Opatów
Herb Herb Opatowa
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	opatowski
Gmina • rodzaj	Opatów (powiat opatowski) miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1282
Burmistrz	Krystyna Kielisz
Powierzchnia	9,36[1] km²
Ludność (2007) •  liczba •  gęstość	6799[1] 726[1] os./km²
Strefa numeracyjna	+48 15
Kod pocztowy	27-500
Tablice rejestracyjne	TOP
Położenie na mapie Polski Opatów
50°48'18″N 21°25'29″E / 50.805, 21.42472 Na mapach: 50°48'18″N 21°25'29″E / 50.805, 21.42472
TERC ( TERYT )	3263406044
Miasta partnerskie	Modrý Kameň – Słowacja
Urząd miejski Plac Obrońców Pokoju 34 27-500 Opatów
Strona internetowa miasta

Opatów – miasto w woj. świętokrzyskim , w powiecie opatowskim . Jest siedzibą powiatu, jak również miejsko-wiejskiej gminy Opatów . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnobrzeskiego .

Miasto położone jest w Małopolsce , w ziemi sandomierskiej^[2].

Położenie

Opatów położony jest na Wyżynie Sandomierskiej , na wzgórzach o wysokości od 200 do 300 m n.p.m. Nieopodal rozciągają się pasma Jeleniowskie i Iwaniskie Gór Świętokrzyskich . Przez miasto przepływa rzeka Opatówka , rozdzielając je na dwie części i przecinając głęboką, malowniczą doliną. Opatów położony jest na skrzyżowaniu tras nr 9 (E371) Radom – Barwinek (granica państwa) i nr 74 Piotrków Trybunalski – Hrubieszów . W Opatowie początek ma droga wojewódzka nr 757 Opatów – Stopnica .

Historia

Kolegiata pw. św. Marcina

Kolegiata od strony zachodniej

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1189 r., pierwotnie własność książęca. Istnieją przesłanki (m.in. wzmianka w kronice Jana Długosza ), że w Opatowie była pierwsza polska komandoria templariuszy założona za czasów Henryka Sandomierskiego , który uczestniczył w krucjatach do Ziemi Świętej u boku rycerzy-zakonników . Pozostałością klasztoru templariuszy ma być rzekomo kolegiata św. Marcina .

Przyjmuje się, że ok. 1237 r. z nadania książęcego Henryka Brodatego Opatów wraz z kilkunastoma wsiami przeszedł na własność biskupów lubuskich . W 1282 r. biskupi uzyskali od księcia Leszka Czarnego przywilej umożliwiający nadanie wsiom i miastom prawa niemieckiego – dokument ten uznawany jest za akt tożsamy (choć zasadniczo różny od podobnych aktów z tego okresu) z nadaniem dla Opatowa prawa magdeburskiego – była to pierwsza lokacja na terenie grodziska (Żmigrodu), druga lokacja miała miejsce ok. 1328 r. i wiązała się z translacją na przeciwległy brzeg rzeki Opatówki .

Od XV w. do utraty niepodległości Opatów był miejscem sejmików województwa sandomierskiego .

Podczas najazdu Tatarów w 1502 r. został niemal całkowicie zniszczony. W 1514 r. dobra opatowskie kupił kanclerz wielki koronny Krzysztof Szydłowiecki . W tym czasie miasto zostało ufortyfikowane (z tego okresu zachowały się do dziś pozostałości murów miejskich z jedyną zachowaną bramą – Warszawską). Po śmierci Szydłowieckiego miasto było własnością kolejno: Tarnowskich , Ostrogskich , Lubomirskich , Potockich i Karskich i do 1864 r. pozostawało własnością prywatną.

W XVIII w. Opatów stał się przystanią dla wielu Greków, którzy na ziemiach Królestwa Polskiego szukali schronienia przed prześladowaniami tureckimi. Uzyskali oni pozwolenie na zakładanie świątyń i odprawianie nabożeństw w obrządku bizantyjskim. Już w 1778 r. w mieście powstała prawosławna parafia pw. św. Mikołaja, która w 1837 r. została przeniesiona do Radomia .

W okresie powstania styczniowego , miasto było miejscem bitwy pomiędzy oddziałami II korpusu generała Józefa Hauke-Bosaka a Rosjanami. Opatów w czasie powstania styczniowego wielokrotnie przechodził z rąk do rąk. Oddziały gen. Bosaka zdobyły Opatów 25 listopada 1863 r. Poległ wtedy jedynie por. Tyszkiewicz. Zdobyto broń i amunicję. Drugie uderzenie 21 lutego 1864 r. nie było udane. Bitwa opatowska przeszła do historii jako największa, a zarazem ostatnia bitwa powstańcza.

W międzywojniu Opatów odwiedził Jarosław Iwaszkiewicz i opisał go w swoich "Podróżach po Polsce". W wiosce Zochcin dwa kilometry od Opatowa urodził się pisarz Stanisław Czernik , którego imieniem nazwana jest biblioteka powiatowa. W innej pobliskiej wsi, Małoszycach urodził się Witold Gombrowicz , autor " Ferdydurke ". Popiersie pisarza znajduje się na skwerze w środku miasta.

W czasie II wojny światowej Opatów był terenem aktywnej działalności podziemnej. W nocy z 12 na 13 marca 1943 oddział "Jędrusiów" przy współudziale miejscowej partyzantki AK dokonał udanej akcji odbicia 82 więźniów z tutejszego więzienia.

Pamiątka czynów Armii Krajowej

Po wojnie w mieście rozwinął się przemysł przetwórczy – spożywczy i włókienniczy. Wybudowano nowe osiedle mieszkaniowe im. Mikołaja Kopernika, Miejski Dom Kultury. Obecnie miasto straciło na znaczeniu, ale swoje szanse upatruje w rozwoju turystyki.

Zabytki

Opatów – klasztor oo. Bernardynów

W mieście znajduje się wiele obiektów historycznych wpisanych na listę zabytków:

• Kolegiata św. Marcina , świątynia w stylu romańskim pochodząca z II poł. XII w., w 2006 r. obchodząca 800-lecie nadania statusu kolegiaty ; znajduje się w niej szereg unikatowych zabytków, np. odlany z brązu Lament Opatowski , przedstawiający rozpacz 41 mieszkańców Opatowa po śmierci Krzysztofa Szydłowieckiego, obok nagrobka kanclerza znajduje się także nagrobek jego córki, a także płyty nagrobne dwóch jego synów. Ponadto w na ścianach kolegiaty znajdują się malowidła przedstawiające sceny słynnych bitew – odsiecz wiedeńską, Psie Pole i Grunwald. Cenne są również XVIII-wieczne ławki i stalle , a także organy, dzieło sztuki organowej.
• Pozostałości murów miejskich wzniesionych przez kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego z jedyną zachowaną bramą – Warszawską;
• Barokowy klasztor oo. Bernardynów wzniesiony w XIV - XV w. na miejscu osady Żmigród. Wsławił się bohaterską obroną podczas wspomnianego najazdu Tatarów w XVI w. Wewnątrz szczególnie interesujący jest rokokowy ołtarz i odnowione malowidła ścienne.
• Podziemia – system dawnych piwnic kupieckich wydrążonych w lessie pod rynkiem starego miasta (Placem Obrońców Pokoju).
• Dawna synagoga przy ul. Szerokiej, niedaleko rynku (obecnie nie istnieje).
• Dom z podcieniami na Rynku z XVI w., zniszczony w czasie II wojny światowej i odbudowany po wojnie, obecnie urząd miasta ( ratusz )
• Kapliczka św. Jana Nepomucena z przełomu XVIII i XIX w. – drewniana, z krytym gontem namiotowym daszkiem, pod którym znajduje się figura świętego. Odnowiona w latach 90. XX w.

Panorama Opatowa

Panorama Opatowa

Komunikacja

W Opatowie nie ma stacji kolejowej - najbliższa stacja jest w Ostrowcu Świętokrzyskim (17 km). Dobrze rozbudowana jest sieć komunikacji PKS oraz prywatnych busów.

Turystyka

Opatów – plan miasta

Przez Opatów przechodzi niebieski szlak turystyczny z Gołoszyc do wsi Dwikozy .

Opatów jest punktem początkowym szlaków rowerowych:

• czerwonego
• zielonego
• niebieskiego
• żółtego do Sandomierza
• czarnego do Nowej Słupi

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Opatowie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona miasta i gminy Opatów
• Strona starostwa powiatowego w Opatowie

• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
• Opatów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom VII (Netrebka – Perepiat) z 1886 r.