Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Jan Niecisław Baudouin de Courtenay

Jan Niecisław Baudouin de Courtenay

Młody Jan Baudouin de Courtenay
Grób Jana Baudouin de Courtenay na warszawskim Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym

Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay (ur. 13 marca 1845 w Radzyminie , zm. 3 listopada 1929 w Warszawie ) – polski językoznawca , uznawany za jednego z najwybitniejszych w historii dyscypliny. W latach 70.80. XIX wieku twórca szkoły kazańskiej w językoznawstwie . Wprowadził termin fonem w znaczeniu zbliżonym do współczesnego. Publicysta społeczny. Propagował także esperanto .

Spis treści

Biografia

Pochodził z francuskiego rodu arystokratycznego , którego protoplastą był Piotr – najmłodszy z synów króla Ludwika VI Grubego . Jeden z jego przodków przybył do Polski i został pułkownikiem gwardii cudzoziemskiej na dworze Augusta II Mocnego . Ojciec, Aleksander, był geometrą w Radzyminie.

W latach 18621866 Baudouin de Courtenay studiował w warszawskiej Szkole Głównej , uzyskując stopień magistra nauk historyczno-filologicznych. W latach 18661868 jako stypendysta rosyjskiego ministerstwa oświaty pogłębiał studia za granicą w Pradze , Jenie i Berlinie . W 1870 w Lipsku pracą O języku staropolskim sprzed wieku XIV obronił doktorat z filologii .

W 1875 został profesorem Uniwersytetu Kazańskiego , a pomiędzy 1883 i 1893 w Dorpacie . W latach 18931900 był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego . Kontraktu nie przedłużono mu w wyniku nacisku władz austriackich i węgierskich, które uznały, że w swoich pracach propaguje panslawizm , stanowiący potencjalne zagrożenie dla monarchii cesarsko-królewskiej[1]. Następnie do 1918 wykładał na Uniwersytecie Petersburskim . W 1915 trzy miesiące spędził w carskim więzieniu za opublikowanie broszury pt. Nacijonalnyj i tierritorialnyj priznak w awtonomii (Национальный и терpиториальный признак в автономии). Od 1918 był profesorem językoznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim . Był członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie.

Poglądy polityczne

Według Normana Daviesa , Baudouin de Courtenay był jednym z najbardziej nietuzinkowych polskich myślicieli na przełomie XIX i XX wieku. Davies pisze: Był pacyfistą, zwolennikiem walki o ochronę środowiska, feministą, bojownikiem o postęp w dziedzinie edukacji i wolnomyślicielem, występował także przeciwko większości konwencji społecznych i umysłowych, jakie panowały w jego czasach[2].

Jako badacz dialektów słowiańskich używanych przez Ślązaków , Serbów i Słoweńców , uważał że nacjonalizm stanowi zagrożenie dla tożsamości kulturalnej jednostek w równym stopniu, co mocarstwa imperialne. Z tego powodu był krytykowany przez polskich narodowców. Wygłaszając mowę inauguracyjną po objęciu profesury honoris causa na Uniwersytecie Warszawskim w 1918 roku zasłynął twierdzeniem, że Polska została wskrzeszona z martwych nie po to, aby powiększyć liczbę „imperialistycznych państw-hien”[].

Baudouin de Courtenay opowiadał się za wprowadzeniem do wszystkich szkół żydowskich na terenie II Rzeczypospolitej nauki polskiego, a do wszystkich szkół polskich – nauki jidysz .

W 1922 jego kandydaturę na prezydenta RP zgłosiły mniejszości narodowe (bez jego wiedzy); w Zgromadzeniu Narodowym oddano na niego w I turze 103 głosy, w II 10, a w III 5 poparła go zatem aż jedna piąta posłów i senatorów.

Osiągnięcia w językoznawstwie

Rozgraniczył pojęcia statyki i dynamiki języka, gdzie pierwsza bada prawa jego równowagi, a druga jego historyczne przemiany.

Rozróżnił jako pierwszy pomiędzy językiem – abstrakcyjnym zbiorem elementów, a mówieniem – realizacją owego systemu przez poszczególne jednostki.

Wspólnie z uczniem i najbliższym współpracownikiem, Mikołajem Kruszewskim , wysunął tezę, że język jest spójnym systemem złożonym z szeregu pomniejszych składników. Przedstawili także jako pierwsi pojęcie fonemu .

W późniejszych pracach Baudouin de Courtenay rozwinął badania nad fonemem, identyfikując go jako składową jeszcze mniejszych elementów – sumę reprezentacji artykulacyjno - fizjologicznych (kinema) i odpowiednich dla nich reprezentacji akustycznych (akusma).

Napisał wiele prac naukowych po polsku , rosyjsku , czesku , słoweńsku , włosku , francusku i niemiecku .

Rodzina

Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą jego żoną była luteranka Cezaria z Pryfków (1841–1878), która została pochowana na cmentarzu ewangelicko–augsburskim w Warszawie. Jan Baudouin de Courtenay zostawił jej piękny nekrolog: „Anioł miłości, dobroci i przebaczenia, jedynie śmiercią swoją zasmuciła kochające ją serca.”

Drugą żoną profesora była Romualda z Bagnickich (1857–1935) historyk i specjalistka spraw polsko-rosyjskich. Z tego małżeństwa urodziło się pięcioro dzieci, w tym syn Świętosław, prawnik i dyplomata, oraz córka Cezaria Baudouin de Courtenay (1885–1967) profesor etnografii Uniwersytetu Warszawskiego, po II wojnie światowej rektor Polskiego Uniwersytetu w Londynie . Jej drugim mężem był Stefan Ehrenkreutz , profesor prawa, senator Rzeczypospolitej i ostatni rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

W roku 1927 Jan Baudouin de Courtenay ogłosił swoje wystąpienie z Kościoła rzymskokatolickiego, bez przystąpienia do żadnego innego. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko–reformowanym w Warszawie.

Wybrane publikacje

  • Einige Fälle der Wirkung der Analogie in der polnischen Deklination (1868)
  • O driewniepolskom jazykie do XIV stoletija (1870)
  • Opyt fonietiki rieźjanskich goworow (1875)
  • O ogólnych przyczynach zmian językowych (1891)
  • Próba teorii alternacji fonetycznych (1894)
  • Kaszubskij "jazyk", kaszubskij narod i "kaszubskij wopros" (1897)
  • Szkice językoznawcze (1904)
  • Zarys historii językoznawstwa, czyli lingiwstyki (glottologii) (1909)
  • Charakterystyka psychologiczna języka polskiego (1915)
  • Zarys historii języka polskiego (1922)
  • Spostrzeżenia nad językiem dziecka (1974)

dostępne w:

  • Dzieła wybrane, t. I-VI, Warszawa 1974-1990 PWN (Komitet Redakcyjny pod przewodnictwem W. Doroszewskiego)
    • Tom I: Szkice językoznawcze (reprodukcja wydania z 1904 r.)
    • Tom II: O drevnepol'skom jazyke do XIV stoletija (reprodukcja wydania z 1870 r.)
    • Tom III: Pisma dialektologiczne
    • Tom IV: Językoznawstwo ogólne i indoeuropejskie
    • Tom V:Pisma polonistyczne, Pisma slawistyczne
    • Tom VI: Pisma publicystyczne (m.in.: Jeden z objawów moralności oportunistyczno-prawomyślnej; Kwestia polska w Rosji; Państwowość polska a Żydzi w Polsce; Antysemityzm a nauka uniwersytecka w Polsce; Wyznaniowo nieprzyzwoite części ciała; Kwestia żydowska w państwie polskim).

Przypisy

  1. Kazimierz Nitsch Jan Baudouin de Courtenay w: PSB t. I s. 362 Kraków 1935
  2. Norman Davies , Boże igrzysko , t. II, Znak, Kraków, 1992, str. 87–88

Bibliografia

  • Jan Baudouin de Courtenay, Dzieła wybrane, t. I-VI:, Warszawa 1974-1990
    • Bibliografia prac J. Baudouin de Courtenay (oprac. M. Jasińska) w t 1.
    • Witold Doroszewski, Jan Baudouin de Courtenay - językoznawca i myśliciel, t 1.
    • Przemysław Zwoliński, Jan Baudouin de Courtenay jako pionier gramatyki historycznej języka polskiego, t 2
    • Tine Logar, Jan Baudouin de Courtenay - dialektolog słoweński, t 3.
    • Adam Heinz, Jan Baudouin de Courtenay jako teoretyk języka i indoeuropeista, t. 4.
    • Janina Kulczycka-Saloni, Jan Baudouin de Courtenay jako publicysta, t. 6.
  • Jan Sokołowski, Poglądy Jana Baudouina de Courtenay w dziedzinie teorii pisma, Slavica Wratislaviensia XXIX, 1984, s. 41-55.
  • Jan Baudouin de Courtenay a lingwistyka światowa. Materiały z konferencji międzynarodowej. Warszawa 4-7 IX 1979, red. J. Rieger, M. Szymczak, S. Urbańczyk, Wrocław 1989, s. 321-327.

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Jan Niecisław Baudouin de Courtenay":

Podróżnik ...

II wiek ...

Oddychanie komórkowe ...

Odense ...

Sztuka ...

Brno ...

1484 ...

Huldrych Zwingli ...

Ratusz w Kownie ...

Romas Kalanta ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Jan Niecisław Baudouin de Courtenay":

Rozwinięcia dziesiętne (plansza 1) ...

219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3) ...

233 Życie religijne w XX wieku (plansza 11) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie