|
Pius XII
Pius XII - Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli (ur. 2 marca 1876 w Rzymie, zm. 9 października 1958 w Castel Gandolfo) – włoski duchowny katolicki, od 1929 r. kardynał, w latach 1939 - 1958 papież.
Młodość i pierwsze lata kapłaństwa
Urodził się w rodzinie adwokata konsystorii. Pochodził ze szlachty związanej z Watykanem. Był synem Filipa i Virginii Graziosi.
Po ukończeniu katolickiej szkoły powszechnej u Sióstr Bożej Opatrzności uczył się w gimnazjum świeckim. Od dzieciństwa wykazywał zamiłowanie do języków, zwłaszcza łaciny, oraz antyku i muzyki. Wracając ze szkoły do domu, regularnie odwiedzał obraz Marii Panny, Madonny della Strada, wiszący obok grobu Ignacego Loyoli w kościele Il Gesu. Czasem, nawet dwa razy dziennie, "mówił do niej". Z wielką ochotą chodził na koncerty i sztuki, z notesem w pogotowiu, aby w antraktach zapisywać swoje uwagi. Często na posiłkach zjawiał się z lekturą w ręku. Już jako pięciolatek podjął się katechizacji pięcioletniego synka dozorcy w ich domu. Był ministrantem w kościele Chiesa Nuova, a jego ulubioną zabawą było odprawianie udawanych mszy. W 1894 r. uzyskał maturę w Liceum Visconti i wstąpił do seminarium duchownego. W Collegium Capranica studiował filozofię oraz matematykę i grekę. W 1895 r. przeniósł się do rzymskiego Seminarium św. Apolinarego, a na Uniwersytecie Rzymskim uczęszczał na wykłady z literatury i historii. Od 1899 r. kontynuował studia prawnicze na Gregorianum. Święcenia kapłańskie otrzymał 2 kwietnia 1899. W 1902 r. otrzymał doktorat obojga praw. Odbył praktykę w Sekretariacie Stanu, a od 1903 r. był minutantem. 1905 r. został prałatem domowym i rozpoczął współpracę z Pietro Gasparrim – późniejszym sekretarzem stanu. W 1911 r. objął stanowisko podsekretarza, w 1912 r. prosekratarza, a w 1914 r. sekretarza Kongregacji ds. Kościoła. Pacelli negocjował konkordat z Serbią, podpisany bezpośrednio przed pierwszą wojną światową. Jego podpisanie wywołało poruszenie i sprzeciw w Austro-Węgrach, które dotychczas miały zwierzchnictwo nad Kościołem serbskim. Oliwy do ognia dodało zabójstwo austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, co doprowadziło do wybuchu pierwszej wojny światowej.
Misja nuncjusza w Niemczech hitlerowskich
3 kwietnia 1917 papież Benedykt XV mianował go nuncjuszem w Monachium w Bawarii, a następnie konsekrował go na biskupa tytularnego Sardes. 18 maja 1917 roku Pacelli wyruszył do Monachium. Jego podróż zwróciła uwagę komentatorów. Nuncjaturę w Monachium, w pałacu przy Brennerstaße, znajdującym się naprzeciwko (późniejszego) Brunatnego Domu, objął 25 maja 1917. W następnych latach zaprzyjaźnił się z mieszkającym wtedy w Monachium Dietrichem von Hildebrandem i jego żoną Małgorzatą. Ze spotkań tych Hildebrand wyniósł obraz Pecelli`ego jako męża wielkiego formatu, cechującego się intensywną duchowością
W 1920 r. Eugenio Pacelli otrzymał nominację na nuncjusza w Berlinie. 16 grudnia 1929 otrzymał kapelusz kardynalski. W 1930 r. został sekretarzem stanu.
W 1933 roku przyczynił się do podpisania konkordatu z III Rzeszą. Negocjował go z Hitlerem. Traktat ten pozwalał uzyskać status prawny dla działalności niemieckich katolików w III Rzeszy. Zapewnił on ochronę prawną dla katolickich szkół i duchownych, jednak w rzeczywistości katolickie instytucje były wciąż represjonowane, jak świadczą o tym interwencje u władz hitlerowskich przewodniczącego episkopatu niemieckiego, kardynała Adolfa Bertrama. W warunkach wzrastającego terroru organizacje i gazety katolickie nie mogły prowadzić dalej normalnej działalności społecznej i politycznej. Wahania wobec podpisania konkordatu oraz jego nikłe owoce opisał w wydanej parę lat później w 1937 encyklice "Mit brennender Sorge" Pius XI: "Gdy, Czcigodni Bracia, w lecie 1933 r., uwzględniając inicjatywę rządu Rzeszy, poleciliśmy wznowić pertraktacje konkordatowe (...) Pomimo wielu poważnych wątpliwości powzięliśmy jednak wtedy decyzję, by swej zgody nie odmówić". Część episkopatu Niemiec przyjęła konkordat z dużą aprobatą jako narzędzie ochrony prawnej instytucji katolickich przed szykanami ze strony nowych władz. Niektórzy biskupi, jak kard. von Faulhaber z Monachium czy Adolf Bertram z Wrocławia napisali listy dziękczynne do Hitlera, które dziś budzą duże wątpliwości. Listy te należy uznać w dużym stopniu za pragmatyczne obłaskawianie bestii, w kontekście tego, jak ogólnie zwracano się do führera, który nie dopuszczał żadnych głosów sprzeciwu, uwielbiał zaś pochwały. Można to uznać też po części za przejaw wrodzonego niemieckiego patriotyzmu, któremu ulegali nawet ludzie będący w opozycji do narodowego socjalizmu. Sam Führer starał się wykorzystać Konkordat, stwierdził w przemówieniu do Reichstagu, że "należy to uznać za wielkie osiągnięcie", bowiem konkordat "stworzył podstawy zaufania, szczególnie istotne w nasilającej się walce z międzynarodowym żydostwem". Jednak wspomniana encyklika Mit brennender Sorge, odczytana w 1937 we wszystkich parafiach, jak również działania biskupów i księży, m. in. biskupa Münster bł. Klemensa Augusta von Galen, którego Pius XII uczynił kardynałem czy proboszcza katedry berlińskiej Bernharda Lichtenberga, którzy z narażeniem życia protestowali przeciw poczynaniom Hitlera, dają jasny pogląd, jakie było stanowisko Kościoła katolickiego wobec władz hitlerowskich.
Pontyfikat
Po śmierci papieża Piusa XI konklawe trwające tylko jeden dzień dokonało 2 marca 1939 wyboru Eugenio Pacellego na papieża. Przyjął on imię Piusa XII. Po raz pierwszy w historii Kościoła Katolickiego uroczystość koronacji transmitowano przez radio.
Pierwsze sześć lat jego pontyfikatu przypadło w okresie II wojny światowej. Pius XII przychylnie był nastawiony do narodowo-katolickich rządów gen. Francisca Franco w Hiszpanii oraz Antonia Salazara w Portugalii. Ze względów politycznych dobre stosunki utrzymywał również z dyktatorem Włoch Benito Mussolinim oraz z ks. Tiso rządzącym na Słowacji a także z Ante Paveliciem. W trakcie okupacji niemieckiej w Polsce zezwolił na przeniesienie pasterki z godzin nocnych (policyjnych) na wcześniejsze, aby ludność mogła w niej uczestniczyć.
Jednak, jak pisze Andrzej Grajewski: "znanych jest wiele świadectw uratowanych dzięki Piusowi XII Żydów, którzy publicznie dziękowali mu za ocalenie. We wrześniu 1945 r. Światowy Kongres Żydów ofiarował 20 tys. dolarów na prowadzone przez Watykan instytucje charytatywne w dowód uznania tego, co Stolica Święta uczyniła dla ratowania Żydów przed faszystowskimi i nazistowskimi prześladowaniami", co obala tezę, jakoby papież popierał działania antysemickie. Wkrótce potem, 29 listopada 1945 w Watykanie za wysiłki na rzecz ratowania Żydów papieżowi podziękowała delegacja 80 byłych więźniów obozów koncentracyjnych. W czasie wojny organizacje kościelne ocaliły 500-800 tys. Żydów. Izraelski teolog i historyk Pinchas Lapide pisze "Kościół Piusa XII uratował od pewnej śmierci z rąk nazistów 860 tysięcy Żydów. Liczba ta dalece przekracza efekty działań innych instytucji religijnych czy akcji ratunkowych podejmowanych przez państwa" Uważał, że otwarta krytyka Hitlera doprowadziłaby do katastrofy Dzięki poparciu Piusa XII deportacji uniknęło około 80 tys. węgierskich Żydów, zaś kolejnych 12 tys. z całej Europy otrzymało wizy do Dominikany.
Z dokumentów watykańskich wynika, że papież nie popierał – jak się często sądzi – ks. Tiso. Zamiast tego działał w zakresie ratowania Żydów na Słowacji i Chorwacji. Świadczy o tym także list, który dotarł 11 czerwca 1943 do delegata apostolskiego ze Stambułu (tytularnego arcybiskupa Mesembrii Angela Roncallego) od członka komisji pomocy Żydom europejskim, Meira Touval-Weltmanna. List wyrażał podziękowanie za pomoc Stolicy Apostolskiej w ratowaniu Żydów. Tezy krytyczne zatem wobec papieskiej dyplomacji podczas II wojny światowej, są coraz częściej – w miarę dostępu do dokumentów – podawane w wątpliwość przez badaczy papieskiej dyplomacji.
Odnajdywane dokumenty rzucają też nowe światło na plany Hitlera wobec Piusa XII. Dyktator w 1943 roku planował porwanie lub nawet zabicie papieża. Z dokumentów przebadanych przez niemieckiego jezuitę Petera Gumpela wynika, że Pius XII przygotował się na ew. internowanie: zdecydował, że wraz z momentem jego pojmania zrzeka się swojej funkcji, nakazując kardynałom wybranie nowego papieża i - w razie potrzeby - przeniesienie stolicy apostolskiej.
Do bardzo znaczących elementów historii Piusa XII należy zaliczyć relację przyjaźni, która wywiązała się między nim a naczelnym rabinem Rzymu Izraelem Zolli. Relacja ta została uwieńczona konwersją rabina do Kościoła Katolickiego i przyjęciem na chrzcie, w dowód wdzięczności, świeckiego imienia Piusa XII - Eugenio (Eugenio Zolli "Przed Świtem. Naczelny rabin Rzymu: dlaczego zostałem katolikiem?" Tłum. Jerzy Podgórski, Magda Sobolewska, Warszawa 1999).
W styczniu 2007 r. Ion Mihai Pacepa opublikował w National Review artykuł, w którym twierdzi, że brał udział w zmontowanej przez KGB operacji mającej na celu oczernienie Piusa XII jako sympatyka nazistów, antysemitę zachęcającego Hitlera do przeprowadzenia Holocaustu. Według Pacepy w watykańskich dokumentach dostarczonych KGB przez rumuński wywiad (KGB zamierzało je sfałszować "koloryzując" postać Piusa XII dla swoich celów) nie było żadnych kompromitujących papieża informacji.
Jeden z najwybitniejszych znawców archiwów watykańskich bardzo dobitnie polemizuje z tezami przypisującymi Piusowi XII jakiekolwiek sprzyjanie faszyzmowi, określając je mianem płytkich intelektualnie i irracjonalnie antyklerykalnych. 15 września 2008 r. rozpoczęło się w Rzymie międzynarodowe sympozjum mające na celu wydobywanie prawdy o papieżu Piusie XII, szczególnie w aspekcie jego postawy wobec Żydów w czasie II wojny światowej.
Obiektywizm a nawet wiarygodność niektórych udostępnianych dokumentów watykańskich na temat Piusa XII jest czasem kwestionowana przez krytyków Kościoła. Jeden z nich jako argument wysunął to, że opublikowana w roku 2000 na oficjalnej stronie Watykanu encyklika Summi Pontificatus ma jakoby o 28 punktów więcej niż jej oryginał z 1939 r. Głos ten wynika z nieporozumienia, gdyż zarówno tekst łaciński jak i włoski został podany za oficjalnym wydaniem Acta Apostolicae Sedis, które nie umieściło punktów wewnątrz tekstu. Krytyk ten zarzuca też, że w encyklice Summi Pontificatus nie pojawia się żadne ze słów takich jak: Hitler, wojna, Polska, Niemcy. Taka forma ogólnej, choć jednoznacznej krytyki totalitaryzmu została jednak spowodowana, popartą przez wcześniejsze konkretne wydarzenia, troską o ochronę wiernych przed niepotrzebnymi wzmożonymi represjami.
Śmierć
Pius XII zmarł 9 października 1958 w Castel Gandolfo i został cztery dni później pochowany w Watykanie w Bazylice św. Piotra.
Jego następcą został Jan XXIII, wybrany na konklawe 28 października 1958.
Inne hasła zawierające informacje o "Pius XII":
Dzień Zaduszny
...
II wiek
...
Biskup
...
Wag
...
Brescia
...
Mieszko II Lambert
...
Linköping
...
1499
...
XVI wiek
...
Wittenberga
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pius XII":
233 Życie religijne w XX wieku (plansza 3)
12 września 1945 r. Przyczyną zerwania był fakt, że podczas wojny papież Pius XII włączył część polskich diecezji do Niemiec.
...
035 Kryzys i odbudowa państwa Piastów (plansza 10)
...
027 Początki Słowian (plansza 7)
...
|
