Ośrodek międzygwiazdowy (interstellar medium, ISM) - ośrodek składający się z materii międzygwiazdowej (materii nie skupionej w gwiazdach, składającej się głównie z gazu i pyłu ), ale także z innych form energii takich jak neutrina i promieniowanie elektromagnetyczne (międzygwiazdowe pole promieniowania, interstellar radiation field), zawartych w przestrzeni pomiędzy gwiazdami w galaktyce . Ośrodek międzygwiazdowy nie jest jednorodny; obserwowane są zagęszczenia materii zwane obłokami międzygwiazdowymi .

Ośrodek międzygwiazdowy składa się z bardzo rozrzedzonych mieszanin jonów , atomów , molekuł , większych okruchów , promieni kosmicznych , oraz galaktycznych pól magnetycznych (Spitzer 1978). Materia składa się w 99% z gazu i w 1% z pyłu licząc wg masy . Gęstość wynosi od kilku tysięcy do kilkuset milionów cząstek na metr sześcienny , natomiast w naszej Galaktyce wynosi około milion cząstek na metr sześcienny. Na skutek pierwotnej nukleosyntezy , gaz składa się w ok. 90% z wodoru i w 10% z helu , licząc jądra atomowe . Do tego dochodzą jeszcze śladowe ilości cięższych pierwiastków (" metale " - mówiąc w żargonie astronomicznym).

Z wyjątkiem świecących obłoków gazu w postaci mgławic emisyjnych , które możemy obserwować bezpośrednio, ośrodek międzygwiazdowy przejawia się zazwyczaj poprzez zaburzenie światła dochodzącego do nas od innych ciał niebieskich. Zaburzenia te mogą przyjmować formy linii absorpcyjnych (dla mgławic absorpcyjnych), czy efektów mikrosoczewkowania grawitacyjnego (dla MACHO ). Ponadto ośrodek międzygwiazdowy poprzez swoje oddziaływanie grawitacyjne może zmieniać ruch innych ciał niebieskich.

Ośrodek międzygwiazdowy (ISM) pełni kluczową rolę w astrofizyce . Gwiazdy tworzą się w najgęstszych obszarach ISM, obłokach molekularnych i uzupełniają ISM w materię i energię (mgławice planetarne, wiatr gwiazdowy , supernowe ). Oddziaływanie pomiędzy gwiazdami a ISM pozwala określić prędkość tracenia gazu przez galaktykę i jej zdolność do tworzenia nowych gwiazd.

Przypisy

Zobacz też