Orzech włoski
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad różowych
Rząd :	bukowce
Rodzina :	orzechowate
Rodzaj :	orzech
Gatunek :	orzech włoski
Nazwa systematyczna
Juglans regia L. Sp.Pl.:997 1753

Gatunek leczniczy

Orzech włoski (Juglans regia L. ) – gatunek drzewa liściastego z rodziny orzechowatych . W stanie dzikim występuje na Bałkanach , w południowo-wschodniej Europie , południowo-zachodniej, środkowej i wschodniej Azji oraz w Himalajach i południowo-zachodnich Chinach . U nas pospolicie uprawiany.

Pokrój drzewa

Kwiatostany męskie

Kwiaty żeńskie

Owoce orzecha włoskiego

Morfologia

Pokrój

Duże drzewo liściaste. Jeśli rośnie bez konkurujących w pobliżu innych drzew, to pień ma zazwyczaj krótki i szeroko rozbudowaną koronę , w przeciwnym wypadku pokrój ma wyższy i szczuplejszy.

Pień

Osiąga wysokość 25-35 metrów, do 2 metrów średnicy. Kora gładka, srebrzystoszara, pokryta rozrzuconymi, wyraźnymi, nierównomiernymi bruzdami.

Liście

Naprzeciwległe , długości 25-40 cm, nieparzystopierzaste z 5-9 równowąskimi listkami . Największe trzy są u szczytu i mają 10-18 cm długości i 6-8 cm szerokości (para przy podstawie ma jedynie 5-8 cm długości). Rozwijają się stosunkowo późno, na przełomie kwietnia i maja razem z kwiatami.

Naukowcy z University of Illinois odkryli, że w liściach orzecha występują znaczne ilości progesteronu (żeńskiego hormonu steroidowego odpowiedzialnego za utrzymanie ciąży), jednak jego rola u roślin nie jest jeszcze poznana^[2].

Kwiaty

Kwiaty męskie w postaci zwisających kotków długości 5-10 cm; żeńskie zgrupowane po dwa do pięciu (i więcej) na jednorocznych krótkopędach . Bardzo wyraźna dichogamia wyklucza zapłodnienie w obrębie jednego drzewa. U niektórych odmian hodowanych w cieplejszym klimacie dość częsta jest apomiksja , rzadziej spotykana u siewek (w Polsce najczęściej stosowany sposób rozmnażania gatunku).

Owoc

Kulisty lub lekko owalny nibypestkowiec. Zewnętrzna warstwa perykarpu stanowi miękką, zieloną okrywę, łatwo odpadającą jesienią. Wewnętrzna część perykarpu, czyli endokarp tworzy skorupę. Nasiono potocznie zwane jądrem stanowi część jadalną owocu. Dojrzałe owoce orzecha włoskiego mają kształt owalny, długość 4-5 cm i średnicę 3-4 cm i powszechnie nazywane są orzechami.

Biologia i ekologia

Należy do gatunków światłolubnych, wymagających dobrego nasłonecznienia do bujnego rozrostu. Drzewa szczepione zaczynają owocowanie relatywnie wcześnie (ok. 5-6 roku życia) i owocują do 150 - 200 lat. Drzewa na własnych korzeniach są bardzo długowieczne i owocują do 400, 500 lat (owocowanie rozpoczynają między 12 a 15 rokiem życia), choć są znane również starsze, owocujące drzewa w Europie południowej

Owoce zawierają znaczne ilości witamin , w tym szczególnie dużo witaminy E i z grupy B : B3 , B5 i B6 . Orzechy zawierają ponad 50% lipidów , około 11% protein i 5% węglowodanów , a wartość energetyczna wynosi średnio ponad 520 kcal na 100 gramów. W orzechach tych występują znaczne ilości soli mineralnych - potasu , fosforu i magnezu .

Zastosowanie

Nasiono orzecha włoskiego

• Roślina uprawna : drzewo uprawiane metodami ekstensywnymi daje najwyższej jakości orzechy, nadające się tak do spożycia bezpośredniego, jak i do produkcji z nich cennego oleju orzechowego .
  • W uprawach amatorskich prawie wyłącznie a w uprawach produkcyjnych najczęściej, uprawia się orzechy rozmnażane z siewu . Ten sposób jednak powoduje, że poszczególne drzewa często różnią się znacznie pomiędzy sobą wieloma cechami uprawowymi. Na przykład późno wchodzą w okres owocowania i często ma to miejsce dopiero po 8-10 latach po posadzeniu. Coraz częściej można jednak spotkać rośliny rozmnażane wegetatywnie przez szczepienie , które w okres owocowania najczęściej wchodzą już po 4-5 latach po posadzeniu. Od początku lat 90. dostępne są już odmiany polskiej hodowli. Wg COBORU polskimi odmianami zalecanymi do uprawy są 'Dodo', 'Leopold', 'Resovia' i 'Targo'. Ponadto w uprawie spotyka się jeszcze trzy inne odmiany: 'Albi', 'Silesia', 'Tryumf'^[3].
  • Historia uprawy: orzech włoski wprowadzono do Europy zachodniej i północnej w czasach Cesarstwa rzymskiego lub jeszcze wcześniej, a do obu Ameryk w XVII wieku . Ważniejsze regiony, w których występuje orzech włoski to w Europie Francja , Rumunia , Bułgaria i Grecja , w Azji - Chiny , Kalifornia w Ameryce Północnej , a w Ameryce Południowej - Chile .

• Drewno z orzecha włoskiego cenione jest na równi z amerykańskim czarnym orzechem do produkcji mebli oraz drewnianych elementów broni.
• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski : liście, łupiny, kora, owoc
  • Działanie: liście i zielone łupiny mają właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. a także przeciwbiegunkowe i przeciwkrwotoczne. Ze względu na dużą ilość garbników polecane są jako środek ściągający w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Odwar stosuje się w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej , oraz do przemywania i okładów przy trądziku, liszajach, oparzeniach. Zielone orzechy niszczą pasożyty układu pokarmowego. Napar z kory jest środkiem łagodnie przeczyszczającym. Owoce ze względu na nienasycone kwasy tłuszczowe zalecane są w diecie przeciwmiażdżycowej .
  • Zbiór i suszenie: Liście zbiera się pod koniec czerwca i w pierwszych dniach lipca. Suszyć należy w przewiewnym, ocienionym miejscu. W suszarce do ziół temperatura nie powinna przekraczać 40 stopni. Niedojrzałe owoce zbiera się pod koniec lipca, nieco później zielone łupiny z owoców dojrzewających.
• Kosmetyka: odwar z liści zmniejsza potliwość rąk i nóg, a sok z liści i zielonych owoców barwi włosy na kasztanowo.

Działanie allelopatyczne

Orzech włoski może wywierać ujemne działanie allelopatyczne na inne rośliny. W ekstrakcie z suchych liści orzecha włoskiego stwierdzono obecność szeregu substancji allelopatycznych, z których najważniejsze to związki z grupy flawonoli, kemferol i jego α-L-arabinofuranozyd^[4]. Natomiast juglon , allelopatyczny związek charakterystyczny dla całego rodzaju Juglans występuje jedynie w liściach świeżych, a w trakcie ich usychania zanika w wyniku polimeryzacji ^[4][5].

Orzech włoski nie wydziela juglonu w ilości wystarczającej do spowodowania jakichkolwiek zmian w otoczeniu i jest całkowicie bezpieczny dla roślin i zwierząt^[], a jego liście można kompostować. Wyjątkiem może być orzech włoski sadzony na podkładce z orzecha czarnego , który wydziela znaczne ilości juglonu do gleby^[].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Raport z Ohio State University (m.in. listy roślin wrażliwych i niewrażliwych na juglon).