Mikalojus Konstantinas Čiurlionis

Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (pol. Mikołaj Konstanty Czurlanis, ur. 22 września 1875 w Oranach , zm. 10 kwietnia 1911 w Pustelniku (Marki) koło Warszawy ) – litewski kompozytor , malarz i grafik . Najwybitniejsza postać w kulturze litewskiej przełomu XIX i XX wieku.

Życie

M. K. Čiurlionis na znaczku poczty radzieckiej z 1975 (Michel 4392, Scott 4357)

Czerwony Dwór w Pustelniku w Markach

Urodził się w rodzinie organisty. W latach 1889-1893 uczył się w szkole orkiestrowej, grając w nadwornej kapeli księcia M. Ogińskiego^[1]. Dzięki jego pomocy finansowej kształcił się w Warszawie w tamtejszym Instytucie Muzycznym ( 1894 - 1899 ), m.in. u Antoniego Sygietyńskiego i Zygmunta Noskowskiego . W latach 1901 - 1902 kontynuował studia w konserwatorium w Lipsku w klasie Karla Reinecke. W 1902 wrócił do Warszawy i podjął naukę w Klasie Rysunkowej; a w 1904-1906 – studia w Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem m.in. Ferdynanda Ruszczyca i Konrada Krzyżanowskiego . Zaprzyjaźnił się wtedy z Eugeniuszem Morawskim , podobnie jak on – kompozytorem i malarzem. W tych latach Čiurlionis kierował chórem warszawskiego Towarzystwa Litewskiego Wzajemnej Pomocy.

W 1907 wyjechał do Wilna. Włączył się w działalność Litewskiego Towarzystwa Artystycznego, zakładając w nim sekcję muzyczną. Zorganizował II Wystawę malarstwa litewskiego oraz I Konkurs Kompozytorów Litewskich. Rozpoczął naukę języka litewskiego.

W 1908 roku wyjechał do Petersburga, gdzie nawiązał kontakt z grupą malarską " Mir Iskusstwa ". Ożenił się z litewską poetką Sofiją Kymantaitė‎ . Wtedy też ujawniła się jego choroba umysłowa. Zmarł w podwarszawskim sanatorium „Czerwony Dwór" w Pustelniku, dziś Marki.

Twórczość

Malarstwo

Jak dotąd największe uznanie zdobyło malarstwo Čiurlionisa. Jest on przedstawicielem symbolizmu, a zarazem jednym z prekursorów abstrakcjonizmu.

Jako grafik tworzył fluoroforty, plakaty, ilustracje do książek. Od około 1905 tworzył na wpół abstrakcyjne obrazy malowane techniką tempery o muzycznych tytułach (np. dyptyk Preludium i Fuga – około 1907 - 1908 ). Namalował ok. 300 obrazów, z których wiele wystawionych jest muzeum Čiurlionisa w Kownie . Ulegał wpływom Arnolda Böcklina , A.V. Beardsleya i swego nauczyciela Ferdynanda Ruszczyca . W abstrakcyjnych układach kompozycji zawierał impresje muzyczne. Trzyczęściowe prace malowane temperą układał w cykle niejednokrotnie wzorowane na cyklach muzycznych. Są więc:

• cykle sonat: Sonata Węża, Sonata morza, Sonata piramid, Sonata słońca, Sonata wiosenna, Sonata letnia, Sonata jesienna
• dyptyki Peludia i fugi
• Symfonia żałobna

i in.

Uważał, że: „nie ma granic pomiędzy sztukami. Muzyka łączy poezję i malarstwo, ma swoją architektonikę. Malarstwo może posiadać także takąż architektonikę jak muzyka i w farbach wyrażać dźwięki”^[2].

Jego malarstwo wywarło duży wpływ na współczesną sztukę Litwy.

Galeria obrazów

Stworzenie świata (1906-07)

I	II	III	IV
V	VI	VII	VIII
IX	X	XI	XII
XIII

Sonata wiosenna (1907)

Allegro

Andante

Scherzo

Finale

Sonata letnia (1908)

Allegro

Andante

Scherzo

Finale

Sonata słoneczna (1907)

Allegro

Andante

Scherzo

Finale

Sonata morza (1908)

Allegro

Andante

Finale

Sonata piramid (1908)

Allegro

Scherzo

Sonata gwiazd (1908)

Allegro

Andante

Statek z chmur

Przeszłość

Krzyże w Žemaitija

Preludium Anioł

Muzyka

Jako kompozytor uważany jest Čiurlionis za pierwszego twórcę artystycznej muzyki litewskiej. Poemat symfoniczny Miške (W lesie) napisany w 1901 roku był pierwszym litewskim utworem na orkiestrę. Muzyka ta nie znalazła sobie jednak wówczas drogi do sal koncertowych. Poemat symfoniczny Morze – utwór będący wręcz modelową ilustracją muzycznego symbolizmu ^[3] – czekał na pierwsze wykonanie prawie 30 lat.

Jego dorobek obejmujący ok. 300 utworów tworzą przede wszystkim:

• kantata De profundis na chór i orkiestrę (1899)
• poematy symfoniczne W lesie (1901) i Morze (1903-07)
• uwertura symfoniczna Kejstutis (1902)
• około 200 utworów fortepianowych (głównie preludiów)
• utwory organowe
• utwory kameralne
• opracowania pieśni ludowych.
• szkice do opery Jürate, poematu symfonicznego Stworzenie świata

Jako kompozytor był równie nowatorski jak malarz. Rozwinął oryginalny sposób tworzenia melodii uważany za jeden z prototypów serializmu .

Autorem pierwszej monografii Čiurlionisa był Vytautas Landsbergis (wyd. w Leningradzie 1975).

Związki z Polską

• Čiurlionis koresponował po polsku, tymczasem do lat 1970. na Litwie był dostępny wyłącznie litewski przekład jego listów. Obecnie przygotowywane jest dwujęzyczne wydanie tej korespondencji ^[4].
• Twórczość Čiurlionisa była w dużym stopniu związana ze środowiskiem warszawskim.
• jako dziecko Czurlanis porozumiewał się tylko w j.polskim. Języka litewskiego zaczął się uczyć dopiero po 30 roku życia [1] .

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Galeria – 164 obrazy
• Muzeum w Kownie