Orlica pospolita
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Podkrólestwo :	naczyniowe
Klad :	monilofity
Klasa :	paprocie
Rząd :	paprotkowce
Rodzina :	Dennstaedtiaceae
Rodzaj :	orlica
Gatunek :	orlica pospolita
Nazwa systematyczna
Pteridium aquilinum ( L. ) Kuhn O. Kersten, Reis. Ost-Afr. 3(3):11. 1879

Gatunek trujący

Orlica pospolita, orlica zgasiewka (Pteridium aquilinum ( L. ) Kuhn) – kosmopolityczny gatunek paproci z rodziny Dennstaedtiaceae. Występuje w strefie klimatów umiarkowanych i subtropikalnych. W Polsce gatunek pospolity z wyjątkiem wyższych terenów górskich.

Morfologia

W naturalnym siedlisku

Przekrój poprzeczny osadki liścia

Gametofit

W pełni rozwinięty gametofit jest sercowaty i osiąga 7–8 mm szerokości, na dolnej stronie posiada chwytniki , pozbawiony jest włosków^[2].

Sporofit

Kłącze

Duże, długie, poziome, czołgające się. Zawiera dużo skrobi . Nadziemnego pędu brak.

Liście

Osiągają 1-2 m wysokości^[3] i wyrastają pojedynczo na końcach kłączy. W zarysie trójkątne, 3-krotnie (rzadziej 2- i 4-krotnie) pierzaste o odcinkach równowąsko-lancetowanych, tępych, prawie naprzeciwległych i całobrzegich. Blaszka liściowa jest naga lub rzadziej słabo owłosiona. Ogonek liściowy długi i gruby, a na jego przekroju skośnym układ wiązek przewodzących przypomina sylwetkę ptaka, stąd nazwa zwyczajowa polska i łacińska. Kupki zarodniowe umieszczone są na brzegu liścia i osłonięte szczątkową zawijką, jak również zagiętym brzegiem blaszki liściowej. Zarodnikuje w okresie lipca i sierpnia .

Ekologia

Występuje w widnych i suchych borach mieszanych i borach sosnowych , rzadziej na terenach otwartych, na niżu i niższych położeniach górskich. Preferuje glebę piaszczystą.

Biologia

Cechy fitochemiczne

Roślina trująca. Zawiera trujący kwas pteritanowy (orlikowogarbnikowy). Zatrucia u zwierząt roślinożernych następują zarówno po spożyciu orlicy na pastwisku, jak i w sianie. U bydła domowego powoduje krwiomocz . U koni poraża układ nerwowy i powoduje chwiejny chód. Orlicy przypisywano także winę za zapadanie owiec na kołowaciznę (obecnie wiadomo, że choroba ta wywoływana jest przez priony )^[4].

Rozwój

Zarodniki kiełkują po 10–14 dniach. Kiełkowanie zaczyna się od wysunięcia przez szczelinę ściany zarodnika ( egzynę ) bezbarwnego chwytnika. Po stadium nitkowatym rozwoju gametofitu, rozwija się stadium "łopatkowe" i w końcu powstaje przedrośle sercowate. Rozwój gametofitu u orlicy należy do najszybciej przebiegających wśród gatunków należących do paproci cienkozarodniowych . Plemnie powstają po 23 dniach, a rodnie po 40 dniach. Zapłodnienie następuje ok. 60 dni po skiełkowaniu zarodnika. Po zapłodnieniu powstaje na przedroślu jeden tylko zarodek. Składa się on ze stopy tkwiącej w przedroślu i odżywiającej młodą roślinę oraz zaczątków korzenia, łodygi (kłącza) oraz liści. Młode listki są u orlicy nagie, ale w miarę rozwoju stają się coraz bardziej podobne do liści asymilacyjnych ( trofofili )^[2].

Zastosowanie

Młode liście spożywane są w Japonii jako warzywo .

Przypisy

Bibliografia