Niezwyciężony –
dramat
niemiecko
-
angielski
w reżyserii
Wernera Herzoga
, wyprodukowany przez
Werner Herzog Filmproduktion
oraz Tatfilm Produktion we współpracy z Little Bird, Film Four, Arte i WDR na przełomie lat
2000
i
2001
.
Fabuła
"Niezwyciężony" jest dziełem opartym na prawdziwych wydarzeniach i rozgrywa się w Polsce oraz Niemczech w I poł. XX wieku. Ostatnie filmowe wydarzenia mają miejsce na kilka dni przed dojściem Hitlera do władzy, czyli w roku 1933.
Film opowiada historię żydowskiego siłacza
Zishe Breitbarta
(
Jouko Ahola
), który wraz ze swą rodziną mieszka na
Kresach Wschodnich
. Pewnego dnia - gdy wraz z młodszym bratem przebywa w miejscowej restauracji - zostaje sprowokowany przez grupkę osób i - w wyniku bójki - demoluje część lokalu. Aby zapłacić za szkody udaje się do cyrku, który akurat przebywa w miasteczku. Tam - wygrywa z cyrkowym siłaczem - za co otrzymuje nagrodę. Traf chciał, że podczas jego "występu" w cyrku przebywał współpracownik pewnego niemieckiego iluzjonisty. Dostrzegł on niespotykaną siłę tytułowego bohatera i zaproponował mu pracę w Berlinie. Zishe zgodził się i wyruszył na piechotę w podróż do stolicy Niemiec.
Po dotarciu na miejsce rozpoczął pracę w Pałacu Okultystycznym słynnego Hanussena (w tej roli
Tim Roth
). Nie występował jednak jako polski
Żyd
, ale jako wcielenie siły i potęgi Niemiec - legendarny
Zygfryd
. Tymczasem publiczność w Pałacu Okultystycznym dzieli się na dwie - antagonistyczne grupy: osoby pochodzenia żydowskiego oraz
bohemy
i polityków niemieckich. Gdy do Zishego przybywa jego matka i brat, siłacz zrozumie, że do tej pory nosił maskę, nie był sobą i - podczas występu tego samego wieczora - wyznaje, że jest Żydem i jest z tego powodu dumny. Podczas następnych przedstawień Hanussena dochodzi do ostrych starć między Niemcami a osobami pochodzenia żydowskiego.
Główny bohater zaczyna rozumieć - także pod wpływem częstych wizyt w
synagodze
- że jest nowym
Samsonem
. Zaczynają nawiedzać go wizje; w snach widzi siebie, a potem także swego brata - jak chodzą po wyspie pełnej krabów (metafora nadchodzącego nazizmu, tak jak we wcześniejszym filmie Herzoga "
Nosferatu wampir
" metaforą nazizmu były szczury). Ale Zishe spotyka się w Berlinie także z życzliwością, m.in. ze strony pięknej pianistki Marty Farry (Anna Gourari), dla której organizuje jej wspólny występ z orkiestrą (jest to prezent na pożegnanie). W tym czasie dochodzi także do sporu między Zishem, a prorokiem dojścia
Hitlera
do władzy - Hanussenem. Spór ten znajduje finał w sądzie, gdzie wychodzi na jaw, że Hanussen także jest Żydem. Niestety, w kilka dni później iluzjonista zostaje zamordowany. Gdy tylko siłacz rozpoznaje ciało swego niedawnego antagonisty, opuszcza Berlin i powraca do domu.
Tam przepowiada, co zaobserwował będąc w Berlinie, mianowicie że Polsce i Żydom zagrażają Niemcy – nikt z lokalnej społeczności nie chce go jednak słuchać. Podczas jednej z biesiad Zishe demonstrując swą siłę, kaleczy się i zamiast zdezynfekować ranę, proponuje, by wszyscy napili się za jego zdrowie. W kilka tygodni potem choruje i przechodzi szereg operacji (w tym amputację nogi). Umiera na kilka dni przed dojściem Hitlera do władzy.
Film zamyka wizja Zishego, gdy stojąc na wyspie, otoczony setkami czerwonych skorupiaków, żegna swego, odlatującego brata.
Produkcja
Geneza
Werner Herzog tak oto wypowiadał się na temat genezy tego filmu: "Na historię trafiłem przez kontakt z Gary Bartem (producent Niezwyciężonego), potomkiem prawdziwego siłacza. Miał mnóstwo materiałów po swoim przodku, i dzięki Bogu, mocne nerwy, aby mnie do nich dopuścić. Odkryłem historyczną postać, więc chciałem zrobić o tym film. Wierzę, że jestem dobrym narratorem, i potrafię wyczuć, kiedy dzieje się coś naprawdę specjalnego. Zrobiliśmy kawał dobrej roboty, i myślę, że kiedy [Gary] po raz pierwszy wraz ze swoją rodziną zobaczył film na dużym ekranie, był bardzo zadowolony".
Lokacje
Film kręcono w następujących krajach:
Litwa
,
Łotwa
,
Niemcy
oraz w
USA
i na Wyspie Bożego Narodzenia[1].
Ciekawostki
Reżyser filmu mówił w wywiadach tak: "Wszystko [na planie] było bardzo autentyczne; mnóstwo pracy włożyliśmy w detale – każda osoba, która cokolwiek robiła, robiła to naprawdę należycie (...). Kiedy siłacz w jednej ze scen podnosi 900 funtów, jest to naprawdę 900 funtów. Każde, nawet 6-letnie dziecko oglądając film widzi, że nie jest to żadna zabawa. To rzeczywistość".
Obsada
W filmie wystąpił prawdziwy siłacz, zdobywca tytułu najsilniejszego człowieka świata - Jouko Ahola (oczywiście wcielił się w główną rolę), pianistkę Martę Farrę gra prawdziwa pianistka - Anna Gourari. Jako Mistrz Ceremonii i piosenkarz wystąpił
Max Raabe
, założyciel i
frontman
słynnej grupy Palast Orchester śpiewającej sztandarowe piosenki lat 20. i 30. Jedynymi profesjonalnymi aktorami byli: znany z filmów
Tarantino
Tim Roth
(jako Hanussen)oraz aktor
Larsa von Triera
- Udo Kier (zagrał szefa berlińskiej policji). Jako Rabin wystąpił Herbert Golder, długoletni współpracownik reżysera filmu (Herzog i Golder napiszą później wspólnie scenariusz do filmu "Mój syn, mój syn").
Recenzja
Stephen Holden z
The New York Times
pisał: "Ozdobiony domieszką magicznego realizmu i skąpany w zmysłowej quasi–wagnerowskiej nucie. Niezwyciężony jest doskonały; prawie tak kuszący jak hanussenowskie sztuczki z dymem i lustrami". Steven Rea z Philadelphia Inquierer dodawał natomiast: "Niezwyciężony – prosty, ale prowokujący; przypowieść o uciskanych i prześladowcach, ofiarności i fanatyzmie". Mark Palermo pisał, że "Niezwyciężony traktuje całą historię jako mit i stara się nie być dokumentem; treść jednak przenika realnym tragizmem". Hazel-Dawn Dumpert z niezwykle opiniotwórczego LA Weekly zauważył że "Niezwyciężony jest po prostu wspaniałym filmem". Pod ogromnym wrażeniem dzieła był jeden z najważniejszych amerykańskich krytyków
Roger Ebert
, nazywając film arcydziełem[2].
Przypisy
- ↑ Dane za: oficjalna strona internetowa Wernera Herzoga
- ↑ materiały prasowe filmu
