami opisywana jest często przez judaistycznych analityków biblijnych. Mojżesz ben Szem Tow z Leonu napisał mistyczną księgę
Sefer-ha-Zohar
("Zohar – Księga Światłości") w postaci opisu i komentarza do
Tory
,
Księgi Rut
, a także Pieśni nad pieśniami, co spowodowało niezwykle głębokie utrwalenie się tych ksiąg w mistycznej tradycji żydowskiej –
Kabale
. Wykorzystywana jest ona podczas najważniejszego żydowskiego święta –
Pesach
. Rola w chrześcijaństwiePieśń nad pieśniami opisuje metaforycznie idealną miłość Boga do ludzi, co nadaje i uzasadnia jej miejsce w tradycji chrześcijańskiej. Jest bardzo często cytowana, ze względu na jej poetykę oraz metaforykę umożliwiającą niezwykle szerokie egzegezy. Rola w poezji, sztukach pięknych i muzycePieśń nad pieśniami jest wzorem starożytnej liryki hebrajskiej. Od dawna była inspiracją dla artystów: poetów, malarzy, muzyków. Szerokie przykłady sztuki inspirowanej motywami z Pieśni nad pieśniami można odnaleźć w internecie (patrz
[1]
,
[2]
,
[3]
). We wszystkich epokach była też opracowywana muzycznie przez kompozytorów (zob.chronologiczną listę utworów
[4]
). Przypisy- ↑ W wersecie 6 z 8 rozdziału "żar miłości" porównany jest do "płomienia Pańskiego" i występuje tu skrócona forma imienia Bożego – Jah.
- ↑ por. Rabbi Akiba, Mekhilta do Wj 15,2, cyt. za Witold Tyloch, Dzieje ksiąg Starego Testamentu
- ↑ Józef Kudasiewicz, Biblia, historia, nauka, s. 189
Bibliografia-
Biblia Tysiąclecia
, wydanie czwarte, Wydawnictwo Pallottinum,
Poznań
1991
r.
- Słownik lektur, Wydawnictwo GREG,
Kraków
2004
r.
-
Witold Tyloch
, Dzieje ksiąg Starego Testamentu, Wydawnictwo Książka i Wiedza,
Warszawa
1981
r.
- Józef Kudasiewicz, Biblia, historia, nauka, Wydawnictwo Znak, Kraków 1986, s. 188-202.
Fragmenty ksiąg biblijnych cytowane z przekładu Biblii Tysiąclecia. Zobacz też Linki zewnętrzne Treść utworu Opracowania polskojęzyczne Opracowania obcojęzyczne
Inne hasła zawierające informacje o "Pieśń nad pieśniami":
Pęcice
...
Rodzimy Kościół Polski
...
Ren
...
II wiek
...
Biegun północny
...
Wag
...
Nadciśnienie tętnicze
...
Trzcina cukrowa
...
Tiumeń
...
Oddychanie komórkowe
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pieśń nad pieśniami":
01 Znaki drogowe - informacyjne - część 3 (plansza 8)
...
01 Znaki drogowe - informacyjne - część 3 (plansza 9)
...
19 Sygnały na drodze. Hierarchia sygnałów i znaków (plansza 13)
...
|
