‎Morze Martwe
Morze Martwe w 2000 roku. Morze Martwe w 2000 roku.
Państwo	Izrael   Jordania   Palestyna
Powierzchnia	1027 km²
Wymiary	75,95 × 4,5-16
Głębokość	400 m
Objętość	111 km³
Wysokość lustra	–418 m n.p.m.
Zasolenie	średnio 280‰
Rzeki zasilające	Jordan
Rzeki wypływające	bezodpływowe
Rodzaj jeziora	endoreiczne
Położenie na mapie Izraela: ‎Morze Martwe
31°32'N 35°26'E / 31.533, 35.433 Na mapach: 31°32'N 35°26'E / 31.533, 35.433

Turysta utrzymujący się na powierzchni dzięki niezwykle dużemu zasoleniu wody

Morze Martwe ( arab. ألبَحْر ألمَيّت, Al-Bahr al-Majit, hebr. יָם הַ‏‏מֶ‏ּ‏לַ‏ח, Jam haMelach, Morze Soli) – słone jezioro bezodpływowe położone w tektonicznym Rowie Jordanu , na pograniczu Izraela , Autonomii Palestyńskiej i Jordanii .

Położenie

Morze Martwe leży w północnej części tektonicznego Rowu Jordanu - ryftu ciągnącego się na południe od Afryki Wschodniej na pograniczu Izraela i Jordanii . Znajduje się między wysokimi klifami i górami. Od strony zachodniej wznoszą się Góry Judzkie , a od wschodniej Płaskowyż Moabski

Historia i nazewnictwo

Ok. 17 tys. lat temu poziom wody Morza Martwego był tak wysoki, że łączyło się ono z leżącym na północ Jeziorem Tyberiadzkim .

W ciągu wieków przylegały do niego różne nazwy: Cuchnące Morze, Diabelskie Morze czy też Jezioro Asfaltowe. W Biblii nazwano je Morzem Słonym oraz morzem Araby^[1]. Według tradycji akceptowanej przez wielu uczonych głęboko na dnie leżą ruiny Sodomy i Gomory . Dlatego jest ono także znane jako Morze Sodomy lub Morze Lota - opisanego w Biblii świadka tragicznych wydarzeń związanych z tymi miastami. W pobliżu Morza Martwego znajduje się starożytna twierdza Masada oraz miejsce odnalezienia zwojów z Qumran .

Niezwykłe stężenie soli sprawia, że na powierzchni z łatwością unoszą się ludzie nieumiejący pływać. Rzymski wódz Wespazjan , chcąc sprawdzić to zjawisko, kazał wrzucać do wody jeńców.

Geografia

Lustro wody znajduje się w najniższym punkcie Ziemi , 418 m p.p.m. (i ciągle się obniża). Powierzchnia jeziora wynosi 1 020 km2 , a maksymalna głębokość - 399 m . Jezioro to wykazuje bardzo duże zasolenie - średnio 28%. Na powierzchni zasolenie wynosi ok. 22%, a na głębokości 50 m - 36%.

Długość jeziora rozciągającego się południkowo wynosi 76 km , a szerokość 4,5-16 km . Linia brzegowa jest dość wyrównana, z wyjątkiem półwyspu Lisan (język) dzielącego Morze Martwe na część głębszą północną i płytszą południową (ok. 6 m głębokości).

Ponieważ morze jest tak nisko położone, woda z niego nie odpływa. W XX wieku ilość wody wpływającej do Morza Martwego zmniejszyła się z powodu wykorzystywania części wód Jordanu przez Izrael i Jordanię , a także zmian klimatycznych. Znaczne parowanie powoduje obniżanie się lustra wody i wytrącanie pokładów soli. W upalny dzień odparowuje aż siedem milionów ton - wyjaśnia to dlaczego morze się nie rozszerza. Ale w przeciwieństwie do wody, która wyparowuje, sole i inne minerały pozostają. Dlatego jest ono najbardziej słonym akwenem na Ziemi.

W związku z tak dużym zasoleniem w Morzu Martwym prawie zupełnie nie ma życia organicznego, za to z wody pozyskuje się znaczne ilości soli kuchennej i potasowej (zasoby oceniane na 43 mld ton ).

Wykorzystuje się również lecznicze działanie wód i osadów błotnych. W starożytności zachęcono do picia wody w przekonaniu, że ma właściwości lecznicze. Dzisiaj już się tego nie zaleca, uważa się natomiast, że słona woda oczyszcza organizm. Znane są natomiast inne właściwości tego rejonu. W tak nisko położonym terenie (najniższa depresja świata, ponad 400m p.p.m.) powietrze jest bogatsze w tlen i mikroelementy. Dodatkowo jest nasycone bromkami . Poza tym bogate w minerały czarne błoto oraz gorące źródła siarkowe spotykane wzdłuż wybrzeża wykorzystuje się do leczenia chorób skóry i stawów. Przez lata ceniono też kosmetyczne i lecznicze właściwości balsamu pozyskiwanego z drzewa, które tu niegdyś rosło. Bardzo dobre rezultaty leczenia uzyskują tu przewlekle chorzy na astmę i alergie. Szczególnie dobre rezultaty osiąga się w zaleczeniu i łagodzeniu zmian łuszczycowych oraz w leczeniu szerokiego spektrum egzem skórnych. Niestety ze względu na trudne warunki geologiczne w okolicy znajdują się jedynie nieliczne wybudowane uzdrowiska i kilka wydzielonych dostępnych publicznie plaż. Większość linii brzegowej jest niedostępna, a chodzenie na tzw. dzikie plaże jest ryzykowne i niebezpieczne w związku z występującymi licznymi uskokami przysłoniętymi na powierzchni cienką warstwą piasku (znane są liczne wypadki zaginięć osób spacerujących w miejscach niedozwolonych).

Fauna i flora

Średniowieczni podróżnicy przynosili wiele wieści o wyjałowionym morzu , całkowicie pozbawionym ptaków , ryb i roślinności . Sądzono wręcz, że unoszące się nad nim opary są zabójcze. W ten sposób rozeszła się fama o martwym, cuchnącym morzu. Prawdą jest, że z powodu wysokiego zasolenia żyją tam tylko niektóre formy bakterii , każda zaś ryba, która nieszczęśliwie dostanie się tam z prądem rzeki szybko ginie.

W samym morzu nie ma sprzyjających warunków do życia, ale inaczej jest na terenach przyległych. Chociaż spora ich część jest pustynna , można znaleźć oazy z wodospadami i roślinami tropikalnymi. W regionie tym jest też sporo dzikich zwierząt. Występują tam 24 gatunki ssaków, między innymi wilk , kot arabski i koziorożec nubijski . Źródła słodkiej wody pozwalają żyć wielu płazom , gadom i rybom . Morze Martwe leży na głównym szlaku migracji ptaków, naliczono ich przeszło 90 gatunków. Należą do nich m.in. bocian czarny i biały , sęp płowy oraz ścierwnik biały .

Asfalt

Jednym z najbardziej intrygujących zjawisk Morza Martwego jest wydobywanie się z niego bituminu (asfaltu), którego grudy pojawiają się na powierzchni wody^[2]. W roku 1905 w czasopiśmie The Biblical World wspomniano o ogromnej bryle ważącej ok. 2 700 kilogramów, którą znaleziono na brzegu w roku 1834 . Niektórzy sądzili, że asfalt odrywa się od dna morza i wypływa na powierzchnię wskutek trzęsień ziemi . Bardziej prawdopodobne jest to, że asfalt wydostaje się z głębi ziemi poprzez szczeliny lub struktury zwane diapirami . Gdy dotrze do dna morza i uwolni się od soli wypływa na powierzchnię.

Komunikacja

Przy południowej części Morza Martwego znajduje się izraelskie lotnisko Bar Yehuda , które obsługuje czarterowe loty turystyczne oraz samoloty prywatne.

Przypisy

Zobacz też

• Geografia Izraela
• Masada
• Qumran

Linki zewnętrzne

• Morze Martwe - relacja z podróży
• Zdjęcie satelitarne