|
Mikołaj Sęp Szarzyński
Mikołaj Sęp S(z)arzyński - herbu Junosza (ur. około 1550 w Przemyślu, zm. około 1581) – polski poeta przełomu epok renesansu i baroku, piszący zarówno w języku polskim, jak i w łacińskim, tłumacz Ludwika z Grenady; najznakomitszy obok Jana Kochanowskiego twórca literatury staropolskiej.
Powszechnie uważany za prekursora polskiego baroku (czasem nazywany tym mianem wspólnie ze Sebastianem Grabowieckim) i bodaj najwybitniejszego przedstawiciela nurtu metafizycznego w poezji polskiej tego okresu. Autor liryków patriotycznych, refleksyjno-filozoficznych sonetów, pieśni, epitafiów i erotyków utrzymanych w duchu manieryzmu.
Wizja świata zawarta w wierszach Sępa S(z)arzyńskiego znalazła rozwinięcie w XX-wiecznym egzystencjalizmie.
Życie
Zasób informacji na temat życia poety jest bardzo ubogi i częstokroć opiera się na przypuszczeniach. Mikołaj Sęp herbu Junosza (Szarzyński to późniejszy przydomek nadany od gniazda rodowego) urodził się w Zimnej Wodzie lub Rudnie pod Lwowem jako najstarszy z trójki synów Joachima Szarzyńskiego, podstolego lwowskiego i właściciela Zimnej Wody. Ród Sępów-Szarzyńskich wywodził się z Mazowsza, gdzie żył dziad poety Mikołaj i istniała rodowa siedziba Szarzyńskich – Szarzyno, jednak następna jego generacja przeniosła się na Ruś w okolice Lwowa. Przyszły poeta uczył się we Lwowie, gdzie edukacją zajmował się w tym czasie Benedykt Herbest. Tam młody Mikołaj posiadł umiejętność czytania i pisania, nauczył się greki i łaciny. Następnie studiował na uniwersytetach w Wittenberdze (studia rozpoczęte 21 maja 1565, zakończone zaś tego samego roku jesienią) i Lipsku, co skłania badaczy do doszukiwania się jego związków z protestantyzmem. Przypuszcza się nawet że Mikołaj Sęp Szarzyński odrzucił możliwość studiowania w Krakowie ze względu na propagowany tam katolicyzm. W Lipsku przebywał wraz z Stanisławem Tarnowskim z Rzemienia herbu Leliwa.
Wraz z przyjacielem rodziny Sępów Szarzyńskich, protestantem Stanisławem Starzechowskim, Mikołaj zwiedził prawdopodobnie Włochy i Szwajcarię. Wiele wskazuje na to, że podczas tych podróży młody poeta bardzo przeżył zetknięcie się z reformacją; po powrocie do Lwowa 31 stycznia 1568 na nowo stał się jednak katolikiem, obracając się w kręgu dominikanów i jezuitów. W kraju zastały Mikołaja problemy finansowe ojca, których konieczność rozwiązania przypadła w udziale trzem synom.
Mikołaj Sęp Szarzyński zaczął tworzyć prawdopodobnie od ok. 1567, kiedy to po śmierci ojca Stanisława Starzechowskiego, Jana, napisał po łacinie krótkie epitafium nagrobkowe. Wkrótce powstały następne utwory, co do których dokładnej daty powstania nie ma pewności.
W tym czasie Sęp Szarzyński stał się częstym bywalcem dworów szlacheckich z okolic między Zimną Wodą a Lwowem. Poeta szukał tam szerszego grona odbiorców napisanych przez siebie utworów oraz przyjaciół do intelektualnej dysputy. Na długie lata zaprzyjaźnił się z księdzem spowiednikiem, Antoninem z Przemyśla, który przybliżył poecie osobę Ludwika z Grenady oraz dbał o rozwój myśli filozoficzno-religijnej Mikołaja.
Mikołaj Sęp Szarzyński zmarł przypuszczalnie w Wolicy, w wieku 31 lat. Jego dorobek literacki zebrany został przez Stanisława Starzechowskiego, który zmarł jednak już w 1582. Sprawą wydania wierszy brata zajął się wobec tego Jakub Sęp Szarzyński, który w 1601 ogłosił drukiem Rytmy abo wiersze polskie.
Do dziś nie zachował się żaden portret uwieczniający wizerunek poety.
Inne hasła zawierające informacje o "Mikołaj Sęp Szarzyński":
Biegun północny
...
XVI wiek
...
Astrolabium
...
1411
...
1884
...
Wojciech Brudzewski
...
Szkoła Rycerska
...
Klaudiusz Ptolemeusz
...
1468
...
1852
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Mikołaj Sęp Szarzyński":
232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 9)
...
Układ Słoneczny (plansza 6)
...
042. Himalaje (plansza 14)
...
|
