Miłek wiosenny
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Rząd :	jaskrowce
Rodzina :	jaskrowate
Rodzaj :	miłek
Gatunek :	miłek wiosenny
Nazwa systematyczna
Adonis vernalis L. Sp. pl. 1:547. 1753
Kategoria zagrożenia
Kategoria zagrożenia w Polsce ( CzL ) EX EW E V [V] R Kategoria: zagrożony

Gatunek trujący

Gatunek leczniczy

Pokrój

Kwiaty

Miłek wiosenny (Adonis vernalis L. ) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych . Występuje w stanie dzikim na większości terytorium Europy oraz w Azji (Kaukaz, Zakaukazie i wschodnia Syberia)^[2]. W Polsce na Wyżynie Lubelskiej i w Małopolsce ^[3], lokalnie na Pojezierzu Krajeńskim .

Morfologia

Pokrój

Roślina do 40 cm wysokości.

Łodyga

Bruzdowana, wyprostowana, u dołu z brązowymi łuskami, słabo rozgałęziająca się.

Korzeń

Połyskująco czarny, wewnątrz biały. Rozgałęziony, silny, do 15 cm długości.

Liście

Odziomkowe i na dolnej części łodygi brunatne, łuskowate i krótkie, pozostałe liście wielokrotnie pierzaste, podzielone na wąskie łatki, osiągające do 20 cm długości.

Kwiaty

Na szczycie łodygi wierzchołkowaty kwiat o średnicy 4-7 cm. Pięć działek kielicha miękko owłosionych, jajowatych. Płatki (w liczbie 10-20) złotożółte. Pręciki liczne, żółte, słupki także liczne ale zielone, z zagiętymi znamionami, osadzone skrętolegle na wypukłym dnie kwiatowym.

Owoce

Drobne orzeszki o jajowatym kształcie, pomarszczone, owłosione i wyposażone w haczykowaty dzióbek. Zebrane w szarozielony owocostan podobny do jeżyny .

Ekologia i biologia

Bylina , hemikryptofit . Kwitnie od kwietnia do maja. Występuje na murawach kserotermicznych , wrzosowiskach , w borach sosnowych . Rośnie wyłącznie na podłożu wapiennym lub gipsowym . Gatunek charakterystyczny dla muraw z rzędu Festucetalia valesiacae oraz zespołu Adonido-Brachypodietum^[4]. Liczba chromosomów 2n = 16^[3].

Roślina trująca : Cała roślina jest trująca. Dawka śmiertelna dla konia wynosi 25 g suchej rośliny i kilkakrotnie przewyższa dawkę leczniczą^[5]. U ludzi objawami zatrucia są: mdłości, wymioty, skurcze i paraliże, zaburzenia widzenia, a przy dużych dawkach śmierć spowodowana zatrzymaniem pracy serca^[6]

Zagrożenia i ochrona

Dawniej gatunek był w Polsce dość częsty w Polsce południowej i zachodniej. Zrywany przez zielarzy i z powodu walorów ozdobnych stał się bardzo rzadki. Objęty został ścisłą ochroną gatunkową . W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski gatunek uznany za narażony (kategoria zagrożenia V)^[7]. Gatunek wymieniony jest także w załączniku II Konwencji Waszyngtońskiej CITES , wprowadzającej ograniczenie w obrocie handlowym tym gatunkiem.

Zastosowanie

• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski : kwitnące ziele (Herba Adonidis vernalis) zawiera glikozydy kardenolidowe i flawonoidy (witeksyna, luteolina), w większych ilościach niż u miłka letniego .
  • Działanie: uspokajające, przeciwobrzękowe i moczopędne, substancje zawarte w roślinie wzmacniają też mięsień sercowy i zwiększają siłę jego skurczu z równoczesnym zmniejszeniem ich częstotliwości^[8].
  • Zastosowanie: wewnętrznie stosuje się wyciągi alkoholowe przy osłabieniu mięśnia sercowego, przewlekłej niewydolności krążenia , nerwicy serca , miażdżycy naczyń wieńcowych^[8]. Leczenie może odbywać się tylko pod kontrolą lekarza.
• Roślina ozdobna : chętnie sadzona w przydomowych ogródkach, nadaje się też na bukiety.

Uprawa

Najlepiej rośnie na słonecznym, ale osłoniętym od wiatru stanowisku, na wilgotnej, próchnicznej glebie^[9]. Rozmnaża się go przez podział rozrośniętych kęp, lub przez wysiew nasion tuż po ich zbiorze^[9]. Nasiona sieje się na głębokość 1 cm, roślina zakwita po 3 latach uprawy^[8].

Przypisy