Pałeczki yersinia (na rycinie w kształcie myślników), charakterystycznie wybarwione. Duże, okrągłe komórki z płatowym jądrem komórkowym i ziarnistościami cytoplazmatycznymi to
granulocyty
.
Pałeczka dżumy (Yersinia pestis) –
nieprzetrwalnikująca
bakteria
Gram ujemna
o kształcie
pałeczki
będąca czynnikiem etiologicznym
dżumy
. Ze względu na kształt została zakwalifikowana do pałeczek, jednak poszczególne bakterie posiadają dużą zmienność wyglądu. Rezerwuarem są zwierzęta (z wyjątkiem
wielbłądów
) – obecnie głównie
susły
,
świstaki
oraz
świnki morskie
.
Morfologia i fizjologia
W przeciwieństwie do pozostałych bakterii z grupy
Yersinia
, pałeczka dżumy nie ma
rzęsek
oraz – w konsekwencji – zdolności ruchu. Ma
otoczkę
, którą traci podczas hodowania na
podłożach mikrobiologicznych
.
Pałeczka dżumy jest wrażliwa na działanie wysokiej temperatury, ale nie ginie przez miesiące w niskich temperaturach. Niszcząco działają zwykłe środki dezynfekcyjne (
fenol
,
lizol
).
Właściwości biochemiczne
Pałeczka dżumy posiada wiele cech wspólnych z rodzajem Yersinia – brak rozkładu
żelatyny
,
laktozy
przy zachowanej zdolności do rozkładu
glukozy
i
maltozy
. Nie wytwarza H2S. Testem różnicującym może być brak rozkładu
mocznika
oraz
ornityny
.
Hodowla
Pałeczka dżumy nie ma wygórowanych wymagań odżywczych – rośnie na zwykłych podłożach z
agarem
, może również wzrastać na podłożach z
żółcią
. Temperatura optymalna do wzrostu wynosi 30 °C.
Barwienie bakterii daje charakterystyczny biegunowy wygląd, a sam środek komórki nie ulega zabarwieniu.
Potwierdzenie rozpoznania opiera się m.in. na wykonaniu aglutynacji z surowicą przeciwdżumową.
Odmiany
Pomimo że istnieje tylko jeden
serotyp
(biotyp) bakterii, ze względu na obszar występowania i właściwości biochemiczne wyodrębniono trzy typy.
- orientalis – nie metabolizuje glicerolu i melibiozy, brak charakterystycznego obszaru
- antiqua – metabolizuje glicerol ale nie melibiozę; obszar występowania to wschodnia Azja oraz centralna Afryka
- mediaevalis – metabolizuje glicerol oraz melibiozę; występuje głównie na
Bliskim Wschodzie
Chorobotwórczość
Bakteria może wywołać ostrą, gwałtowną, często śmiertelną chorobę – dżumę. Była odpowiedzialna za kilka tragicznych
pandemii
.
Wrażliwość na antybiotyki
Pałeczka dżumy jest wrażliwa na następujące grupy
antybiotyków
:
Bibliografia
- Podstawy Mikrobiologii Lekarskiej. PZWL, Warszawa 1979. Praca pod redakcją Leona Jabłońskiego. . Strony 302-305
