Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Order Orła Białego

Order Orła Białego

Order Orła Białego
Awers

Awers orderu
Awers

Awers gwiazdy orderowej
Awers

Baretka
Ustanowiono 1 listopada 1705
Wielkość70 x 70 mm (order)
80 x 80 mm (gwiazda)
Kollana królewska Orderu Orła Białego, własność króla Augusta II Mocnego przed 1730
August II Mocny z Wielką Wstęgą i Gwiazdą Orderu Orła Białego
Herb Stanisława Augusta Poniatowskiego z kollaną Orderu Orła Białego

Order Orła Białego – najstarsze i najwyższe odznaczenie państwowe Rzeczypospolitej Polskiej , nadawane za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny. Nie dzieli się na klasy. Nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych.

Order Orła Białego noszony jest na wstędze błękitnej przewieszonej przez lewe ramię do prawego boku. Gwiazdę Orderu, niegdyś haftowaną, nosi się na lewej piersi.

Spis treści

Historia

  • Lata 1705-1795

Order został ustanowiony 1 listopada 1705 [1] przez króla Augusta II na zamku w Tykocinie , małym mieście na Podlasiu , położonym nad rzeką Narew , gdzie bywali królowie, magnaci i książęta polscy . Otrzymywali go w czasie I Rzeczypospolitej głównie magnaci, którzy wsparli króla w wolnej elekcji : Karol Stanisław Radziwiłł , Hieronim Lubomirski , Michał Kazimierz Ogiński , Ignacy Krasicki , Stanisław Kostka Potocki , Stanisław Małachowski , ale także ataman Iwan Mazepa . W czasach Augusta III stracił nieco renomę, gdyż minister Henryk Brühl masowo go sprzedawał. Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego Order Orła Białego nadano na rozkaz cesarzowej Katarzyny II wielu Rosjanom , w tym wszystkim jej faworytom z Potiomkinem na czele. Order przestał być nadawany po III rozbiorze Polski.

  • Lata 1807-1917

Ponownie został ustanowiony w 1807 jako najwyższe odznaczenie Księstwa Warszawskiego i później kongresowego Królestwa Polskiego . Po upadku powstania listopadowego w 1831 wraz z Orderem Świętego Stanisława i Orderem Virtuti Militari został zniesiony jako order Królestwa Polskiego . Ukazem cara został ustanowiony Cesarski i Królewski Order Orła Białego [2] Order ten był nadawany przez carów w latach 1831 - 1917 (do upadku caratu). Ustanowienie oznaczenia Imperium Rosyjskiego przejmującego elementy orderu Królestwa Polskiego było jedną z represji po powstaniu listopadowym, gdy wbrew traktatowi wiedeńskiemu car uznał Królestwo Polskie za terytorium podbite, a nie odrębne państwo związane jedynie unią personalną z Rosją. Z tego względu nie jest w tej formie i w tym okresie traktowany jako kontynuacja polskiego orderu rycerskiego.

  • Od 1921 roku

Został odnowiony przez Sejm Rzeczypospolitej ustawą z dnia 4 lutego 1921 jako najwyższe odznaczenie państwowe. Otrzymał wówczas także nowy wygląd. W okresie międzywojennym nadany został 24 obywatelom polskim i 87 cudzoziemcom (w tym 33 monarchom i prezydentom , 10 premierom , 12 członkom rodzin panujących, 15 ministrom ).

Po II wojnie światowej order nadawany był rzadko i tylko przez rząd RP na uchodźstwie (otrzymali go np. Tadeusz Tomaszewski , Eustachy Sapieha , Michał Tokarzewski-Karaszewicz i kard. Carlo Chiarlo ), choć oficjalnie w PRL nigdy tego odznaczenia nie zniesiono. Dekret PKWN z 22 grudnia 1944 o orderach, odznaczeniach oraz medalach wymieniał Order Orła Białego jako jedno z odznaczeń państwowych, nadawanych przez Prezydium KRN , lecz nie był on nadawany, a w 1949 jako najwyższe odznaczenie zastąpił go Order Budowniczych Polski Ludowej . Ustawa z 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach już nie wymieniała Orderu Orła Białego.

23 grudnia 1992 został restytuowany ustawą z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz. U. Nr 90, poz. 490 ze zmianami). Order obecnie nadawany jest przez Prezydenta RP . Pierwszymi osobami, które otrzymały go po 1989 , z rąk prezydenta Lecha Wałęsy , byli Jan Paweł II i król Szwecji Karol XVI Gustaw (w 1993 , ale papież odebrał swój order dopiero 22 maja 1995 w czasie pielgrzymki do kraju).

20 maja 2008 Gimnazjum Nr 28 we Wrocławiu dostało imię Kawalerów Orderu Orła Białego. To jedyna szkoła w Polsce nosząca takie imię.

Zmiany insygniów

Początkowo miał formę owalnego medalu czerwonego koloru z jasnobłękitną wstęgą oraz hasłem Pro Fide, Lege et Rege ( łac. Za wiarę, prawo i króla). Na oznakach przyznawanych monarchom słowo rege zmieniano na grege (łac. trzodę). Królowi polskiemu przysługiwał przywilej noszenia insygniów orderowych, którymi był wysadzany szlachetnymi kamieniami krzyż zawieszony na łańcuchu Orderu Orła Białego. Monarchowie z dynastii Wettynów , August II Mocny i jego syn August III Sas mieli poza tym cały zestaw klejnotów, który nazywano garniturem orderowym. W 1709 order dla wszystkich kawalerów otrzymał formę krzyża maltańskiego . Do 1713 noszony był na szyi z dodatkową gwiazdą.

Okres międzywojenny

Po restytucji orderu w 1921 roku zmieniono jego hasło na Za Ojczyznę i Naród. Na nowy wygląd orderu złożyły się złoty krzyż maltański z białą emaliowaną obwódką i złotymi promieniami między ramionami, dalej biały, emaliowany i ukoronowany orzeł z rozpostartymi skrzydłami z głową w prawo ( heraldycznie ) na krzyżu. Order nosi się na gładkiej, jasno błękitnej szarfie z lewego ramienia na prawy bok.

Gwiazda jest ośmioramienna z prostymi ramionami. Na niej osadzony jest złoty, maltański krzyż emaliowany na czerwono z białą emaliowaną obwódką i złotymi promieniami pomiędzy ramionami. Nowe hasło zostało wypisane na ramionach krzyża. Na centralnym dysku emaliowanym na biało znajduje się monogram RP (Rzeczpospolita Polska) otoczony emaliowanym zielono wieńcem.

W okresie międzywojennym nadany został 24 obywatelom polskim i 87 cudzoziemcom (w tym 33 monarchom i prezydentom, 10 premierom, 12 członkom rodzin panujących, 15 ministrom).

Opis oznaki od 1992

Obecnie oznaką Orderu Orła Białego jest krzyż maltański , równoramienny, złocony, o wymiarach 70 x 70 mm, zakończony na rogach ramion kulkami. Ramiona krzyża pokryte są czerwoną emalią z białymi brzegami w złoconym obramowaniu. Między ramionami krzyża umieszczone są pęki złoconych promieni. W środku krzyża biało emaliowany orzeł według wzoru określonego w ustawie z dnia 1 sierpnia 1919 o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, ze złoconymi żyłkami, koroną, dziobem i szponami. Na odwrotnej stronie ramiona krzyża są złocone z biało emaliowanym obramowaniem i wypukłym napisem: ZA OJCZYZNĘ I NARÓD. W środku krzyża na okrągłej biało emaliowanej tarczy w otoku ze złoconych liści dębowych pokrytych zieloną emalią umieszczony jest złocony monogram: RP. Krzyż zawieszony jest na błękitnej wielkiej wstędze szerokości 100 mm i noszony z lewego ramienia na prawy bok.

Oznaką Orderu jest ponadto gwiazda orderowa srebrzona o średnicy 80 mm z ośmiu pęków promieni. Na gwieździe umieszczony jest złocony krzyż Orderu, o wymiarach 50 x 50 mm, lecz bez orła i bez kulek na rogach ramion. Między ramionami krzyża złociste płomyki, na ramionach krzyża złocony napis: ZA OJCZYZNĘ I NARÓD. W środku krzyża na okrągłej, biało emaliowanej tarczy w otoku ze złoconych liści dębowych pokrytych zieloną emalią umieszczony jest złocony monogram "RP".

Pierwszym Kawalerem Orderu Orła Białego po jego restytucji został w roku 1993 Jan Paweł II .

Kapituła Orderu Orła Białego

Na straży honoru Orderu stoi Kapituła Orderu Orła Białego, jej członkowie powoływani są przez prezydenta RP na pięć lat spośród osób, które zostały odznaczone tym Orderem. Kapitułę tworzą: Wielki Mistrz Orderu i pięciu członków Kapituły. Zgodnie z ustawą o orderach i odznaczeniach prezydent RP, z tytułu wyboru na ten urząd, staje się Kawalerem Orderu Orła Białego, Wielkim Mistrzem Orderu i przewodniczy Kapitule. Kapituła wybiera ze swego grona Kanclerza Orderu i Sekretarza Kapituły.

Łańcuch ( kollana ) Orderu Orła Białego pochodzący z czasów panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz miecz orderowy jako klejnoty Rzeczypospolitej przechowuje się w kaplicy Zamku Królewskiego w Warszawie .

Obecnie w skład kapituły wchodzą: Bronisław Komorowski (Prezydent RP), Wiesław Chrzanowski , Bogusław Nizieński , Andrzej Gwiazda i Jan Olszewski .

Problemy ze składem Kapituły w latach 2005-2009

Order prezydenta Lecha Kaczyńskiego wyeksponowany podczas jego pogrzebu w Krakowie.
  • Pod koniec 2005 , po wyborze Lecha Kaczyńskiego , z funkcji kanclerza kapituły ustąpiła prof. Barbara Skarga , która poczuła się urażona jego wypowiedzią, że od prezydenta Kwaśniewskiego najwyższe odznaczenia, co niestety, tyczy się też Orderu Orła Białego, dostają ludzie zasłużeni. Są rzeczywiście zasłużeni – ale dla PRL. Prof. Skarga była deportowana na Syberię w 1944 , skąd powróciła dopiero w 1955 . W odpowiedzi na jej rezygnację, prezydent-elekt Lech Kaczyński stwierdził : Jestem pełen szacunku dla filozoficznego dorobku pani profesor, ale uważam, że niczym nie obraziłem kapituły. Mam po prostu inny stosunek do prawdy. Prawdę wolno mówić, chyba że tu się różnimy z prof. Skargą?
  • W tym kontekście prezydent przywołał odznaczenie wśród 25 odznaczonych przez Aleksandra Kwaśniewskiego Włodzimierza Reczka , który w czasach stalinowskich był posłem na Sejm (1945-1956), przez wiele lat członkiem KC PZPR [3]. Uhonorowanie go tym orderem wzbudziło ogromne kontrowersje. Kapituła Orderu była przeciw, ale według jej członków, została postawiona przed faktem dokonanym. O Włodzimierzu Reczku z całą pewnością można powiedzieć, że tworzył Polskę Ludową , A czymże on się zasłużył dla III RP, że dostał tak wysokie odznaczenie? Tym, że był działaczem sportowym? Zapewniam, że mam inne niż prezydent Aleksander Kwaśniewski wyobrażenie, kto powinien dostać Order Orła Białego, i będę je realizował. – powiedział Prezydent RP . Przypomniał również, że Reczek razem z Józefem Cyrankiewiczem i Lucjanem Motyką doprowadził do wchłonięcia PPS przez PPR w ramach PZPR [4].

Kawalerowie i Damy Orderu Orła Białego (lista niepełna)

Daty postanowień o nadaniu, faktyczne nadania mogą być późniejsze

Odznaczeni w latach 1705-1831 obywatele polscy, poddani Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (kongresowego)

Odznaczeni w latach 1705-1831 cudzoziemcy

Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej

Cudzoziemcy

Żyjący Polacy, Damy oraz Kawalerowie Orderu Orła Białego

Zobacz też

Przypisy

  1. Pierwszy Order Orła Białego nadał August II Mocny hetmanowi Iwanowi Mazepie już 22 października 1703 roku, order został w 1705 ustanowiony pod pozorem odnowienia. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 137.
  2. Статут Императорского и Царского ордена Белого Орла
  3. Prof. Skarga rezygnuje z kapituły Orderu Orła Białego
  4. tamże
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Witryna Prezydent.pl "Kapituły Orderów" Dostęp 14.10.2009
  6. Informacja sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta Macieja Łopińskiego . Mazowiecki przestał być członkiem Kapituły nie na podstawie decyzji prezydenta Lecha Kaczyńskiego ale z mocy prawa.
  7. Geremek nie złoży kolejnych oświadczeń - - Wywiady - Opinie w RMF24
  8. Abp Ignacy Tokarczuk nie jest już członkiem Kapituły Orderu Orła Białego . Prezydent.pl, 5 lutego 2009. [dostęp 2009-10-17].
  9. Wdowa po Zbigniewie Herbercie odmówiła w 1998 przyjęcia orderu z rąk prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego (30 lipca 1998), ponowne wręczenie dokonane zostało przez Lecha Kaczyńskiego 3 maja 2007 - [1]
  10. Order Orła Białego dla Księdza Jerzego Popiełuszki . prezydent.pl, 2009-10-19. [dostęp 19 października 2009].
  11. Ordery dla zapomnianych bohaterów Polski i Węgier / Ordery i odznaczenia / Aktywność / Prezydent RP Lech Kaczyński
  12. Prezydenci Polski i Słowacji odznaczeni orderami obu państw . rp.pl, 2009-02-21. [dostęp 21 lutego 2009].

Bibliografia

  • "Za Ojczyznę i Naród. 300 lat Orderu Orła Białego", ARX REGIA Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie, Warszawa 2005 ()
  • Wanda Bigoszewska "Polskie ordery i odznaczenia", Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989 ()
  • Stefan Oberleitner "Polskie ordery odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990", Wydawnictwo "Kanion", Zielona Góra 1992 ()
  • Zbigniew Puchalski "Dzieje polskich znaków zaszczytnych", Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1998 ()
  • Zbigniew Puchalski, Ireneusz J. Wojciechowski "Ordery i odznaczenia polskie i ich kawalerowie", Krajowa Agencja Wydawnicza RSW "Prasa-Książka-Ruch", Warszawa 1987 ()

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Order Orła Białego":

Wag ...

Nadciśnienie tętnicze ...

1972 ...

Zygmunt III Waza ...

Adam Naruszewicz ...

Ludwik XVIII ...

Aleksandr Suworow ...

Tomasz Wawrzecki Tomasz WawrzeckiTomasz WawrzeckiRolaRolaData urodzenia 7 marca 1759 Data śmierci 5 sierpnia 1816 Rodzina WawrzeccyOdznaczeniaOrder Orła BiałegoOrder Świętego StanisławaTomasz Wawrzecki herbu Rola (ur. 7 marca 1759 ...

Płucnica ...

Stanisław Małachowski ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Order Orła Białego":

11 LISTOPADA (plansza 1) ...

W restauracji (plansza 16) ...

006. Grzyby (plansza 21) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie