Paprocie cienkozarodniowe (Leptofilicidae) – takson pomocniczy (podklasa) wyróżniany w dawniejszych systemach klasyfikacyjnych w obrębie klasy paproci ^[1]. Stosowany w XX wieku podział paproci na cienkozarodniowe i grubozarodniowe opierał się na różnicach w budowie ściany zarodni i trafnie rozróżniał grupy o różnych relacjach filogenetycznych . Błędnie jednak zakładał wspólne pochodzenie od jednego przodka. Gdy ujawniono parafiletyczny charakter paproci grubozarodniowych (głównie dzięki analizie chloroplastowego DNA ) i wyłączono je do odrębnych klas, określenie "paprocie cienkozarodniowe" stało się synonimem dla całej klasy paprocie Polypodiopsida^[2]. Czasem najstarsza linia rozwojowa tj. długoszowce Osmundales wyłączana bywa z cienkozarodniowych jako siostrzana podklasa Osmundidae. W grupie tej ściana zarodni jest miejscami dwuwarstwowa, a poza tym pierścień na szczycie zarodni nie inicjuje jej pękania, jak u pozostałych paproci^[3].

Cechy charakterystyczne

Zarodnie paproci cienkozarodniowych znajdują się na spodniej stronie liścia, a rzadziej na brzegach blaszki liściowej. Są one zwykle zebrane w grupy, zwane kupkami (sori). Pojedyncza kupka składa się z wypukłości, utworzonej przez tkankę liścia, zwaną łożyskiem i do której przyrośnięte są trzoneczki poszczególnych zarodni. Zarodnie tworzące kupkę osłonięte są przez błoniaste lub łuskowate wyrostki epidermy blaszki liściowej lub łożyska, tworząc zawijkę. Zarodnie w kupkach nie są ze sobą zrośnięte i każda z nich powstaje z jednej komórki epidermy.

U form bardziej prymitywnych wszystkie zarodnie jednej kupki dojrzewają jednocześnie, przez co okres ich zarodnikowania jest krótki. W toku ewolucji doszło jednak do wydłużania tego okresu poprzez zróżnicowanie tempa rozwoju poszczególnych zarodni w kupce. U większości form dojrzewanie zarodni jest nieregularne, bez zachowania jakiejś określonej kolejności.

Poszczególne zarodnie mają jednowarstwową ściankę i umieszczone są na długich i cienkich trzoneczkach. Otwieranie ich następuje za pomocą pierścienia utworzonego przez szereg komórek o silnie pogrubionych ścianach, które przy dojrzewaniu i wysychaniu zarodni rozrywają jej ściankę. Otwarcie zarodni u form bardziej wyspecjalizowanych połączone jest z gwałtownym odrzuceniem górnej jej części do tyłu. U wielu form prymitywnych zarodnie pękają podłużnie, a u form wyspecjalizowanych poprzecznie.

Przypisy