Płot – typ ogrodzenia odgradzającego prywatną posesję, budynki instytucji publicznych lub zakład pracy. Pojęcie płotu wywodzi się od słów pleć, plątać, gdyż pierwsze płoty, przynajmniej na obszarze słowiańszczyzny tworzone były poprzez wplatanie gałęzi między wbite w ziemie pale.

Dawna zabudowa Rożnowic (Rosenberga). Chałupa pogórzańska ogrodzona płotem z roku 1858. Całość przeniesiona do skansenu w Sanoku

Dawne chałupy z Rożnowic (Rosenberga). Zagroda pogórzańska ogrodzona płotem. Całość przeniesiona do skansenu w Sanoku

Budowa płotu

W skład tego typu ogrodzenia wchodzą słupki betonowe lub żelazne, czasami murowane z kamienia lub cegły, albo pale drewniane, do których przymocowane są drewniane przęsła , wraz z przybitymi doń sztachetami lub metalowe ramy. W przypadku płotów betonowych spotykane są też wsuwane w słupki betonowe płyty. W płot wmontowane są furtka lub brama dla pojazdów dwuśladowych.

Historia budowania płotów

Płoty w postaci przeplatanych gałęziami pali występowały na terenie Polski dość długo, w późniejszym okresie używać zaczęto wikliny lub sznurów do wiązania mniejszych palików z przęsłami, które z kolei mocowane były do większych drewnianych słupów. Dopiero produkcja masowa gwoździ , spowodowała, że mniejsze paliki, a później sztachety zaczęto łączyć nimi z przęsłami, a te ze słupkami. Z kolei upowszechnienie cementu jako materiału do tworzenia zaprawy murarskiej spowodowało tworzenie słupów betonowych, szczególnie popularnych w Polsce w epoce PRL -u. Równocześnie wraz z rozwojem przemysłu powstawać zaczęły bardziej różnorodne wzory kulturowe tworzenia płotów. Popularna stała się podmurówka, czyli wybetonowany pod płotem próg, ograniczający inwazję chwastów na teren posesji, na której często uprawiany był ogród . Modne także stało się zastępowanie tradycyjnych sztachet metalowymi lub drewnianymi komponentami czy malowanie sztachet.

Obecnie często tworzy się komponenty tego typu ogrodzenia w masowej produkcji, zarówno są to komponenty drewniane, betonowe, jak i metalowe. Często wykorzystywane jest przy tworzeniu tych komponentów wzornictwo przemysłowe . Drugą tendencją jest budowanie wysokich betonowych płotów lub właściwie murów, dzięki którym osoba z zewnątrz nie może obserwować tego, co znajduje się i dzieje na terenie posesji.

Występowanie płotów

Płoty jako ogrodzenia powszechne są na wsiach , w polskich miastach występują na terenie osiedli domków jednorodzinnych lub ogródków działkowych . W krajach zachodnich, szczególnie w amerykańskich miastach, a właściwie na ich przedmieściach posesje często nie są ogradzane płotami. Moda na posesje bez ogrodzeń także pojawiła się w Polsce. Duże zakłady pracy najczęściej ogradzane są prostymi płotami z siatki, lub z betonowych komponentów, natomiast płoty okalające posesje mają walory estetyczne. Zazwyczaj najbardziej urozmaicone elementy ogrodzenia znajdują się od strony frontowej działki. Płotami ogradzane są też na wsiach budynki gospodarcze.

Żywopłot to płot wykonany poprzez przycięcie specjalnie sadzonych dookoła posesji krzewów. Najczęściej w tym celu sadzi się specjalne rośliny żywopłotowe. Są to rośliny pozwalające na łatwe formowanie kształtów poprzez przycinanie. Są to m.in. bukszpan , bez lub tawuła . Żywopłoty wykorzystywane były także jako budulec labiryntów w sztuce ogrodowej.

Funkcje dospołeczne płotów

Dobrzykowice oryginalny płot z filmu "Sami swoi"

Płot jako element małej architektury ma także swoje funkcje społeczne. Płot bardzo dobrze porządkuje przestrzeń w której poruszają się ludzie. Z jednej strony płot podkreśla granicę areału ziemi, jako własności prywatnej lub publicznej. Jednakże płot także ma funkcje integracyjne. Według przysłowia angielskiego "dobre płoty tworzą dobre sąsiedztwa" (good fences make good neighbours). Przy płotach tworzą się więzy sąsiedzkie. W małych miastach, na osiedlach domków jednorodzinnych i na wsiach przy płocie kwitnie życie towarzyskie. Ta funkcja płotu dobrze została zobrazowana w trylogii Sylwestra Chęcińskiego : Sami swoi , Nie ma mocnych , Kochaj albo rzuć . Spotkania przy płocie były także generatorami plotki . Obecnie tego typu funkcje na wsi częściej przejmuje sklep lub prywatne mieszkanie, co spowodowane jest większym budżetem wolnego czasu. Płoty także stają się barierami integracyjnymi, poprzez umieszczanie na furtkach czy bramach domofonów czy tabliczek z różnymi wersjami informacji Uwaga zły pies.

Płot jest elementem bardzo wyraziście podkreślającym prawa własności. Doceniły to za czasów komunistycznych w Polsce władze. Lekceważąc własność prywatną, a nawet ją zwalczając, sprzyjały degradacjom płotów i murów. Starały się o to by niszczały ogrodzenia własności dawnej arystokracji i poszlacheckie. Metodą podstępów pseudo-prawnych wpływały też na burzenie i niszczenie ogrodzeń własności kościelnych.

Obecnie wiele ogrodzeń zniszczonych przez komunistów jest poddawanych odbudowie^[]. Grodzi się nawet trawniki, co kiedyś usiłowano załatwić napisami „nie deptać trawników”.

Zobacz też

• palisada , fosa , mury miejskie , gród
• ogród , działka