Marbod (łac. z
celt
. Maroboduus - Wielki Kruk; zm.
37 n.e.
w
Rawennie
) – władca (król) plemienia
Markomanów
.
Zakładnik Rzymu
Jako chłopiec trafił do
Rzymu
w charakterze zakładnika, żywej gwarancji pokoju ze strony Markomanów. Przebywał tam od 10 do 15 lat, zapoznając się z organizacją państwa rzymskiego, jego strukturą militarną,
prawem
,
dyplomacją
. Pobierał nauki u najznakomitszego nauczyciela rzymskiego tamtych czasów Marka Werriusza Flakkusa, uczęszczał też do
elitarnej
szkoły na
Palatynie
.
Organizator państwa i władca
Około
9 p.n.e.
Marbod powrócił do Germanii, prawdopodobnie w wyniku ucieczki. W l.
10
-9 p.n.e., czyli w czasie panowania
Druzusa Starszego
, została podjęta rzymska ofensywa, w wyniku której Markomanowie zostali zmuszeni do ucieczki z terenów nad
Menem
i szukania nowych siedzib. Dotarli na wschód, do kraju
celtyckich
Bojów
, czyli tereny
Kotliny Czeskiej
(obecne
Czechy
i
Morawy
), i je zasiedlili. Według
Tacyta
odbyło się to na drodze podboju zbrojnego, badania archeologiczne wykazują jednak, że Bojowie opuścili te tereny wcześniej, ulegając presji plemion
swebskich
nacierających z północy, z dorzecza
Łaby
. Marbod nawiązał tam relacje z innymi plemionami tworząc silny związek plemienny i organizując państwo, które, jak pisze
Wellejusz Paterkulus
, "przez ustawiczne ćwiczenia ujął w karby prawie rzymskiej organizacji, a wkrótce powiódł na wyżyny, groźne nawet dla naszego imperium" (Historia rzymska, II 109). Państwo to opanowało tereny od
Dunaju
na południu,
Maruszy
i
Wisły
na wschodzie, po
Morze Bałtyckie
na północy i Łabę na zachodzie. Pod zwierzchnictwem Marboda lub w strefie jego wpływów znalazła się znaczna część środkowej Europy – dorzecze Łaby zamieszkane przez swebskie plemiona Semnonów i
Longobardów
, a także tereny
Lugiów
utożsamianych z ludnością
kultury przeworskiej
, zajmującej obszary południowej i środkowej części dorzecza
Odry
i Wisły. Według Wellejusza Peterkulusa Marbod wystawił także wielką armię "w liczbie 70000 piechoty i 4000 jazdy, którą w ciągłych wojnach z ościennymi ludami ćwiczył i przygotowywał do zadań większych niż stojące aktualnie przed jego państwem" (Historia rzymska, II 109).
W konflikcie z Rzymem
Rosnąca siła państwa Marboda stworzyła poczucie zagrożenia we władzach rzymskich. W
6 n.e.
podjęły one działania mające na celu zniszczenie państwa Marboda. Do wyprawy zmobilizowano znaczne siły - w sumie 12
legionów
– które miały uderzyć w dwóch kolumnach: mniejszej pod wodzą
Sentiusa Saturninusa
od zachodu i większej, pod wodzą
Tyberiusza
od południa. Kampania została jednak przerwana zaraz po rozpoczęciu na skutek wybuchu powstania w
Panonii
. Sam Marbod, znając siłę rzymskiej armii, starał się unikać bezpośredniej konfrontacji, szukając jednocześnie porozumienia na drodze dyplomatycznej. W wyniku tych okoliczności w tym samym 6 roku p.n.e. doszło do porozumienia między Marbodem a Rzymianami, w którym Cesarstwo uznało w Marbodzie króla i przyjaciela Rzymu, a państwo Markomanów weszło w ponad dziesięcioletni okres względnego pokoju i spokoju, okupiony polityczną uległością wobec Cesarstwa. Okres pokoju spowodował rozwój gospodarczy państwa i napływ rzymskich kupców, którzy, według Tacyta, utworzyli nawet w stolicy państwa Marboda,
Marobudum
, własną faktorię (Roczniki, II 62). W państwie markomańskim osiedlili się, prawdopodobnie, również rzymscy rzemieślnicy.
Wojny z Arminiuszem i Katualdą. Utrata władzy.
Rzymianie nie pogodzili się jednak do końca z obecnością u ich granic silnego państwa germańskiego. Na skutek działań dyplomatycznych Tyberiusza w Germanii, dążących do skłócenia plemion germańskich zgodnie z zasadą „
dziel i rządź
”, Marbod (który chciał być zapewne zbyt niezależny) został w
17 n.e.
pokonany w bitwie w Lesie Hercyńskim przez
Arminiusza
, wodza
Cherusków
, którego wspierały liczne plemiona sprzymierzone, w tym także do niedawna podległe Marbodowi plemiona Semnonów i Longobardów (Tacyt, Roczniki, II 44-46).
Wykorzystując porażkę Marboda i osłabienie jego pozycji, mieszkający wśród
Gotów
na północy, a wygnany wcześniej markomański
arystokrata
Katualda
zebrał silny oddział i w
19 n.e.
wtargnął na ziemie Markomanów, pokonując Marboda i niszcząc jego stolicę w Marobudum.
Ostatnie lata życia
Pokonany Marbod schronił się na rzymskim terytorium. Resztę życia spędził w Rawennie, gdzie został osadzony przez Rzymian i gdzie żył przez 18 lat w odpowiednim jego randze luksusie. Państwo, który stworzył, rozpadło się wkrótce po jego ucieczce. Rzymianie traktowali go jednak do końca jego życia jako kartę przetargową w swojej polityce wobec
Swebii
, grożąc pomocą w odzyskaniu władzy uciekinierowi w razie nieprzyjaznych kroków ze strony Germanów.
Marbod w ocenie Tyberiusza
Cesarz Tyberiusz w mowie wygłoszonej w
senacie rzymskim
tak ocenił Marboda i jego politykę: "ani
Filip Macedoński
nie był tak niebezpieczny dla
Ateńczyków
, ani
Pyrros Epirski
, ani
Antiochos Syryjski
dla narodu rzymskiego, jak Marbod dla Italii przez bliskość i męstwo swojego ludu". Cesarz przekonywał też, że rzymski "sukces jest tym większy, że unieszkodliwiono przeciwnika tak wielkiego i mówię to z wielkim uznaniem, gdyż Marboda oceniam jako wielką osobowość".
Bibliografia
-
Kokowski A.
- „Starożytna Polska”, Wyd. TRIO, Warszawa 2005, s.107-111, 133-135, .
- Praca zbiorowa pod redakcją
Aleksandra Krawczuka
- "Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych", Oficyna Wydawnicza FOGRA, Warszawa 2005, s.504-506, .
- (
niem.
) "Lexikon der Antike" (
[1]
.