Nirwana – (dosłownie zgaśnięcie, zdmuchnięcie) (
skt
nirvāṇa निर्वाण;
pali
nibbāna निब्बान;
chiń.
niepan 涅槃;
kor.
yǒlban ( );
jap.
nehan ( );
wiet.
niết-bàn;
tyb.
mya.ngan.las.'das.pa; myan.'das. Chiń. ji ( ); kor. chǒk ( ); jap. jaku ( ); wiet. tich. Chiń. jimie ( ); kor. chǒkmyǒl ( ); jap. jakumetsu ( ); wiet. tich diêt. Chiń. miedu ( ); kor. myǒldo ( ); jap. metsudo ( ); wiet. diêt dô. Chiń. yuanguo ( ); kor. wǒnkwa ( ); jap. enga ( ): wiet. viên qua.) – termin używany w
religiach dharmicznych
na określenie bardzo zaawansowanego poziomu urzeczywistnienia.
Buddyzm
W
buddyzmie
nirwana to nieuwarunkowany stan (
skt
asamskṛta dharma) wyzwolenia od cyklu narodzin i śmierci, czyli
samsary
. Nirwana jako słowo składa się z przedrostka ni[r]- (ni, nis, nih) oznaczającego "na zewnątrz, z dala od, bez" i rdzenia vâ[na] (
pali
vâti), który można przetłumaczyć jako "powiew" [1]. Osoba, która osiągnęła stan nirwany ma być wyzwolona od cierpienia i przyczyn
cierpienia
(patrz
Cztery szlachetne prawdy
), ponieważ usunęła
niewiedzę
, która jest źródłem
cierpienia
tak, że nie powstają
splamienia
i odpowiadająca im
karma
, a po jej śmierci nie dochodzi do kolejnego wcielenia (patrz
dwanaście ogniw współzależnego powstawania
). W buddyzmie pojęcie nirwany ma różne znaczenia i można je odnieść do nauk nieistniejących już szkół
hinajany
, gdzie osiąga się stan
śrawaki
, oraz do nauk
mahajany
, gdzie opisuje się stan
buddy
jako
trzy ciała Buddy
.
Pojęcie nirwany w naukach buddyjskich szkół
hinajany
odnosi się do rzeczywistości zrealizowania "pustości" (
Siunjata
) tożsamości "
ja
". Zrealizowanie tego rodzaju "pustości" umożliwia przekroczenie
splamień
umysłu, tj. osiagniecia stanu
śrawaki
, który zdolny jest do wyzwolenia samego siebie. Pomimo ze obecnie szkoły hinajany nie istnieją, wielu mistrzów buddyjskich opowiada się, że są podobne do nauk ówczesnej tradycji
theravady
.
Pojęcie nirwany w buddyjskich naukach
mahajany
można rozpatrywać zgodnie z poglądem
madhjamaki
, najwyższej doktryny o
Siunjacie
w
buddyzmie
oraz z poglądem o
naturze buddy
.
Nauki madhjamaki opisują, że wszystko jest współzależnie przejawiające się i dotyczy to zarówno przejawień nirwany i
samsary
. Na poziomie konwencjonalnego rozumienia, wszystkie zjawiska tworzą się i zanikają pod wpływem odpowiednich dla nich przyczyn i warunków, ale ostatecznie wg analizy jednak nie można w tych zjawiskach odnaleźć ich inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji. Zjawiska jednak wydają się tak pojawiać i zanikać, nie ma dlatego również totalnej pustości, jako nicości. Nie istnieje więc
nihilizm
(że nic nie przejawia się i nie podlega się dlatego żadnym konsekwencjom swoich czynów) oraz
eternalizm
(że wszystko istnieje, tak jak się wydaje tylko przejawiać, niby z góry ustalone, realne w sposób inherentny i niezmienny oraz nie ma możliwości dlatego osiągnięcia "
transcendencji
np. wyobrażenie doskonałości jako nieosiągalnego absolutu, boskości, nirwany). Madhjamaka jest więc to „Środkowa Ścieżka” przybliżająca ku bezpośredniemu rozpoznaniu natury rzeczywistości przez wyeliminowanie wszystkich niewłaściwych „skrajnych” poglądów, kierując się głównie analitycznym wnioskowaniem. Nauki o „naturze buddy” pomagają za to opisać naturę rzeczywistości taką jaką powinna ona być, jako tathagatagarbha bądź sugatagarbha, choć należy to doświadczyć bezpośrednio „poza słowami” przez praktykę (tak jak zaleca madhjamaka).
Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye
, badacz współczesnego
buddyzmu tybetańskiego
, podsumowuje to, że "to co nazwane jest "
samsarą
" i "nirwaną" jest jedynie z perspektywy zjawisk wydających się (tylko) przejawiać (patrz pogląd madhjamaki). Inherentna, wrodzona natura ich obu to
Przejrzyste Światło
wolne od (konceptualnych) wytworów, które powiada się, że jest
naturą buddy
(
wylie
. bde bar gshegs pa'i snying po,
sanskryt
. sugatagarbha)"[2].
Błędem jest uważanie nirwany – stanu
Tathagaty
po śmierci – za unicestwienie. Wiążą się z tym następujące terminy: upadhiśesza (skt. upadhiśeṣa), nirupadhiśesza i parinirwana:
- upadhiśesza nirwana (zwana także sopadhiśesza nirwana;
pali
savupadisesa nibbana): jest całkowitym przerwaniem niewiedzy i namiętności, tzw.
splamień
, chociaż jest kontynuacja lecz bez oddziaływania owych splamień. Doskonałym przykładem jest tu
Śakjamuni
po swoim oświeceniu tak jak to opisywały szkoły hinajany.
- nirupadhiśesza nirwana (parinirwana); pali anupadisesa-nibbana; jest stanem Doskonałego Oświecenia, gdzie przekroczone są
skandhy
,
splamienia
, ale i również wszystkie bardziej subtelne (wg nauk mahajany) zaciemnienia
niewiedzy
. Mahajana podkreśla, że zanim zrealizuje się stan Buddy, określany jako
trzy ciała Buddy
, udoskonala się stan
bodhisattwy
dla pożytku czujących istot kolejno na dziesięciu jego stopniach (
sanskryt
bhumi).
Nirupadhiśesza nirwana lub parinirwana (ten drugi termin jest czasem używany tylko dla określenia odejścia mnicha, podczas gdy Mahaparinirwana to synonim odejścia Buddy Śakjamuniego) nigdy nie były uważane przez wczesne szkoły buddyjskie za NIC, lecz za asamskṛta
dharma
– dharmę nieuwarunkowaną, pewien rodzaj
noumenalnej
, nieuwarunkowanej rzeczywistości za całą grą
fenomenów
. Jest niewyrażalna; nie jest to bhawa (skt. bhāva – istnienie), gdyż jako asamskṛta nie jest podległa narodzinom, schyłkowi czy śmierci, jak inne empiryczne rzeczy. Nie jest również abhawą (nieistnieniem), ani nie jest po prostu całkowitym unicestwieniem, mimo obrazowania nirwany przykładem zdmuchnięcia świecy czy wygaśnięcia lampy. Później często używano terminu asamskṛta jako synonimu nirwany, a terminu samskṛta (uwarunkowane) – jako synonimu
samsary
.
Synonimy nirwany
Buddyzm zawsze utrzymywał, że chociaż stan nirwany jest niewyrażalny słowami, to jest rzeczywisty. Zwykle określa się go terminami negatywnymi (np.
Sutra Serca
), ale znajdujemy również i określenia pozytywne: rzeczywistość poza wszystkimi cierpieniami i zmianami, trwałe, spokojne, niezepsute, nieskażone, itp. Nirwana jest wyspą, schronieniem, ucieczką i celem.
- tanhakkhaya – Ustanie pragnień
- virāga – Nieobecność pragnień
- nirodha – Ustanie
- śiva – Pomyślne, Dobre
- khema – Bezpieczeństwo
- śuddhi – Czystość
-
dipa
– Wyspa
- sarana – Schronienie
- tāna – Ochrona
- pāra – Przeciwległy brzeg, Druga strona
- śanti – Spokój, Uspokojenie
Bibliografia
- Red. Stephan Schuhmacher i Gert Woerner. The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion. Shambala. Boston, 1989
- Heinrich Dumoulin. Zen Buddhism: A History. India and China. Macmillan Publishing Company. Nowy Jork, 1990.
- Paul L. Swanson. Foundations of T'ien-t'ai Philosophy. Asian Humanities Press. [Brak miejsca wydania], 1989
- David Snellgrove. Indo-Tibetan Buddhism. Shambala. Boston, 1987. (tom I); (tom 2)
- Paul Williams. Mahayana Buddhism. The Doctrinal Foundations. Routledge. Londyn i Nowy Jork, 1989.
- Sangharakshita. A Survey of Buddhism. Tharpa Publications. Londyn, 1987.
- Joanna Macy. Mutual Casuality in Buddhism and General Systems Theory. The Dharma of Natural Systems. State University of New York Press. Albany, 1991
Hinduizm
Wybrane
tradycje
i
guru
hinduistyczni (historyczni i współcześni) stosują to określenie. Uważa się je[3] za zapożyczone z filozofii buddyjskiej i jako odmienne od znaczeń
moksza
,
mukti
,
kaiwalja
.
Jest autorem
hymnów
:
- Sześć strof o nirwanie
- Bukiet nirwany
Autorka polskiego ich tłumaczenia [4], definiuje nirwanę u Śankary, jako pogrążenie się w stanie
Brahmana
.
Śaiwasiddhanta
Nirwanadiksza to końcowa inicjacja , prowadząca do osiągnięcia uwolnienia, w systemie
śaiwasiddhanty
[5]
W tej
gicie
występuje jednokrotnie (2.72) złożenie
brahmanirwana
.
Współcześni guru hinduistyczni
Spotyka się użycie tego terminu w objaśnieniach współczesnych przewodników duchowych z kręgu
jogi
, jako dobrze znanego zachodnim turystom.
Przypisy
- ↑
http://www.akshin.net/philosophy/budphilnirvana.htm
- ↑ Jamgön Kongtrul Lodrö Tayé: "THE TREASURY OF KNOWLEDGE, Book Eight, Part Four: Esoteric Instructions, A Detailed Presentation of the Process of Meditation in Vajrayana", strona 211, Snow Lion Publications, ISBN: 1559392843
- ↑
Georg Feuerstein
: Joga - Encyklopedia. Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004. .
- ↑ Hymny Siankary. Anna Rucińska (tłum.). Wyd. 1. Kraków:
Wydawnictwo Miniatura
, 2006, s. 189. .
- ↑ Śaiwasiddhanta Paśupatowie. W: Gavin Flood: Hinduizm. Wprowadzenie. Małgorzata Ruchel(tłum.). Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 172, seria: Ex Oriente. .