Norbert Barlicki (ur.
6 czerwca
1880
w
Sieciechowie
k.
Radomia
, zm.
6 sierpnia
1941
[1] w
Auschwitz-Birkenau
) – działacz i przywódca
PPS
, publicysta, prawnik, nauczyciel.
Biografia
Był członkiem
PPS
od 1902, w latach 1904–1905 działał w organizacji PPS w Zagłębiu; potem w organizacjach Warszawy, Łodzi i Wilna.
Podczas rozłamu partii w 1906 opowiedział się po stronie
PPS-Lewica
. Działał w jej strukturach przez kilka następnych lat, do 1914. Aresztowany po raz pierwszy przez carską policję w 1911 pod zarzutem działalności rewolucyjnej został osadzony na Pawiaku. Wobec braku dowodów wypuszczono go na wolność.
W połowie 1915 powrócił do działania w
PPS
(dotychczasowej
PPS-Frakcja Rewolucyjna
).
Zajmował się wówczas problemami wsi, podejmując działania w Związku Chłopskim na rzecz programu niepodległościowego. Z ramienia Związku uczestniczył w Unii Stronnictw Niepodległościowych a następnie Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych przekształconego następnie w
Centralny Komitet Narodowy w Warszawie
.
Przejściowo w 1915 członek władz
PSL w Królestwie Polskim
(uczestniczył w kongresie założycielskim).
Na XIII Zjeździe
PPS
w 1917 wybrany został do Centralnego Komitetu Robotniczego tej partii.
Od maja 1916 do maja 1918 z ramienia
PPS
był radnym Warszawy. Za wystąpienie przeciw narzucaniu
traktatu brzeskiego
i odczytanie deklaracji w sprawie wyborów do Rady Stanu, Barlicki został aresztowany 11 kwietnia 1918 i internowany w
twierdzy modlińskiej
. Zwolniony po siedmiu miesiącach, w pierwszym dniu Niepodległości 11 listopada 1918. Po odzyskaniu niepodległości był wiceministrem spraw wewnętrznych w
rządzie Jędrzeja Moraczewskiego
.
Podczas
wojny polsko-bolszewickiej
był członkiem
Rady Obrony Państwa
, uczestniczył w
rokowaniach pokojowych
w
Mińsku
i
Rydze
(od sierpnia 1920 do marca 1921). Podczas rozmów, w przeciwieństwie do
Leona Wasilewskiego
(drugiego reprezentanta
PPS
w delegacji) opowiedział się przeciwko programowi federacyjnemu
Józefa Piłsudskiego
, a po stronie inkorporacyjnego stanowiska centroprawicy reprezentowanego przez
Jana Dąbskiego
i
Stanisława Grabskiego
.
Od 13 lutego do 20 kwietnia 1926 był ministrem robót publicznych w
rządzie Skrzyńskiego
.
W 1919 został wybrany do Rady Naczelnej PPS, następnie do Centralnego Komitetu Wykonawczego (1926–1931 pełnił funkcję przewodniczącego CKW).
Od 1919 do 1935 był posłem na Sejm, w ramach
Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów
(w okresie 1920–1926 był przewodniczącym klubu ZPPS).
W 1930 pozbawiony mandatu poselskiego, oskarżony w
procesie brzeskim
. Jako czołowy działacz
Centrolewu
został w 1932 skazany na dwa i pół roku więzienia. Wyrok odbywał razem ze
Stanisławem Dubois
w
więzieniu mokotowskim
(od 25 listopada 1933 do 8 maja 1934).
Po rozłamie, w 1928 w wyniku którego powstała
PPS dawna Frakcja Rewolucyjna
, stanął na czele Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Warszawskiego OKR PPS i przewodniczył okręgowi warszawskiemu do 1931, a następnie od 1933 do 1934. W 1935 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Warszawskiego OKR PPS.
Na XXIV Kongresie PPS w 1937 został wybrany do Rady Naczelnej PPS, ale od 1937 nie był wybierany do władz organizacji warszawskiej (Warszawski OKR).
Powodem była "jednolitofrontowa" postawa Barlickiego. W 1936 odpowiadając na inicjatywę
KPP
podjął udaną próbę zorganizowania redakcji „Dziennika Popularnego”. Pierwszy numer pisma ukazał się 16 października 1936. Po utworzeniu zespołu redakcyjnego został jego naczelnym; (zastępcą był
Stanisław Dubois
a współpracownikami:
Wiktor Grosz
,
Julian Hochfeld
,
Wanda Wasilewska
,
Emil Zegadłowicz
). Pismo w dniu 3 marca 1937 zostało zamknięte przez władze administracyjne.
Rysunek przedstawiający Norberta Barlickiego opublikowany w gazecie "Rozwój" z dnia 4 listopada 1931, przy okazji trwającego procesu brzeskiego
W 1937 został wybrany przez Radę Miejską na prezydenta Łodzi, ale nie objął stanowiska z powodu niezatwierdzenia wyboru przez władze państwowe oraz rozwiązanie Rady Miejskiej.
W czasie okupacji hitlerowskiej był jednym z organizatorów lewicowych grup PPS do walki z okupantem będąc w zdecydowanej opozycji do
PPS-WRN
wiążącej się ze
ZWZ
uznawanej przez niego za
sanacyjną
. Nawiązał kontakty z
Centralnym Komitetem Organizacji Niepodległościowych
.
Wraz z
Adamem Kuryłowiczem
, Piotrem Gajewskim i Marianem Kubickim oraz ludowcem Edwardem Wieczorkiem wydaje konspiracyjne pismo "Chłop i Robotnik", jako organ Związku Chłopów i Robotników.
Aresztowany przez
Gestapo
21 kwietnia[2] 1940. Zginął w
niemieckim obozie
koncentracyjnym
Auschwitz-Birkenau
, gdzie do końca uczestniczył w pierwszej organizacji ruchu oporu.
Był współredaktorem "
Robotnika
".
Barlicki jako patron
Imię Norberta Barlickiego noszą:
- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
(do 1939 – im. Prezydenta
Ignacego Mościckiego
);
- Publiczna Szkoła Podstawowa przy ZPO w
Sieciechowie
;
-
plac
w Łodzi;
- Niewielki statek pływający w Krynicy Morskiej (ok. 1962);
- ulice w: Będzinie,
Bielsku-Białej
,Częstochowie, Gliwicach,Gubinie, Iławie, Katowicach, Koszalinie, Krakowie, Kutnie, Nowym Sączu, Opolu, Sokółce, Szczecinie, Świętochłowicach, Świnoujściu, Tomaszowie Mazowieckim, Wałbrzychu, Warszawie, Wrocławiu, Zgierzu. W Gdańsku-Wrzeszczu w 1946 imieniem Barlickiego nazwaną dawną Bahnhofstraße (Dworcową). Władze zmieniły jednak nazwę na Juliana Marchlewskiego. Obecnie Romana Dmowskiego.
Imię Barlickiego nosiły również nieistniejące
Zakłady Przemysłu Wełnianego "NORBELANA"
w Łodzi. Od 1947 do 1948 jego imię nosił również Dzielnicowy Komitet PPS w Państwowych Zakładach Przemysłu Bawełnianego Nr 1 w Łodzi.
Ważniejsze prace
- Proletariat, Warszawa 1947
- Wybór przemówień i artykułów z lat 1918-1939, oprac. J. Tomicki, Warszawa 1964
- Muszą zamilknąć spory na lewicy. Wybór pism, wstęp i wybór J. Tomickiego, Warszawa 1980
Przypisy
- ↑ Małgorzata Smogorzewska: Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny. Tom II E-J. Wyd. I.
Warszawa
:
Wydawnictwo Sejmowe
, 2000. . Data śmierci ustalona według danych zgromadzonych w Internationaler Suchdienst w
Bad Arolsen
, według innych źródeł Barlicki zmarł 27 września.
- ↑ według innych źródeł 3 lipca
Bibliografia
- Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, tom 1, *
- Słownik historii doktryn politycznych, t. 1, Warszawa 1997, s. 150 i n.
- Aleksandra Tymieniecka, Warszawska organizacja PPS 1918-1939, Warszawa 1982
Linki zewnętrzne