Ojcowski Park Narodowy OPN
Logo parku
Położenie	powiat krakowski , woj. małopolskie
Data utworzenia	14 stycznia 1956
Powierzchnia - leśna - uprawna - wodna	21,46 km² 15,28 km² 4,65 km² 0,13 km²
Pow. ochrony - ścisłej - częściowej - krajobrazu	2,51 km² 14,12 km² 4,83 km²
Powierzchnia otuliny	67,77 km²
Długość szlaków turystycznych	23 km
Odwiedzających rocznie	400 tys.
Siedziba	Ojców
Położenie na mapie Polski Ojcowski Park Narodowy OPN
Mapa parku
Na mapach: 50°12'24″N 19°49'45″E / 50.20667, 19.82917
Commons commons:{{{galeria_commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons
Wikinews n:{{{wikinews}}}|Wiadomości w Wikinews
q:{{{wikiquote}}}|{{{wikiquote}}} w Wikicytatach
Strona internetowa parku

Dolina Prądnika

Maczuga Herkulesa

Brama Krakowska

Ojcowski Park Narodowy, utworzony w 1956 , jest jednym z 23 parków narodowych w Polsce . Znajduje się on w województwie małopolskim , w powiecie krakowskim . Położony jest na obszarze 4 gmin: Skała , Jerzmanowice-Przeginia , Wielka Wieś , Sułoszowa .

Obejmuje część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej – Dolinę Prądnika i Dolinę Sąspowską wraz z przyległymi częściami wierzchowiny jurajskiej. Jest najmniejszym z polskich parków narodowych. Jego symbolem jest nietoperz .

Ważniejsze zabytki i inne obiekty

• Ruiny średniowiecznego Zamku w Ojcowie
• Późnorenesansowy Zamek w Pieskowej Skale
• Kaplica "Na Wodzie"
• Pustelnia bł. Salomei na Grodzisku
• Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego im. prof. Władysława Szafera
• Maczuga Herkulesa

Historia

W XIX w. przyroda OPN ponosiła wielkie straty – wycinano całe drzewostany, rozkopywano jaskinie by wydobyć nagromadzony w nich nawóz, odłamywano skalne nacieki. Równocześnie jednak dokonywano tu pierwszych odkryć archeologicznych, naukowcy opisywali rzadkie gatunki roślin i zwierząt, a piękno Doliny Prądnika przyciągało pierwszych turystów. W prasie pojawiały się głosy o konieczności ochrony tego unikalnego przyrodniczo miejsca, a światli ziemianie i przedsiębiorcy starali się zapobiec dalszej jego dewastacji wykupując jego tereny z rąk prywatnych. Amator-archeolog Jan Zawisza, właściciel Ojcowa rozpoczął wykupy od wrocławskich kupców, którzy bez skrupułów wycinali lasy, kontynuował wykupy następny właściciel Jan Krasiński, założona z inicjatywy Adolfa Dygasińskiego spółka akcyjna wykupiła zamek w Pieskowej Skale, pod koniec XIX w. założono muzeum regionalne w Ojcowie.

Starania o ochronę przyrody Doliny Prądnika miały już miejsce przed drugą wojną światową. Projekt utworzenia rezerwatu przyrody w Dolinie Prądnika i Sąspowskiej powstał pod kierunkiem prof. Władysława Szafera już w 1924. Z jego też inicjatywy opracowano pierwszą monografię przyrodniczą Doliny Prądnika i Doliny Sąspowskiej i zaprojektowano pierwszy rezerwat przyrody, który według jego autorów (prof. Szafer i inż. S. Richter) miał służyć nauce jako teren badań naukowych, a dla turystów przygodnie odwiedzających te strony oraz dla letników (...) stanowić źródło niezapomnianych wrażeń estetycznych.

Do utworzenia rezerwatu przed II wojną światową jednak nie doszło, a plany te zaczęły być realizowane dopiero w 1953. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 14 stycznia 1956 utworzono Ojcowski Park Narodowy. Był szóstym z kolei parkiem narodowym w Polsce. W 1981 r. ustanowiono wokół OPN strefę ochronną, tworzoną przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych . Po korekcie granic w 1997 r. powierzchnia tej strefy wynosi obecnie 6777 ha.

Rzeźba krajobrazu

Wyróżnia się formy dolinne i wierzchowinowe . Do form dolinnych należą jary o głębokości do 100 m, nieduże dolinki krasowe , wąwozy oraz terasy i stożki (usypiskowe bądź napływowe). Na wznoszącej się ponad dolinami wierzchowinie występują ostańce . Największe doliny to Dolina Prądnika i Dolina Sąspowska . Tworzą one krasowe jary o płaskim dnie i stromych, często pionowych lub nawet podciętych zboczach. Ich dnem stale spływają potoki. Do tych dwóch głównych jarów uchodzi wiele mniejszych i przeważnie bezwodnych dolin bocznych. U wylotu dolin bocznych często tworzą się stożki napływowe spychające potok pod przeciwległy brzeg. Obserwujemy to np. u wylotu Wąwozu Korytania, Wąwozu za Krakowską Bramą i innych.

Wynikiem kolejnych etapów rozwoju dolin są występujące na zboczach niektórych dolin terasy, pozostałe po nich fragmenty często tworzą ciekawe formy skalne, jak np. Igła Deotymy czy Brama Krakowska . Terasy te były wygodnym miejscem do wznoszenia budowli obronnych, na terasach właśnie zbudowano zamek w Pieskowej Skale i w Ojcowie.

Jaskinie

Wapienne podłoże sprzyja powstawaniu jaskiń. Od 1992 r. są one katalogowane, opisano ich na terenie parku ponad 400, przypuszcza się, że jest ich ok. 700. Powstały głównie w wyniku krasowego działania wód. Najdłuższe z nich to: Jaskinia Łokietka , Ciemna , Zbójecka, Okopy Wielka Dolna, Sąspowska , Krakowska, Biała i Koziarnia . Dwie pierwsze są udostępnione do turystycznego zwiedzania.

Największe zgrupowanie jaskiń znajduje się w niedostępnym dla turystów Wąwozie Jamki , większość pozostałych znajduje się na lewym zboczu Doliny Prądnika, kilkanaście jaskiń jest w Dolinie Sąspowskiej. Liczne jaskinie umożliwiają występowanie na terenie parku bogatej fauny nietoperzy, które zimują w tych jaskiniach. Jaskinie były wykorzystywane przez człowieka prehistorycznego, którego ślady bytowania znaleziono między innymi w Jaskini Ciemnej.

Flora Ojcowskiego Parku Narodowego

Pomimo znacznych przeobrażeń dokonanych działalnością człowieka przez ostatnie 150 lat przed utworzeniem parku narodowego (wyniszczono zupełnie m. in 36 gatunków roślin), przyroda zachowała tutaj dużą różnorodność. Na bogactwo flory składa się 1000 gatunków roślin naczyniowych, ponad 230 gatunków mchów i wątrobowców , 1200 odmian grzybów i ok. 200 rodzajów porostów . Występują tu 84 gatunki roślin prawnie chronionych, wśród nich m.in: róża alpejska , brzoza ojcowska , kruszczyk błotny i rdzawoczerwony , gnidosz rozesłany , goryczuszka orzęsiona , kosatka kielichowa , listera jajowata , rokitnik zwyczajny , skrzyp olbrzymi , zerwa kulista . Przedstawicielami flory stepowej są wiśnia karłowata , aster gawędka , ostnica Jana . Florę górską reprezentuje jodła , grab , tojad smukły, tojad mołdawski , chaber miękkowłosy, żywiec gruczołowaty . Przetrwały tu gatunki reliktowe z holocenu : ułudka leśna i obrazki plamiste .

Doliczono się ok. 30 zespołów roślinnych . Największą powierzchnię zajmują lasy i zarośla, a wśród nich: grądy dębowo-lipowe , buczyna karpacka , jaworzyna górska, bory sosnowe , lasy mieszane . Wiosną przed rozwojem liści przez drzewa w ich runie masowo zakwitają: przylaszczka pospolita , miodunka ćma , zawilec gajowy i żółty , śledziennica skrętolistna , zdrojówka rutewkowata . Na skałach występują murawy kserotermiczne , a na dnach dolin las łęgowy . Wilgotne skały porośnięte są glonami, wśród których występuje reliktowy gatunek wodolubka (Hydrurus foetidus). Z rzadkich grzybów warto wymienić purchawicę olbrzymią , sromotnika bezwstydnego , soplówkę jodłową i gwiazdosza czteropromiennego .

Fauna Ojcowskiego Parku Narodowego

Liczbę występujących tu gatunków zwierząt szacuje się na 11 tys., opisano do tej pory ok. 6 tys. Bardzo charakterystyczną dla OPN grupą zwierząt i będącą jego symbolem są zamieszkujące jaskinie nietoperze – występuje ich tutaj aż 17 gatunków (w całej Polsce jest 21 gatunków), najczęstszymi są nocek duży i podkowiec mały . Z większych ssaków występują: sarna , zając szarak , dzik europejski , lis rudy , kuna leśna , tchórz zwyczajny , gronostaj , bóbr europejski , borsuk , orzesznica , piżmak . Stwierdzono występowanie 120 gatunków ptaków, w tym 94 lęgowe, m.in. są to: bocian czarny , pluszcz , zimorodek , puszczyk , jastrząb gołębiarz , sowa uszata , dzięcioł czarny , dzięcioł zielony , dzięcioł zielonosiwy , dzikie gołębie; gołąb grzywacz i turkawka , mysikrólik . Na zimę przylatują: czeczotki , jemiołuszki i kwiczoły . Z płazów występują: traszka zwyczajna i grzebieniasta , kumak nizinny , ropucha szara , żaba trawna , rzekotka drzewna i inne. Gady reprezentowane są przez: zaskrońca zwyczajnego , jaszczurkę zwinkę , padalca zwyczajnego , żmiję zygzakowatą , gniewosza plamistego .

Najpospolitszymi gatunkami ryb są żyjące w wodach Sąspówki oraz Prądnika pstrąg potokowy i pstrąg tęczowy . Z rzadkich ślimaków warto wymienić dużego pomrowa błękitnego i wielkiego . Najliczniejsze są owady (opisano ich tu ponad 5 tys. gatunków).

Występuje tu 218 gatunków zwierząt prawnie ochronionych.

Galeria

Zamek w Ojcowie

Zamek w Ojcowie

Ostaniec Biała Ręka

Dolina Prądnika

Zobacz też

• Parki narodowe w Polsce
• Ochrona przyrody w Polsce
• Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
• Dolina Prądnika

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Ojcowskiego Parku Narodowego
• Informator turystyczny - Ojców i Ojcowski Park Narodowy
• Ojcowski Park Narodowy - serwis internetowy
• Interaktywna mapa Ojcowskiego Parku Narodowego ze zdjęciami