Opuncja
Opuntia spp.
Systematyka wg Reveala
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	goździkowce
Rodzina	kaktusowate
Rodzaj	opuncja
Nazwa systematyczna
Opuntia Mill.

Opuncja (Opuntia Mill.) – rodzaj roślin ( sukulentów ) z rodziny kaktusowatych (Cactaceae). Około 250 gatunków występuje w Ameryce Północnej i Południowej : od Kanady po południową Argentynę .

Morfologia

Pokrój

Wykształca zróżnicowane formy: od bardzo drobnych do krzewiastych i drzewiastych .

Łodyga i liście

Pędy są wzniesione lub płożące, częściowo zdrewniałe , podzielone na płaskie człony. Posiadają ciernie w areolach , obok nich występują bardzo drobne i łamliwe tzw. glochidy . Ponadto na młodych pędach znajdują się nietrwałe, wałeczkowate liście właściwe.

Kwiaty

Duże, żółte, pomarańczowe lub czerwone.

Systematyka

Synonimy

Airampoa Fric, Austrocylindropuntia Backeb., Brasiliopuntia (K.Schum.) A.Berger, Cactodendron Bigelow, Cactus Lem., Chaffeyopuntia Fric & Schelle, Clavarioidia Kreuz., Consolea Lem., Corynopuntia F.M.Knuth , Cumulopuntia F.Ritter, Cylindropuntia (Engelm.) F.M.Knuth, Ficindica St.-Lag., Grusonia F.Rchb. ex Britton & Rose, Maihueniopsis Speg., Marenopuntia Backeb, Micropuntia Daston, Miqueliopuntia Fric ex F.Ritter, Nopalea Salm-Dyck, Parviopuntia Soulaire & Marn.-Lap., Phyllarthus Neck. ex M.Gomez, Pseudotephrocactus Fric, Puna Kiesling, Salmiopuntia Fric, Subulatopuntia Fric & Schelle, Tephrocactus Lem., Tunas Lunell, Weberiopuntia Fric.^[1]

Przynależność wielu rodzajów do zbiorczego rodzaju Opuntia jest ciągle dyskutowana i status poszczególnych taksonów ulega zmianie. Po utworzeniu jednego dużego rodzaju, ponownie zaczęto wyłączać z niego poszczególne grupy gatunków. Tak stało się z zaliczonym do opuncji rodzajem Cylindropuntia, który nadal bywa uznawany za podrodzaj opuncji^[1], ale został ponownie wydzielony jako odrębny rodzaj, podobnie jak Consolea, Grusonia i Nopalea^[2]. Z opuncji wydzielane są także rodzaje: Austrocylindropuntia, Brasiliopuntia, Corynopuntia, Micropuntia, Miqueliopuntiai^[3] oraz Tacinga ^[4], wykazująca najmniejsze pokrewieństwo z resztą opuncji.

Pozycja w systemie Reveala

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Caryophyllanae Takht., rząd goździkowce (Caryophyllales Perleb), podrząd Cactineae Bessey in C.K. Adams, rodzina kaktusowate (Cactaceae Juss.), podrodzina Opuntioideae Burnett, plemię Opuntieae DC., rodzaj opuncja (Opuntia Mill.)^[5].

Opuntia microdasys

Opuntia stenopetala

Opuntia littoralis

Opuntia ovata

Pień Opuntia elatior w Ogrodzie Botanicznym we Wrocławiu

Wybrane gatunki

• opuncja białowłosa (Opuntia leucotricha DC.)
• opuncja drobnokolczasta (Opuntia microdasys Pfeiff.)
• opuncja figa indyjska, opuncja figowa (Opuntia ficus-indica)
• opuncja pospolita (Opuntia vulgaris Mill.)

Wykaz gatunków wg Andersona^[6]

Zagrożenia

Część gatunków opuncji została uznana przez IUCN za zagrożone wyginięciem i umieszczona w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych . Dwa gatunki są krytycznie zagrożone (kategoria zagrożenia CR): Opuntia chaffeyi (Meksyk) i Opuntia saxicola (Galapagos). Zagrożeniem dla meksykańskich gatunków jest utrata siedlisk, nadmierny wypas bydła lub zbyt intensywne pozyskiwanie w celach leczniczych (np. Opuntia megarrhiza, kategoria zagrożenia EN).

Zastosowanie

Owoce opuncji Opuntia ficus-indica na targowisku w Meksyku.

• Niektóre gatunki opuncji (m.in. opuncja figowa) są uprawiane dla mięsistych jadalnych owoców . Pędy opuncji są używane na przetwory i na paszę .
• Wiele gatunków opuncji uprawia się w mieszkaniach i szklarniach jako ozdobne rośliny doniczkowe . Uprawiane są w krajach o ciepłym klimacie m.in. jako rośliny żywopłotowe . W warunkach środkowoeuropejskich uprawa okazów zimujących jest rzadko spotykana, ale możliwa. Do hodowli na zewnątrz nadają się w naszych warunkach gatunki: O. humifusa, O. comanchica, O. rhodantha, O. fragilis^[7].

Przypisy