Obligacja – papier wartościowy emitowany w serii, w którym
emitent
stwierdza, że jest dłużnikiem
obligatariusza
i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do
akcji
, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność,
dywidenda
czy też uczestnictwo w
walnych zgromadzeniach
. Obligacje reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, co oznacza, iż przyznają identyczne uprawnienia.
Podział ze względu na rodzaj emitenta
Wyróżniamy:
Podział ze względu na okres do wykupu
Okres do wykupu to liczba lat, w których
emitent
zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż emitent wykupi obligację.
Obligacje z okresem wykupu[1]:
- od 1-5 lat – nazywa się obligacjami krótkoterminowymi,
- od 5-12 – nazywa się obligacjami średnioterminowymi,
- powyżej 12 lat – nazywa się obligacjami długoterminowymi,
- obligacje wieczyste zwane konsolami nie są nigdy wykupywane, a ich posiadacz otrzymuje nieskończony strumień odsetek, zwany rentą wieczystą.
Podział ze względu na wartość nominalną i oprocentowanie obligacji
Obligacje można dzielić na kuponowe i zerokuponowe. Obligacje zerokuponowe (zero coupon bonds) są zwykle emitowane z dyskontem, a w terminie zapadalności następuje jednorazowa płatność w wysokości ich wartości nominalnej. Obligacje kuponowe (coupon bonds) wiążą się z okresową płatnością kuponu, którego wysokość jest zwykle zależna od ratingu
emitenta
. Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź zmienne. Zwykle wysokość kuponu obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest w formie "stopa bazowa + x%", np.
WIBOR
+ 0,5%. Możliwe jest także oprocentowanie uzależnione od stopy
inflacji
(takie obligacje emituje polski Skarb Państwa[2]). Innym rodzajem obligacji są obligacje dochodowe, które wypłacają odsetki tylko w przypadku, gdy emitent uzyska zysk (np. z inwestycji, która była finansowana poprzez emisję obligacji).
Podział ze względu na opcje dodatkowe
Wiele emisji obligacji zawiera
klauzulę
, która daje inwestorowi lub emitentowi prawo do podjęcia określonych działań. Ze względu na sposób wykupu wyróżniamy[3]:
- obligacje o jednym terminie wykupu - nie można ich wykupić przed terminem zapadalności
- obligacje o kilku terminach wykupu (multiple dated bonds) - emitent może wykupić obligacje lub obligatariusz zażądać wykupu tylko w kilku wcześniej ustalonych terminach
- obligacje z opcją wykupu (callable bonds) - emitent ma prawo wykupić obligacje przed terminem zapadalności
- obligacje z opcją sprzedaży (putable bonds) - obligatariusz ma prawo zażądać wykupu obligacji przed terminem zapadalności
- obligacje z opcją przedłużenia (extendable bonds) - emitent może przedłużyć stosunek obligacyjny ponad termin wymagalności
-
obligacje zamienne
zwane konwertywami (convertible bond) - emitent, zamiast wykupywać obligacje, może wymienić je na wyemitowane przez siebie
akcje
-
obligacje wymienne
(exchangable bonds) - obligatariusz może wymienić obligacje na inne
papiery wartościowe
posiadane przez emitenta
- obligacje z
warrantem subskrypcyjnym
lub prawem pierwszeństwa - posiadacz obligacji ma prawo nabyć akcje nowej emisji przed innymi inwestorami
- obligacje częściowo opłacone (partly paid) - nabycie obligacji odbywa się w ratach. Część zapłaty następuje w chwili otrzymania obligacji, zaś reszta zapłaty w terminie późniejszym. Inwestor może zrezygnować z opłacania pozostałej wartości obligacji, ale traci w ten sposób zaliczkę.
Podział ze względu na poziom ryzyka inwestycyjnego
Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością kredytową (
rating
):
- sektor instrumentów wolnych od ryzyka
- sektor instrumentów o ocenie ratingowej AAA
- sektor instrumentów o ocenie ratingowej AA
- itd.
Obligacje najbezpieczniejsze, czyli otrzymujące najwyższe ratingi, są emitowane przez organizacje ponadnarodowe i rządy państw. Obligacje posiadające niski rating są określane mianem
obligacji śmieciowych
(junk bonds). Inwestowanie w nie jest ryzykowne, ale może przynieść ponadprzeciętny zysk. Nabywcy obligacji ponoszą oprócz ryzyka kredytowego, które jest spowodowane możliwością niewypłacenia odsetek lub niewykupienia obligacji, także ryzyko stopy procentowej i związane z płynnością. Zmiany stóp procentowych mogą spowodować spadek wartości obligacji, zaś niska płynność obligacji (np. mało znanych przedsiębiorstw) utrudnia ich sprzedaż.[4]
Wycena obligacji[5]
Wartość obligacji przedstawia zdyskontowany strumień płatności jakie ona generuje. W ten sposób można zapisać:
Zaś dla obligacji zerokuponowej wzór wygląda następująco:
gdzie:
PVB - obecna (rozliczeniowa) wartość obligacji (present value of bond)
i - oprocentowanie obligacji w skali roku
FV - wartość nominalna obligacji (face value)
YTM - stopa dochodu w terminie do wykupu (yield to maturity)
N - liczba okresów do wykupu w latach
m - liczba płatności odsetek w ciągu roku
Przypisy
Bibliografia
- Janusz Kudła: Instrumenty finansowe i ich zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo Key Text, 2009, ss. 53-73. .
- Frank J. Fabozzi: Rynki Obligacji, Analiza i Strategie.
Zobacz też
