Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Niedźwiedź brunatny

Niedźwiedź brunatny

Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych . Sierść niedźwiedzia brunatnego jest, jak sama nazwa wskazuje, ciemnobrązowa, choć niektóre jego podgatunki mogą mieć futro jaśniejsze. Niedźwiedź jest potężnie umięśniony i bardzo silny. W pozycji wyprostowanej mierzy - w zależności od płci - od 1,8 m do 3 m. Waga poszczególnych osobników waha się od 200 do 800 kg. Niedźwiedzica wydaje na świat co dwa lata dwoje-troje niedźwiadków. Ciąża trwa około 8 miesięcy. Poród następuje zwykle między grudniem a lutym. Niedźwiedź żyje średnio 20-25 lat. W niewoli jednak może osiągnąć wiek 40 lat. Jest wszystkożerny: żywi się nasionami , grzybami , dżdżownicami , ślimakami , jajami ptaków, chętnie zjada miód , poluje także na zwierzynę leśną, łowi też ryby . Żyje w puszczach, w tajdze, w zalesionych rejonach górzystych. Zamieszkuje północną Europę i Azję. Obecnie żyje na świecie około 200 tysięcy niedźwiedzi brunatnych.

Spis treści

Występowanie

Zamieszkiwał pierwotnie całą Europę , obecnie w południowo-zachodniej Europie wytępiony[3]. Występuje w lasach górskich, w Eurazji i Ameryce Północnej , aż do północnego Meksyku . W Polsce występuje w Tatrach i Beskidach , głównie Bieszczadach i Beskidzie Niskim . Największym skupiskiem w Europie jest Rumunia , gdzie żyje około 5500 niedźwiedzi.

Dieta

Żywi się łososiami , dużymi ssakami , jak łosie i jelenie , czasem gryzoniami , sporadycznie trawą, ptasimi jajami, nasionami , owocami , grzybami , dżdżownicami , ślimakami , chętnie zjada miód . Z braku produktów naturalnych może wyrządzać znaczne szkody wśród bydła i zwierzyny leśnej. Na człowieka napada tylko drażniony lub zachęcony, np. przez karmienie.

Legowiska

Na zimę przygotowuje sobie legowisko zwane gawrą i zapada w sen zimowy , z którego od czasu do czasu może się budzić. Żyje samotnie, tylko w okresie godowym w parach. W zimie samica rodzi zwykle 2–3 młodych, którymi opiekuje się aż do następnego miotu . Samica z młodymi bywa szczególnie niebezpieczna.

Ochrona

Niedźwiedź brunatny jest chroniony na obszarze całej Polski.

Życie w niewoli

Niedźwiedź oswaja się łatwo, aczkolwiek nawet obłaskawiony bywa niebezpieczny nawet dla swoich opiekunów. W XVI- i XVII-wiecznej Rzeczpospolitej organizowano szkoły dla niedźwiedzi takie jak na przykład Akademia Smorgońska . Szkolono je w celu zapewnienia rozrywki tłumom podczas różnorakich festynów. Według prof. Jana Korwina Kochanowskiego ostatniego niedźwiedzia w Polsce centralnej zabito pod koniec XVII w. w lasach Bedońskich . Obecnie w niewoli w Polsce przebywa 35 niedźwiedzi brunatnych[].

Wygląd

Dane liczbowe niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos arctos):

  • Długość tułowia z głową: samiec 160–280 cm, samica 150–210 cm
  • Ogon: 5–21 cm
  • Wysokość: 90-140 cm
  • Masa ciała: samce 250–500 kg (niekiedy 700 kg), samice 180–300 kg
  • Ciąża: ok. 8 miesięcy (co dwa lata)
  • Miot: 1–3 niedźwiadków, o długości ok. 25 cm
  • Czas uzależnienia od matki: 18 miesięcy. Pierwsze tygodnie po narodzinach młode spędzają wtulone w nogi matki tak, że nawet nie dotykają podłoża.
  • Pożywienie: wszystkożerny – miód , łososie , padlina , duże ssaki jak łosie i jelenie , czasem gryzonie , sporadycznie trawa, grzyby , ptasie jaja
  • Długość życia: do 30 lat w stanie dzikim, do 50 lat w niewoli[4]

Podgatunki

Wyróżniono kilkanaście podgatunków niedźwiedzia brunatnego[5]:

Etymologia

samiec

Nazwa niedźwiedź, pierwotna forma prasłowiańska *medvēdis, a następnie *medъvědь[20] (por. rosyjskie медведь/miedwied, chorwackie medvjed, czeskie medvěd , słowackie i słoweńskie medved, białoruskie мядзьведзь, górnoserbskie/łużyckie mjedwjedź, dolnoserbskie/łużyckie mjadwjeź , serbskie медвед, kaszubskie miedzwiédz, staropolskie miedźwiedź, słowiańskie zapożyczenie w węgierskim medve i dla odmiany ukraińskie ведмідь[21]) oznacza zwierzę odżywiające się miodem (*medv-ĕdъ, czyli jedzący miód; *medh-u-s→ *medъ "miód"; *ēd- →*ěsti "jeść"). Nazwa ta była eufemizmem starszej nazwy praindoeuropejskiej, w formie *rktos (*r̥k'þos[22]) (od której bezpośrednio pochodzi greckie árktos/άρκτος "niedźwiedź", forma astronomiczna Arktos "gwiazdozbiór Wielka Niedźwiedzica", oraz nazwa kontynentu " Arktyka ", a być może również celtyckie imię Artur ; oraz łacińskie ursus "niedźwiedź", imię własne Ursus lub pochodne od przymiotnika ursinus: imię Ursyn , od którego utworzono nazwę dzielnicy warszawskiej Ursynów , czy też imię żeńskie Urszula , etymologicznie oznaczające małą niedźwiedzicę[23], wreszcie staroindyjskie r̥kṣa i hetyckie hartagga, oznaczające niebezpiecznego drapieżnika[24]). W zastąpieniu pierwotnej nazwy określeniem "jedzący miód" można widzieć przejaw tabu językowego (tabuizacja[25]) zastosowanego w językach ludów północnej Europy (nie tylko Słowian, bo niemieckie Bär czy angielskie bear o znaczeniu "bury", "szary", i pochodzące od tego samego rdzenia duńskie i norweskie bjørn, oraz szwedzkie i islandzkie björn[26], litewskie lokys "kudłaty" lub "liżący"), dla których to zwierzę było groźne. Z tego powodu unikano jego wymawiania, aż w końcu o starej nazwie zapomniano. Ciekawostką jest wtórna tabuizacja wyrazu "niedźwiedź" (kiedy zaczęła funkcjonować jako nazwa właściwa i przez to niebezpieczna), jako zamienników zaczęto używać nowych wyrazów typu miś, mieszko, kosmacz, kudłacz, bartnik, mrówczarz[27] i stąd prawdopodobnie brak odpowiedników "niedźwiedź" w językach bułgarskim czy macedońskim , gdzie na określenie tego drapieżnika używa się nazwy: мечка. Podobne zjawisko występuje w gwarze góralskiej, gdzie jeszcze dziś starsi bacowie , a niegdyś także kłusownicy określali niedźwiedzia nazwą on (gw. uón, ó w gwarze podhalańskiej wymawia się inaczej niż u), co podkreślało pewien szacunek i strach przed tym zwierzęciem.

Wracając do polskiej nazwy, to drogę *medъvědь→ miedźwiedź→ niedźwiedź należy tłumaczyć tym, iż, w języku polskim obie spółgłoski d uległy zmiękczeniu, a początkowe m' (ze znakiem miękkości spółgłoski ), wymawiane w niektórych rejonach Polski jak m'n' (patrz dialektalne kurpiowskie /mniasto/ zamiast miasto), zredukowało się w końcu do samego n'[28], lub też zamiana nagłosowego mie- w nie- mogła być spowodowana gwarowymi czynnikami fonetycznymi, jako przejaw hiperpoprawności (porównaj miemy-niemy, Miemcy-Niemcy), ale być może utrata pierwotnego związku pomiędzy słowami miedźwiedź i miód spowodowała wyrównanie do form słowotwórczych z zaprzeczeniem nie-[29]

Ciekawostka

Niedźwiedzie badał Charlie Russell mieszkając z nimi na Kamczatce przez blisko 10 lat. Uratował on kilka niedźwiedzi przed śmiercią, wykupując je z niewoli, został ich zastępczą matką, wychowywał je i pokazał, że niedźwiedź nie jest z natury wrogo nastawiony do człowieka. BBC stworzyło o nim film "Bear Man of Kamchatka".

Przypisy

  1. Ursus arctos w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Ursus arctos . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. podjęta została próba reintrodukcji w Pirenejach
  4. Góry. Warszawa: Delta, 1997, s. 58. . 
  5. Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Ursus arctos. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. ( ang. ) [dostęp 30 sierpnia 2009]
  6. Linnaeus, 1758
  7. Merriam, 1896
  8. Horsfield, 1826
  9. Gray , 1867
  10. 10,0 10,1 10,2 Merriam, 1896
  11. Blyth , 1854
  12. Merriam, 1914
  13. Hemprich & Ehrenberg , 1828
  14. Middendorff , 1851
  15. Merriam, 1896
  16. F. G. Cuvier, 1824
  17. Schinz, 1844
  18. Merriam, 1902
  19. Ord, 1815
  20. Katarzyna Staniewska, Zakazane słowo (wersja elektroniczna) , artykuł pochodzi z "Wiedzy i Życia" nr 1/2000
  21. porównaj nieregularne zmiany wyrazów: polskie pokrzywa (*pokriva) a rosyjskie крапива, ukraińskie кропива, czy czeskie kopřiva; czy tez dialektalne rosyjskie/ukraińskie маримух, choć oficjalnie мухомор, polskie muchomor
  22. Zbigniew Gołąb , O pochodzeniu Słowian w Świetle faktów językowych, s.184
  23. Joanna Przyklenk, Etymologia wyrazu niedźwiedź na Poradnia Językowa Uniwersytetu Śląskiego
  24. Zbigniew Gołąb, O pochodzeniu Słowian w Świetle faktów językowych, s.184
  25. np. w polskich przysłowiach: Nie wywołuj wilka z lasu, albo O wilku mowa, a wilk tuż dziś już traktowanego z przymrużeniem oka
  26. *berō, *bernjō [w:] Grzegorz Jagodziński, Nieindoeuropejskie słownictwo w germańskim
  27. Katarzyna Wyrwas, Etymologia wyrazu niedźwiedź na Poradnia Językowa Uniwersytetu Śląskiego
  28. Katarzyna Staniewska, Zakazane słowo (wersja elektroniczna)
  29. Joanna Przyklenk, Etymologia wyrazu niedźwiedź j.w.

Zobacz też

, fauna Polski .


Inne hasła zawierające informacje o "Niedźwiedź brunatny":

Gatunek chroniony wypadkach najczęściej na potrzeby nauki lub ze względu na stwarzane niebezpieczeństwo (np. Niedźwiedź brunatny grasujący po osiedlu), minister może udzielić zezwolenia na pozyskanie lub ...

Kania czarna ...

Lista Przebojów Programu Trzeciego ...

Rawicz (herb szlachecki) ...

Kamczatka ...

1142 ...

Kopalnia odkrywkowa ...

Pojezierze Kaszubskie ...

Plejstocen ...

Olsztyn ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Niedźwiedź brunatny":

202. Historia geologiczna i budowa Polski. Rozmieszczenie zasobów mineralnych (plansza 11) ...

Mangan i jego związki (plansza 17) ...

042. Himalaje (plansza 14) ssaki: archar, nachur. Do ssaków drapieżnych tutaj występujących zaliczamy: pantera śnieżna (irbis), Niedźwiedź brunatny. Z ptaków występują: dzioborożce, papugi, bażanty, kur Bankiwa, gołąb skalny, ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie