Jodła pospolita
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	nagonasienne
Podgromada	nagonasienne drobnolistne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Podrodzina	Abietoideae
Rodzaj	jodła
Gatunek	jodła pospolita
Nazwa systematyczna
Abies alba Mill.
pub. Gard.Dict.ed.VIII.n.1 1768
Synonimy
Abies pectinata (Lam.) DC.
Status ochronny
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: niższego ryzyka
Zasięg występowania

Gatunek leczniczy

Jodła pospolita, jodła biała (Abies alba Mill.) – gatunek drzew z rodziny sosnowatych . Jodła pospolita występuje w stanie dzikim w górach środkowej i południowej Europy . Nie rośnie w Skandynawii , Anglii i na Półwyspie Iberyjskim (z wyjątkiem Pirenejów ). W Polsce przebiega naturalna granica jej północnego zasięgu, wzdłuż linii wyznaczonej przez Nową Sól , Ostrów Wlkp. , Łódź , Lublin i Zamość . W kraju najokazalsze bory jodłowe rosną w Górach Świętokrzyskich ( Puszcza jodłowa ) i Karpatach , m.in. na Babiej Górze . W polskich Tatrach dorasta do 1400 m n.p.m., natomiast w Alpach i Pirenejach do 2000 m n.p.m.

Morfologia

Pokrój

Zimozielone, żywiczne drzewa z koronami stożkowatymi, wyraźnym strzelistym pniem i konarami ułożonymi w okółkach. Drzewo w naszych warunkach osiągające do 50 m, pierśnica do 1,5 m, korona wąska, dość luźno ugałęziona, na szczycie tworzy się tzw. "bocianie gniazdo".

Pień, Mała Fatra

Pień

Prosty strzelisty, łatwo oczyszczający się z bocznych gałęzi. Młoda kora cienka, gładka, jasnopopielata z pęcherzykami żywicy , stara wąsko spękana na tarczkowate płytki.

Drewno

Lekkie, miękkie, łatwo łupliwe.

Pąki

Pąki suche (nieożywicowane, bardzo charakterystyczna cecha), nieduże o czerwonawobrązowej barwie, u nasady białawe. Łuski jajowate, niewielkie.

Liście

Igły zwykle spłaszczone, u nasady mniej lub bardziej zwężone, skręcone i zawsze zakończone małą, przylgowatą stopką. Wierzchołki rozdwojone lub wycięte, rzadziej tępe lub ostro zakończone. Na gałązce osadzone spiralnie, zebrane w boczne, dwustronne grzebienie. Igły ok. 25 mm długości, tępo zaokrąglone na końcach. Górna strona ciemnozielona, błyszcząca, z wgłębieniem pośrodku (bruzdką), dolna z liniami aparatów szparkowych, pokrytych dwoma białymi paskami nalotu woskowego. Na pędach generatywnych są sztywniej, bardziej nastroszone, o zaostrzonych końcach.

Kwiaty

Kwiaty męskie z żółtymi pylnikami, zebranymi w jajowate kotki wyrastające pojedynczo w kątach igieł, na ubiegłorocznych gałązkach. Kwiaty żeńskie zebrane w wielołuskowe, wyprostowane szyszki. Roślina kwitnie od kwietnia do maja.

Szyszki

Zielone szyszki, kształtu walcowatego, ok. 15 cm długości i średnicy 3-5 cm, stojące na gałęzi. W czasie dojrzewania przybierają barwę brązowawą. Gdy dojrzeją rozpadają się, zostaje tylko oś szyszki. Łuski wspierające dłuższe od nasiennych, wystające i odgięte (cecha charakterystyczna dla sekcji). Nasiona trójkątnojajowate, żółtawe, z szerokim, purpurowo-żółtym skrzydełkiem. Zawierają płynną żywicę o przyjemnym zapachu.

" Gruba Jodła " na Babiej Górze

Jodła - charakterystyczny stożkowaty pokrój drzewa

Bór jodłowy ( Czechy )

Ekologia

Drzewo cieniolubne, szczególnie młode egzemplarze (cienka kora), o dużych wymaganiach wilgotnościowych, zarówno co do powietrza, jak i gleby. Lubi gleby świeże, głębokie. Bardzo wrażliwa na zanieczyszczenie powietrza. Wrażliwa na niskie temperatury (u nas częstokroć przemarza na stanowiskach naturalnych). Tworzy drzewostany lite lub mieszane z bukiem , rzadziej z sosną lub świerkiem . Gatunek charakterystyczny dla zespołu Abietetum polonicum^[1].

Jodła pospolita często atakowana jest przez mszyce (Adelges nordmannianae), z których spadzi pszczoły wytwarzają jeden z najbardziej cenionych "czarnych" miodów spadziowych.

Prawdopodobnie najpotężniejszym okazem jodły pospolitej w Polsce była " Gruba Jodła ", rosnąca kiedyś na północnych stokach Babiej Góry . Aktualnie najgrubsza jodła w Polsce rośnie w nadleśnictwie Stuposiany. Ma obwód 517 cm i wysokość 40 m^[2].

Zastosowanie

• Drewno wykorzystywane głównie w przemyśle budowlanym i celulozowo-papierniczym.
• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski – jednoroczne gałązki ( cetyna jodłowa) zbierane jesienią lub zimą – Turio Abietis, liście – Folium Abiestis, żywica – Resina Abiestis.
  • Surowce służą do otrzymywania olejku eterycznego , który pozyskuje się przez destylację z parą wodną. W jego skład wchodzi kadynen, flawanol – taksyfolina, węglowodór seskwiterpenowy, pinen i limonen.
  • Stosowany jest do nacierań przy bólach reumatycznych, do kąpieli wzmacniających. Wykrztuśne działanie olejku wykorzystywane jest przy inhalacjach w stanach zapalnych gardła i oskrzeli.
• Szyszki dostarczają olejku wykorzystywanego w perfumerii.

Zagrożenia i ochrona

W Polsce populacje tego gatunku stanowią główny przedmiot ochrony szeregu rezerwatów przyrody . Niektóre z rezerwatów przyrody, w których celem ochrony jest również ochrona cennych drzewostanów jodły pospolitej:

• Rezerwat przyrody Błogie
• Rezerwat przyrody Ciszek
• Rezerwat przyrody Goła
• Rezerwat przyrody Jaźwiny
• Rezerwat przyrody Jabłecznik
• Rezerwat przyrody Jamno
• Rezerwat przyrody Jata
• Rezerwat przyrody Jedlina
• Rezerwat przyrody Jeleń
• Rezerwat przyrody Jodłowice
• Rezerwat przyrody Jodły Karnieszewickie
• Rezerwat przyrody Jodły Ostrzeszowskie
• Rezerwat przyrody Jodły Łaskie
• Rezerwat przyrody Kaliszak
• Rezerwat przyrody Kamień Michniowski
• Rezerwat przyrody Kozie Kąty
• Rezerwat przyrody Kruszewiec
• Rezerwat przyrody Lasek Kurowski
• Rezerwat przyrody Lubiaszów
• Rezerwat przyrody Lupa
• Rezerwat przyrody Majówka
• Rezerwat przyrody Marynopole
• Rezerwat przyrody Mokry Las
• Rezerwat przyrody Molenda
• Rezerwat przyrody Murowaniec
• Rezerwat przyrody Natalin
• Rezerwat przyrody Nowa Wieś
• Rezerwat przyrody Olbina
• Rezerwat przyrody Puszcza u Źródeł Radomki
• Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna
• Rezerwat przyrody Spała
• Rezerwat przyrody Stok Szyndzielni
• Rezerwat przyrody Szklarnia
• Rezerwat przyrody Topór
• Rezerwat przyrody Twarda
• Rezerwat przyrody Wojsławice
• Rezerwat przyrody Wrząca
• Rezerwat przyrody Wykus
• Rezerwat przyrody Zabrzeźnia
• Rezerwat przyrody Świnia Góra

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jodła - różne informacje i fotografie