Ostrygojad zwyczajny
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	siewkowe
Rodzina	ostrygojady
Rodzaj	Haematopus
Gatunek	ostrygojad zwyczajny
Nazwa systematyczna
Haematopus ostralegus[1]
( Linnaeus , 1758 )
Podgatunki
H. ostralegus ostralegus H. ostralegus longipes H. ostralegus osculans
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
w lecie      zimą      cały rok

Ostrygojad zwyczajny, ostrygojad (Haematopus ostralegus) – średni ptak brodzący z rodziny ostrygojadów, zamieszkujący w zależności od podgatunku:

• Haematopus ostralegus ostralegus – Islandia , Półwysep Skandynawski , Wyspy Brytyjskie oraz wybrzeża od Bretanii , poprzez Półwysep Iberyjski i wybrzeża Morza Śródziemnego po Azję Mniejszą na wschodzie. Zimuje w Afryce Południowej i Zachodniej.
• Haematopus ostralegus longipes – Europa Wschodnia i Syberia , w tym wybrzeża Bałtyku , Morza Czarnego i Morza Aralskiego . Zimuje na wybrzeżach Oceanu Indyjskiego od Afryki Wschodniej, przez Półwysep Arabski po Indie .
• Haematopus ostralegus osculans – Kamczatka i północna część Półwyspu Koreańskiego . Zimuje we wschodnich Chinach .

Ostrygojady żyjące na południe od Wielkiej Brytanii są osiadłe. Wędrujące populacje przemieszczają się tylko wzdłuż wybrzeża. Przeloty wiosenne odbywają się w marcu i kwietniu, a jesienne w sierpniu i wrześniu.

Cechy gatunku 

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego . W szacie godowej wierzch ciała, głowa i szyja oraz obrzeżenie białego ogona czarne, reszta ciała biała. Prosty, długi dziób z krótszą żuchwą karminowy, nogi krwistoczerwone. W szacie spoczynkowej ptaków dorosłych i młodych u podgatunków palearktycznych pojawia się biała półobroża na podgardlu. Nogi stają się różowe. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak kolor czarny zastąpiony jest przez ciemny brąz lub popiel, a na grzbiecie znajdują się ciemnobrunatne i żółte plamy. Poza tym brązowy dziób i szare łapy. W locie widać szeroki biały pas ciągnący się przez skrzydła.

Wydaje dźwięczne "kwip kwip", a sygnałem ostrzegawczym jest głośne "pik pik" kończone długim trelem. Często się odzywa i jest głośny. Ptak długowieczny, dożywający na wolności 40 lat (w oparciu o dane z obrączkowania znaleziono ptaka mającego 44 lata).

Wymiary średnie 

dł. ciała ok. 40-49 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 80 cm
waga ok. 330-750 g

Biotop 

Wybrzeża mórz, jezior i rzek o rzadkiej roślinności oraz pola, które mogą być nawet dość daleko od wody. Zimuje z reguły na morskich wybrzeżach. Bardzo rzadko można je zobaczyć wgłębi lądu. W Europie Środkowej lęgnie się na słonych łąkach i wydmach na wybrzeżu. Coraz częściej spotykany na łąkach, pastwiskach, w obniżeniach terenu, a nawet na płaskich dachach.

Toki 

Podczas toków w styczniu i lutym ptaki wykazują charakterystyczne zachowanie. Stają sztywno z wyciągniętą szyją, biegają jeden obok drugiego lub gęsiego, ścigają się albo latają w specyficzny sposób bez przerwy wydając melodyjne okrzyki. Samce nawołują samice nawet przez parę tygodni, aż znajdą chętną samicę. Pary łączą się ze sobą na długo (nawet na całe życie) - odnotowano wierność stadła i przywiązanie do gniazda przez 10 lat. Więzi utrzymują przez wspólne nawoływania i kopulację.

Dorosły H. o. ostralegus ze swoim pisklęciem, ( Szkocja )

Gniazdo 

Gniazda na ziemi przy brzegu zawsze w pobliżu wody. To jamka wygrzebana w piasku lub żwirze, między kamieniami, a niekiedy nawet w mule otoczone skorupkami omułek. Gniazdują grupowo, a gniazda są dość blisko siebie. Każda para aktywnie broni jednak swojego rewiru.

W lutym i marcu opuszczają resztę grupy w poszukiwaniu własnego terytorium. Ich granice wyznaczają za pomocą tzw. turnieju treli, wykonywanego zarówno przez samce, jak i samice. Gdy zbliży się intruz od razy, któryś z partnerów do niego przybiega i z wyciągniętą szyją, pochylonym do dołu dziobem i nastroszonymi na karku piórami zaczyna wołać. Jednocześnie kiwa się na boki i obraca wokół własnej osi. Gdy to nie przynosi skutku rywale biegną naprzeciw siebie, krzyczą, stykają się i odbiegają z powrotem. Jest to rytuał odstraszający nieproszonych gości przy uniknięciu prawdziwej walki. Do takich zachowań może też dochodzić między sąsiadującymi ze sobą parami ostrygojadów.

Jaja 

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu - maju 2 do 5 (zwykle 3 do 4) piaskowożółtych jaj w nieregularne czarne plamki.

Gniazdo ostrygojada

Okres lęgowy 

Jaja wysiadywane są od zniesienia pierwszego jaja przez okres 24-28 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu. Mają szarożółty puch na grzbiecie z delikatnym czarnym prążkowaniem, a brzuch białawy. Są wprawdzie zagniazdownikami, ale rodzice początkowo przynoszą im pokarm, latając za nim dość daleko. Od nich też muszą nauczyć się techniki zdobywania pokarmu, w przeciwieństwie do większości siewek. Dopiero po pewnym czasie wyprowadzają młode na wodę. Zdolność do lotu, jak i do samodzielnego przyjmowania pokarmu, uzyskują w 5. tygodniu życia. W czasie wędrówek i zimą tworzą duże grupy na wybrzeżu. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 3 lat. Mimo to ptaki te nie lęgną się co roku, spędzając wtedy cały czas w stadzie. Lęgnące się w danym roku ostrygojady nadal utrzymują więzi z nielęgnącą resztą stada i dołączają do niego gdy drugi partner wysiaduje jaja.

Pożywienie 

Pokarm zwierzęcy, głównie bezkręgowce , w tym mięczaki morskie, skorupiaki, robaki, szkarłupnie i owady. Żywi się też rybami. Używając dzioba pełniącego funkcję dźwigni potrafią zręcznie otwierać muszle omułek. Kształt dzioba ulega pewnym modyfikacjom w zależności od rodzaju zdobywanego pokarmu - spiczasty szydłokształtny u ptaków grzebiących w szlamie lub na lądzie szukających robaków, tępy i młotkowaty u tych rozdziobujących małże, a miseczkowato rozszerzony mają te, które rozcinają mięsień trzymający obie połówki muszli małży.

Ochrona 

Gatunek chroniony.

Zobacz też

fauna Polski , ptaki Polski .

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. . 
• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. .