Płazińce,
robaki
płaskie (Platyhelminthes) - typ
zwierząt
o prymitywnej budowie.
Filogeneza - Przypuszcza się, że
wirki
(Turbellaria) pochodzą od
parzydełkowców
, a ich przodkowie mogli być podobni do
planuli
. Pozostałe gromady pasożytów takich jak:
przywry
(Trematoda),
skrzelowce
(Monogenea),
tasiemce
(Cestoda) wywodzą się od pierwotnych wirków.
Informacje ogólne
-
trójwarstwowce
- dwubocznie symetryczne
- grzbietowo-brzuszne spłaszczone
- bez jam ciała
- przestrzenie między ścianą ciała a narządami wewnętrznymi wypełnione
parenchymą
- acelomata - zwierzęta parenchymatyczne
- robaki drapieżne, niebezpieczne
Budowa zewnętrzna
Ciało możemy podzielić na przód (bez wyodrębnionej
głowy
), tył, stronę brzuszną i grzbietową. Pokryte jest ono jednowarstwowym nabłonkiem ektodermalnym, u wirków pokryty jest rzęskami, u pasożytów komórki nie są orzęsione i zlewają się w jedną warstwę zwaną
syncytium
.
Pasożyty
posiadają dodatkowo nabłonek pokryty oskórkiem, który chroni przed strawieniem przez enzymy gospodarza. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie gładkie pochodzenia mezodermalnego, u wirków tworzące kilka warstw, u pasożytów mają postać pojedynczych włókienek.
Nabłonek
oraz
mięśnie
tworzą wór powłokowo-mięśniowy nadający kształt. Wewnętrzna jama ciała wypełniona jest
parenchymą
.
Budowa wewnętrzna
Wewnątrz ciała występuje pierwotna jama ciała wypełniona parenchymą, która wypycha ciało od wewnątrz (pełni funkcję szkieletu hydraulicznego).
Układ pokarmowy
Rozpoczyna się otworem gębowym, położonym po brzusznej stronie ciała, dalej przechodzącym w sporą mięsistą gardziel (może być wynicowana na zewnątrz w postaci rurki czy rękawa), za nią znajduje się proste lub rozgałęzione jelito. Zawsze jednak jest ono ślepo zakończone, bez otworu odbytowego i wszelkie ewentualne niestrawione resztki są usuwane przez otwór gębowy. Otwór odbytowy występuje tylko u niektórych wirków i przywr.
Tasiemce
nie posiadają
układu pokarmowego
, ponieważ żyjąc w jelicie są całe zanurzone w strawionym
pokarmie
i mogą chłonąć całą powierzchnią swego płaskiego ciała.
Układ oddechowy
Do wymiany gazowej dochodzi bezpośrednio przez powierzchnię ciała. Nie posiadają układu oddechowego. U pasożytów wewnętrznych jak np.
tasiemiec
podstawowym procesem dostarczającym
energii
jest
oddychanie beztlenowe
. Jednak niektóre płazińce oddychają tlenowo -
wirki
i
skrzelowce
.
Układ krążenia
Płazińce nie mają układu krążenia: substancje odżywcze rozprowadzane są przez płyn znajdujący się w parenchymie. U niektórych transport ułatwia jeszcze silnie rozgałęzione jelito.
Układ nerwowy
Układ charakteryzujący się prostą budową zbudowany z dwóch zwojów nerwowych położonych zazwyczaj w przedniej części ciała oraz z odchodzących pni nerwowych połączonych poprzecznymi spoidłami.
U wolno żyjących wirków najsilniej rozwinięte są dwa pnie położone po brzusznej stronie ciała. Występują u nich także dość dobrze wykształcone narządy zmysłów, wśród których spotykamy zarówno receptory chemiczne, dotykowe, jak i proste oczka (fotoreceptory) w liczbie od jednej do kilkunastu par. Niektóre morskie wirki mają też
statocysty
.
Pasożyty, w związku z prowadzonym trybem życia, mają słabo rozwinięty układ nerwowy i właściwie pozbawione są wyspecjalizowanych narządów zmysłów. Występują u nich jedynie komórki czuciowe i proste receptory chemiczne.
Układ wydalniczy
Składa się z kanalików znajdujących się w parenchymie zakończonych
protonefrydiami
, do których uchodzą
komórkami płomykowymi
. Taki układ nosi nazwę układu protonefrydialnego.
Główną funkcją tego układu jest jednak nie tyle usuwanie ubocznych produktów
metabolizmu
(których z powodu małej intensywności metabolizmu jest niewiele), ale
osmoregulacja
. Świadczy o tym między innymi brak układu wydalniczego u niektórych
wirków
morskich. Kanały wydalnicze większości pozostałych
wirków
tworzą dwa podłużne ciągi uchodzące na zewnątrz jednym lub kilkoma otworkami po grzbietowej stronie ciała. Układ wydalniczy pozostałych płazińców ma podobny plan budowy.
Rozmnażanie
Charakteryzuje je
hermafrodytyzm
. Najczęściej występuje
zapłodnienie krzyżowe
. Zróżnicowany jest również rozwój osobnika. Wirki charakteryzują się
rozwojem prostym
, zaś pasożyty
rozwojem złożonym
. Bardzo różna jest liczba jaj produkowanych przez płazińce. Wolno żyjące wirki składają około 200 w ciągu swojego życia, a u wewnętrznych pasożytów liczy się je w milionach sztuk.
Larwy
Wirki
Larwa Mūllera - ma kszatłt jajowaty, owalny. Na szczycie znajduje się narząd zmysłowy z pękiem witek -
chemoreceptor
. W równiku jest 8 długich płatowych wyrostków orzęsionych na brzegach. Otwór gębowy mieści się na dolnej stronie ciała (prowadzi do workowatego jelita). Jelito otoczone jest
parenchymą
. Larwa prowadzi planktonowy tryb życia, po czym opuszcza się na dno i przekształca w wirka.
Larwa Gotta - posiada tylko cztery płaty orzęsione.
Systematyka
Typ: Platyhelmithes – płazińce
- Podtyp: Turbellariomorpha – wirkokształtne
- Podtyp: Neodermata
Przypisy
